بخشی از مقاله
چکیده
سلام با این که مصدر است یکی از اسامی خداوند متعال است - حشر - 23/ از باب مبالغه مثل زید عدل؛ یعنی زید از بس عادل است گویی عین عدل و عدالت شده؛ خدا هم چون در سلامتی و کمال و بی عیب و نقصی بی نهایت است به جاي سالم گفته می شود سلام. خدا نه تنها در کامل و سالم مطلق بودن بی نهایت است علت هر کمال و سلامتی نیز هست.
خدایا تو خود سلامی و سلام از طرف تو و براي توست و به تو باز می گردد. در این نوشتار می خواهیم سلامتی را در جسم و روح انسان بررسی کنیم. مهم ترین عوامل سلامت روح نیز عبارت است از علم به معارف و دستورات دین و عمل مخلصانه به آن. از جمله مهمترین دستورات دین تشکیل خانواده و تشکیل حکومت و پیروي از حاکم عادل و نیز امر به معروف و نهی از منکر است.
عوامل سلامت روح
طبق روایت نبوي شریف - الناس کلهم هلکی إلا العالمین، و العالمون کلهم هلکی إلا العاملین و العاملون کلهم هلکی إلا المخلصین و المخلصون علی خطر عظیم. - مجلسی، 1406ق، ج12، ص: - 146؛ همه مردم هلاك می شوند مگر دانایان و دانایان نیز همه هلاك می شوند مگر کسان¬ی که به علم خود¬ عمل کنند و عاملین نیز همه هلاك می شوند مگر مخلصین و مخلصین نیز در خطر بزرگی هستند. - می توان گفت که مهم ترین عوامل سلامت¬ روح عبارت است از علم، عمل و اخلاص. البته عوامل مذکور در سلامت جسم هم قابل طرح است اما در سلامت روح مناسب تر به نظر می رسد .
حال مقصود از علم کدام علم است؟ هر علمی یا علم خاصی؟ علومی که مربوط به ابدان و رفاه آن است = - عمده علوم دانشگاهی - یا علومی که مربوط به ادیان یعنی تعالیم و معارف الهی است = - عمده علوم حوزوي - ؟ قدر مسلم علمی عامل سلامت روح است که به معارف الهی برگردد؛ یعنی علم به عقاید - شناخت مبدأ یعین خدا و اسماء و صفات او و نبوت و امامت و معاد - و احکام - یعنی تکالیف الهی اعم از واجبات و محرمات و مستحبات و مکروهات - و اخلاق. به تعبیر دیگر مقصود معارفی است که کلیات و اجمالش در قرآن و جزئیات و تفصیلیش در کلام پیامبر ص و اهل بیت علیهم السلام آمده است = - فقه اکبر - . طبق فرمایش پیامبر ص: هر چیزي که انسان را به بهشت نزدیک و از جهنم دور کند شما را به آن امر کردم و هر چیزي که شما را به جهنم نزدیک و از بهشت دور کرده شما را از آن نهی کردم.
روشن است که عوامل واقعی سلامت روح و سعادت ابدي انسان نیز همان اموري است که موجب ورود به بهشت و رضوان الهی و رهایی از جهنم و غضب الهی می ¬شود. پس عامل اصلی سلامت روح این است که انسان معارف مذکور را فراگیري و براي رضاي خدا به آنها عمل کند؛ بدین سان غیر اینها؛ یعنی کسانی که نسبت به معارف مذکور جاهلند یا عالمند اما عمل نمی کنند یا عمل می کنند اما عملشان مخلصانه نیست، تضمینی براي سلامت روحشان و سعادت ابدي شان وجود ندارد.
البته باید اضافه کرد که جاهلی هلاك¬ می شود که جهلش تقصیري باشد نه قصوري. یعنی کسی که زمینه فراگیري برایش فراهم نبوده. نیز آنها که عمل نمی کنند اگر عمل نکردنشان از روي تقیه و حفظ خودن خود و برخی مؤمنین باشد معذور بوده و هلاك نمی شوند. بنابراین کسانی هلاك نمی شوند و اهل نجات و سلامت روح و سعادت ابدي هستند که در یک کلام به دستورات دین مخلصانه عمل کنند.
به اعتقاد نگارنده از میان دستوارات دین، عمل به سه دستور نقش کلیدي و حیاتی و کلان در سلامت فرد و جامعه دارند که عبارت است از نهاد ازدواج، نهاد حاکمیت حاکم عادل و فریضه امر به معروف و نهی از منکر. و اما توضیح این امور:
در اهمیت نهاد خانواده پیامبر اکرم - ص - میفرمایند هیچ نهادي در اسلام نزد خداوند متعال محبوب¬تر و عزیزتر از ازدواج نیست و ازدواج سنت من است؛ هر کس از آن فاصله گیرد از من نیست. - همان، ص
تشکیل خانواده
به تعبیر دیگر لذات حلال وقتی در زندگی نباشد، انسان نمی¬تواند در سایر کارها از جمله معاشرت و معاش و حتی عبادتش موفق باشد گویی این قبیل لذات، سلامت و نشاطی را براي روح به ارمغان می آورد که به کمک آن، انسان در سایر عرصه هاي زندگی - مانند معاش و معاشرت و عبادت - می تواند وظایف خود را انجام داده و ابعاد دیگري از سلامت را براي خود و جامعه تحصیل کند.
به همین جهت است که فرد متأهل نصف یا دو سوم - در صورتی که در حال ازدواج چگونه سلامت افراد را تضمین کند؟ نیازهاي غریزي و جنسی وقتی به صورت معقول و مشروع ارضا نشود، و سنین کمتر و به موقع ازدواج کند - دینش احراز شده است و خوابش نزد خداوند از فرد عزبی که شب¬ها به عبادت برمی¬خیزد و روزها روزه می¬گیرد برتر است و دو رکعت نمازش از هفتاد رکعت نمازي که عزب می خواند برتر است و از آن طرف بدترین مردگان کسانی معرفی میشوند که ازدواج نکردند.
این قبیل تعابیر که در روایات معصومین علیهم¬السلام بسیاري است می تواند بر نقش ازدواج و تشکیل خانواده بر سلامت روح و سعادت فرد و جامعه در دنیا و به تبع آن در آخرت دلالت داشته باشد. ناگفته نماند که تأثیر مذکور گرچه بر سلامت روح است اما با توجه به ارتباط تنگاتنگی که جسم با روح دارد در سلامت جسم نیز مفید است؛ یعنی نشاط و سلامت روح، جسم را نیز در انجام کارهایش سالم تر و توانمندتر می کند .
حاکم عادل
عامل دیگر سلامت روح - و بلکه جسم و روح - تشکیل حکومت عادلانه از طرف حاکم عادل = - پیامبر یا ولی یا حجت خدا یا امام زمان یا نائب خاص یا عام او - است و از طرف دیگر شناخت وي توسط مردم؛ که مرگ بدون چنین شناختی با مرگ جاهلیت یکی دانسته شده است
اگر در رأس جامعه حاکم عادل باشد نقش بسیار زیادي در تأمین سلامت فرد و جامعه می تواند ایفا کند. مصداق بارز حکام عادل انبیاء و ائمه علیهم السلام و در درجه بعد یعنی دوران غیبت امام عصر - عج - که ما هم اکنون در آن به سر می بریم ولی فقیه جامع الشرایط است. در اثبات ولایت فقیه در عصر غیبت و لزوم پیروي از وي ادله بسیاري وجود دارد که به دو مورد بسنده ¬می کنیم؛ یکی توقیع و مرقومه شریف امام زمان عج به اسحاق بن یعقوب است که در ضمن پاسخ به سؤالات :
در پیش آمدهاى دینی به راویان اخبار و احادیث، ما مراجعه کنید زیرا ایشان حجت منند و من حجت خدایم بر ایشان. در کلامی دیگر مخالفت با ولی وفقیه مخالفت با ائمه و پیامبر و خداوند و به منزله شرك به شمار می رود.
می فرمایند اسلام بر پنج چیز بنا شده است نماز، زکات، روزه، حج و ولایت ولی به هیچ چیز به اندازه ولایت دعوت و تأکید قرآن پیروي از چنین حاکم عادلی را در کنار پیروي از خدا لازم و واجب دانسته - نساء - 59/ و امام باقر علیه السلام درباره آن یعنی اگر رهبر و امام جامعه، انسان خودساخته و شایسته اي باشد امتش را به سایر پایه ها - نماز و زکات و روزه و حج که نشده است!
به تعبیر دیگر از میان این پایه هاي پنج گانه اسلام، ولایت از همه برتر است چرا که ولایت کلید همه آنها چهار پایه دیگر است و والی است که به آنها راهنمایی و هدایت میکند
همه اینها نیز از عوامل سلامت جسم و روح جامعه اند - ارشاد می کند و آنها را در انجام امور مذکور کمک کرده و زمینه سلامت و رستگاري جسم و روح امتش را در دنیا و آخرت فراهم می کند .
امر به معروف و نهی از منکر آخرین عامل سلامت روح، فریضه امر به معروف و نهی از منکر است. این فریضه به قدري مهم است که به فرمایش حضرت علی - ع - :
نسبت همه کارهاي نیک و جهاد در راه خدا به آن مانند قطره در برابر دریاست و این دو نه اجل و مرگ انسان را نزدیک می کنند و نه روزي را کاهش می دهند. زیرا لآن دو، قطبی است از اقطاب دین که همه انبیا را براي آن فرستاده اند؛ هنگامی که این فریضه الهی مندرس شود و از میان خلق برخیزد، همه شعائر شرع مقدس، باطل می شود بنابراین از مهم ترین عوامل سلامت روح، نهاد ولایت و سپس فریضه امر به معروف و نهی از منکر است
