بخشی از مقاله
چکیده- فناوری اطلاعات و ارتباطات - ICT - در هزاره جدید به عنوان یک فن آوری غالب معرفی شده است که می توان آنرا تولید، انتقال و توزیع اطلاعات نامید. که فرصتهای گسترده ای را برای پیشرفت تمامی سطوح زندگی و برای تمامی افراد جامعه فراهم می کند. مقاله حاضر تلاشی است در خصوص ارزیابی زمینه مدیریتی مورد نیاز جهت گسترش ICT در مناطق روستایی دهستان دابوی شمالی از توابع شهرستان محمود آباد در استان مازندران می باشد.
در این پژوهش عواملی از قبیل: پراکندگی سبک مدیریت و مراکز تصمیم گیری، همکاری و مساعدت سازمانهای توسعه روستایی برای گسترش استفاده کامپیوتری و اینترنت، شفافیت کافی درنظارت بر گسترش استفاده کامپیوتر و اینترنت، وجود طرح یا برنامه مشخص برای گسترش استفاده کامپیوتری و اینترنت، شفاف بودن متولیان گسترش استفاده کامپیوتری و اینترنت، اشتغال مدیران سازمانها با فعالیت های کاری دیگر، جابه جایی و تغییر مدیران و تصمیم گیران سازمانها، سیاستگذاری لازم برای گسترش استفاده کامپیوتری و اینترنت، تمایل مدیران ارشد سازمانها بر گسترش استفاده کامپیوتری و اینترنت، تعدد مراکز تصمیم گیری گسترش استفاده کامپیوتری و اینترنت در روستا و استفاده از ساختارهای مخابراتی را در بر می گیرد.
جهت دستیابی به کم و کیف عوامل مدیریتی موجود در منطقه بعد از بررسی نظری موضوع با بهره گیری از روش تحقیق از نوع توصیفی و با اجرای میدانی، داده ها از دو طریق کتابخانه ای و میدانی - پرسشنامه - در جامعه آماری تحقیق که شامل 17 روستا با جمعیت 8685 نفری آن، که بدلیل بزرگ بودن حجم جامعه با استفاده از فرمول نمونه گیری تصادفی ساده 246 نفر به عنوان نمونه انتخاب و جهت کارایی بهتر 70 نفر دیگر به ان اضافه گردید تا اطلاعات مورد نظر اخذ گردد.. آزمون کرونباخ رقم 0/79 را نشان می دهد که گویای روایی قابل قبولی می باشد.
پرسشنامه های تکمیل شده با بهره گیری از فنون آماری تی استیودنت و فریدمن - برای رتبه بندی ابعاد تسهیل کننده ها و محدودیت ها - با استفاده از نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل گردید و نتایج بدست آمده نشان داد که در سطح اطمینان 95 درصد زمینه مدیریتی گسترش ICT در حوزه دهستان دابوی شمالی مهیا نمی باشند در ضمن ابعاد تسهیل کننده و همچنین ابعاد محدودیت مدیریتی گسترشICT در منطقه رتبه بندی گردید.
-1 مقدمه
امروزه در هزاره سوم محققین معتقدند که بطور ویژه و مشخص باید به امرتوسعه روستاها و ریشه کنی فقرگسترده ای که برآنها حاکم است پرداخت و این امر جز با پرداختن به مقوله فناوری مقدور نخواهد بود. اولویت دادن به فناوری اطلاعات و ارتباطات ICT در روستا به جای مقولات دیگر در بسیاری از نق اط جهان ، تجربیات موفقی به بار آورده است.
بطور مشخص ICT اشکال متنوع و راههای جدیدی در زمینه نشر و انتقال اطلاعات و ایده های جدید به مناطق دور دست و از جمله روستاها عرضه می دارند، این فناوری ها، دست کم این قابلیت را نمایان ساخته اند که میتوانند درجهت » توانا سازی، تقویت و یا حتی جایگزینی نظامهای اطلاع رسانی و شبکه های دانش موجود مورد استفاده قرار می گیرند. [1]
استفاده از تکنولوژی اطلاعات با توسعه اقتصادی و اجتماعی ارتباط دارد. گسترش تکنولوژی اطلاعات تاثیر عمیقی بر ساختارهای اجتماعی و اقتصادی جوامع دارد، از جمله موجب ایجاد تغییرات عمیقی در وضعیت اشتغال و به تبع آن زندگی روستائیان می شود. این فناوری، با افزایش فرایند مبادله اطلاعات و کاهش هزینه های داد و ستد بعنوان وسیله ای درجهت افزایش بهره وری، کارایی، رقابت انگیزی و رشد در همه حیطه های فعالیت بشری مطرح می ب اشد.
مزایای بالقوه این فناوری تنها در صورتی قابل کسب است که این فناوری در بین تمام بخشهای مختلف جامعه گسترش پیدا کند.[ 2] عدم دستیابی به تکنولوژی های اطلاعاتی و ارتباطی عامل مهمی در انزوا و حاشیه گزینی روستائیان از روند کلی اقتصادی، سیاسی و اجتماعی کشورهایشان و جهان است. لذا میتوان گفت ICT فرصتهای گسترده ای رابرای پیشرفت تمامی سطوح زندگی و برای تمامی افراد جامعه فراهم میکند.[3]
-2 بیان مساله
بسیاری از صاحبنظران عصر اخیر را عصرتغییر، عصر اطلاعات وبه تبع آن عصر فناوری اطلاعات نامیدهاند نقش و کارکردهای فناوری ارتباطات و اطلاعات به عنوان محور بسیاری از تحولات امری انکارناپذیر است. فناوری اطلاعات بعنوان یکی ازمهمترین ابزارها و بسترهای توسعه همه جانبه زمینه های لازم را برای اداره و مدیریت اطلاعات از طریق تولید، پردازش، توزیع و مبادله اطلاعات فراهم می آورد بطوریکه اندیشمندان و متفکران از این عصر با عناوین مختلف یاد می نمایند:
جامعه شبکه ای، اقتصاد دیجیتالی، جامعه اطلاعاتی، جامعه دانایی محور و غیره، حال در چنین شرایطی می توان ادعا نمود که بین دستیابی به فنآوری ارتباطات و سطح توسعه جوامع ارتباط مثبت و تنگاتنگی وجود دارد. از این رو محرومیت روستاها از این امکانات به منزله محرومیت و در انزوا قرار گرفتن حداقل نیمی از جمعیت در کشورهای جهان سوم می باشد و فاصله شهرها را نسبت به روستاها بیشتر می سازد.
افزایش روزافزون فاصله زندگی شهری و روستایی، فقر یا عدم تامین نیازهای اساسی حداقل در بخشی از جمعیت روستایی، وجود نابرابری زیاد در درون جامعه روستایی، بیکاری و کمبود فرصتهای شغلی، پایین بودن بهره وری تولید در فعالیتهای کشاورزی و سطح درآمد و عدم مشارکت روستاییان در برنامه ها و طرحهای توسعه، وجود ترکیب جمعیتی جوان و نیروی تحصیلکرده بیکار از مسائل ومشکلات درحوزه مورد مطالعه است. لذا با توجه به مزایای مدیریتی گسترش ICT تاکنون مقوله گسترش فناوری اطلاعات در این حوزه جایگاه خود را پیدا ننموده است. بنابراین پژوهش حاضر در جهت دستیابی به اهداف زیر طراحی شده است:
1. شناسایی عوامل مدیریتی تسهیل کننده گسترش ICT در حوزه مورد مطالعه؛
2. شناسایی محدودیت های مدیریتی گسترش ICT در مناطق روستایی حوزه مورد مطالعه؛
3. ارائه پیشنهاداتی در زمینه عوامل مورد نیاز مدیریتی برای گسترش ICT درمناطق روستایی حوزه موردمطالعه. فرضیه اساسی تحقیق اینست که عامل مدیریتی گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات در حوزه مورد مطالعه مهیاست. جهت آزمون رسیدن به پاسخ مشخصی دراین ارتباط، سئوالاتی به شرح ذیل مطرح می باشد:
1. آیا درسیاستگذاری گسترش استفاده کامپیوتری و اینترنت درشهرستان و دهستان برای روستا شفافیت لازم وجود دارد؟
2. آیا مدیران ارشدسازمانهای توسعه روستایی شهرستان تمایل برگسترش استفاده کامپیوتر وبالاخص اینترنت درروستا دارند؟
3. آیا متولیان اصلی گسترش استفاده کامپیوتری و بالاخص اینترنت درشهرستان ودهستان درروستا مشخص هستنند؟
4. آیا میزان تعدد تصمیم گیری گسترش استفاده کامپیوتری و بالاخص اینترنت در شهرستان و دهستان به چه ترتیبی است؟
5. آیا از بسترهای مخابراتی برای گسترش اینترنت در روستا بهره برداری مناسب می گردد؟
6. آیا شفافیت کافی درنظارت برگسترش استفاده کامپیوتر ﻭ بالاخص اینترنت در روستا وجود دارد؟
7. پراکندگی مراکز مدیریتی و تصمیم گیری برای گسترش اینترنت در روستا چگونه است؟
8. آیا مدیران سازمانهای شهرستان با فعالیت های کاری دیگر درگیر نیستند لذا شرایط گسترش استفاده از کامپیوتر و بالاخص اینترنت در روستا مهیا است؟
9. آیا سازمانهای توسعه روستایی شهرستان برای گسترش استفاده کامپیوتری و بالاخص اینترنت در روستا با همدیگر همکاری و مساعدت دارند؟
10. آیا طرح یا برنامه مشخصی از سوی متولیان گسترش اینترنت برای گسترش استفاده کامپیوتری و بالاخص اینترنت در روستا وجود دارد؟
11. میزان جابجایی و تغییر مدیران و تصمیم گیران سازمانهای متولی توسعه روستایی چگونه است؟ و این عامل چه تاثیری بر گسترش استفاده کامپیوتری وبالاخص اینترنت درمنطقه داشته است؟
-3 پیشینه تحقیق
اگرچه شواهدحاکی از اینست که تاکنون تحقیقات و مطالعات اندکی در این حوزه صورت گرفته است، ولی تجارب و اقدامات چندی درزمینه بکارگیری ICT روستایی در کشور انجام شده است،دراینجا بطور مختصر به این اقدامات اشاره می گردد:
-3-1 طرح گسترش فناوری اطلاعات در روستای شاهکوه
شاهکوه روستایی است کوهستانی واقع در البرز مرکزی که از شمال به گرگان و از جنوب شرقی به شاهرود و از جنوب غربی به دامغان می رسد. از نظر تقسیمات استانی در حوزه استان گلستان قرار می گیرد این روستا در ارتفاع 2000 متری دریا قرار دارد و با شهرهای گرگان و شاهرود ارتباط زمینی از طریق راه شوسه دارد. شاهکوه به علت موقعیت کوهستانی خود دارای تابستانهایی معتدل و زمستانهایی سرد است و مردم آن به کارهای کشاورزی و دامپروری اشتغال دارند.
در پاییز و زمستان مردم این منطقه به علت سردی هوا و عدم امکان کشت و کار به شهرهای گرگان و شاهرود کوچ میکنند. اما در تابستان شاهکوه جمعیت فراوانی را در خود جای میدهند و جمعیت آن به حدود پانصد خانواده میرسد [4]. شاهکوه بعنوان اولین روستای ایرانی در تابستان 1379 به اینترنت متصل شد و نخستین صفحات وب در این روستا باز گردید. پس از آن، سایت این روستا در اینترنت در همه جای دنیا در دسترس بود و اطلاعات روستای شاهکوه به عنوان اولین روستای اینترنتی ایران، در دسترس میلیون ها نفر از مردم جهان قرار گرفت.
تاکنون بیش از 900 هزار نفر از سایت شاهکوه بازدید کردهاند.[5] در این پروژه با 9 کامپیوتر اهدایی بنیاد دانش و هنر تعداد زیادی از روست اییان آموزش داده شدند که بعضی از آنها مدرک رسمی سازمان فنی حرفهای را نیز دریافت کردند و علاوه بر آن تعداد زیادی از جوانان این منطقه توانستند با تأسیس شرکتهای رایانهای برای خود اشتغال بوجود آورند.[6] چشمانداز و هدف اصلی سایت شاهکوه بالابردن سطح دانش کامپ یوتری اهالی شاهکوه به منظور توانا شدن همه مردم شاهکوه در استفاده از کامپیوتر و اینترنت و بکارگیری آن در انجام امورات خود و تبدیل شاهکوه به قطب فناوری اطلاعات در ایران می باشد.[4]
-3-2 طرح مرکزجامع خدمات کاربردی فناوری اطلاعات روستائی روستای قرن آباد
روستای قرن آباد در 20 کیلومتری شهرستان گرگان در استان گلستان قرار دارد و به لحاظ تقسیمات سیاسی-اداری وابسته به این شهرستان میباشد. طول و عرض جغرافیایی روستا به ترتیب 55 - و - 53 و 44 - و - 36 بوده و ارتفاع آن از سطح دریا 270 متر میباشد. از نظر وضعیت طبیعی و اقلیمی دارای آب و هوای نیمه خشک معتدل و نیمه مرطوب است و به دلیل قرار گرفتن در کناره های جنگل از درصد رطوبت بالایی برخوردار بوده به طوریکه میزان متوسط بارندگی سالانه آن 625 میلی متر میباشد.
این روستا جزء مناطق خوش آب و هوای شهرستان گرگان است و با داشتن رودخانه ای زیبا و جنگل محیط مناسبی برای زندگی محققان و پژوهشگران میباشد. طبق آخرین آمار - اسفندماه - 1382، جمعیت روستا 2109 نفر و تعداد خانوار 508 و درصد افراد باسواد %73 می باشد که از این تعداد 763 نفر را زنان تشکیل میدهند.
غالب جمعیت قرنآباد به کار کشاورزی - %60 - و دامداری - - % 30 مشغولند ولی عده ای نیز از طریق مشاغل آزاد و صنعتی - %10 - امرار معاش مینمایند.[7] مرکزجامع خدمات کاربردی فناوری اطلاعات روستائی روستای قرن آباد با چشم انداز توسعه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی با بهره گیری از دستاوردهای فناوری ارتباطات و اطلاعات با خودیاری روستائیان در سال 1383 احداث شده است.[5]
