بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش پیشرو، به معرفی نیروهای پیشرانِ موثر در آیندهی بخش »فناوری و خدمات برتر« آمایش استان مرکزی میپردازد. نیروهای پیشران، نیروهایی هستند که آینده جهان را میسازند. این نیروها، نیروهایی هستند که در محیط مساله، موضوع یا سازمانِ مورد مطالعه قرار دارند و بر روی آن تاثیر میگذارند. به بیان دیگر، نیروهای پیشران بهصورتی غیرمستقیم بر حوزههای دیگر تاثیرگذارند. پیشرانهای شکل دهندهی آینده، حاصل اندرکنش روندها، رویدادها، اقدامات و تصاویر هستند.
مطالعه ی این پیشرانها از آن جهت حائز اهمیت است که عدم قطعیتهای محتمل در آیندهی آمایش بخش »فناوری و خدمات برتر« استان مرکزی از تقابل و تقاطع این پیشرانها با یکدیگر، بهدست خواهند آمد. منبع استخراج عوامل کلیدی و نیروهای پیشران حاصل مطالعه گسترده اسناد و گزارشات مرتبط از جمله اسناد وضع موجود استان مشتمل بر 23 جلد کتاب و دو جلد کتاب ارزیابی نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها2 ، انجام طوفان فکری و بهرهگیری از دانش ضمنی خبرگان است. به همین ترتیب شناسایی، استخراج و فهرستبندی نیروهای پیشران نیز حاصل تحقیق و مطالعه ای گسترده است.
مقدمه
این مقاله شامل نیروهایی است که در آیندهی حوزهی فناوری و خدمات برتر در استان اثرگذار هستند؛ این نیروها نیروهای پیشران نامیده میشوند و دادههایی که از این روندها پشتیبانی میشوند، عمدتا از مطالعات وضع موجود استان استخراج شدهاند. بهطور کلی نیروهای پیشران در چهار دسته گنجانده میشوند: روندها، رویدادها، تصاویر و اقدامها.
این نیروها، همانگونه که پیشتر بیان شد در آیندهی حوزهی فناوری و خدمات برتر اثرگذار هستند. به بیان دقیقتر، نیروهای پیشران وضعیت کنونی عوامل کلیدی در این حوزه را دستخوش تغییر میکنند. در این گزارش، تیم نگارشی به رصد کلیهی نیروهایی که در شکلگیری و تغییر عامل کلیدی اثرگذار هستند پرداخته-است.
نیروهای پیشران یکی از مهمترین ورودیها برای تعیین عدمقطعیتها است و در انتهای این مسیر، مهمترین عدمقطعیتها شناسایی میشوند و سناریوهای آینده شکل میگیرند.
در این مقاله ابتدا مروری مختصر بر روششناسی پروژه ارایه خواهد شد و در ادامه فهرست عوامل کلیدی حوزه-ی فناوری و خدمات برتر، و نیروهای پیشران تاثیرگذار بر هر عامل معرفی میشوند؛ در ادامه اثراتی که هر یک از این نیروها بر عوامل مربوطه دارند بررسی شده و در بدنهی اصلی مقاله به معرفی اجمالی این نیروها پرداخته شدهاست.
مروری بر مفاهیم و روششناسی
در تعریف مختصری از عوامل کلیدی3 میتوان گفت که عوامل کلیدی عواملی هستند که حوزههای کلیدی عملکردی را معرفی میکنند که برای انجام مأموریت یک سیستم، سازمان یا پروژه ضروری هستند.
نیروهای پیشران، نیروهایی هستند که آینده جهان را می سازند. این نیروها مستقل از مساله، موضوع یا سازمانی هستند که بر روی آن تاثیر میگذارند. به بیان دیگر، نیروهای پیشران بهصورتی غیرمستقیم بر حوزههای دیگر تاثیرگذارند.
منبع استخراج عوامل کلیدی و نیروهای پیشران حاصل مطالعه گسترده اسناد و گزارشات مرتبط از جمله اسناد وضع موجود استان مشتمل بر 23 جلد کتاب و دو جلد کتاب ارزیابی نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها4، انجام طوفان فکری و بهرهگیری از دانش ضمنی خبرگان است. به همین ترتیب شناسایی، استخراج و فهرستبندی نیروهای پیشران نیز حاصل تحقیق و مطالعه ای گسترده است.
بر اساس دیدگاه دیتور، نیروی پیشران، خوشههایی از روندها، رویدادها، تصاویر و اقدامات است که با کنش بر یکدیگر به آینده شکل میدهند. به این ترتیب پیشرانها میتوانند مجموعهای از یک یا چند نیروی شکلدهنده به آینده باشند.
بیشک روند و رویداد شناخته شدهترین واژههای آیندهاندیشی هستند، که بر دو ویژگی آینده متمرکز هستند. روند اشاره به پیوستگی تاریخی و زمانی دارد و رویداد بر گسستگیهای تاریخی تاکید می ورزد. روند »تغییرات منظم در دادهها یا پدیدهها در خلال زمان« است. روندها از گذشته آغاز میشوند و تا آینده ادامه مییابند. اما رویدادها برخلاف روندها حاصل یک اتفاق یا حادثه هستند، که به شدت بر روندها و به طور کل بر آینده تاثیر میگذارند. تصاویر حاصل برداشت یا خواست افراد و گروههای گوناگون در مورد آینده است و در نهایت، اقدامات نیز بر اساس تصاویر بازیگران مختلف از آینده شکل می گیرد. تصاویر به صورتهای گوناگونی انتشار مییابند، از جمله در سخنرانیها، گفتگوها و سناریوهایی که از طرف بازیگران تهیه میشود.
عوامل کلیدی
با توجه به مطالب بیان شده در فصل پیش، گام نخست در تشخیص پیشرانهای مؤثر بر هر حوزه، شناسایی عوامل کلیدی است که در آن حوزه مطرح میشوند. در گام بعدی، نیروهای پیشرانی که در شکلگیری آیندهی این عوامل اثرگذار هستند شناسایی میشوند. در فصل جاری تنها به معرفیِ این عوامل و نیروهای پیشران هر یک پرداخته شده - جدول - 1، و در فصلهای بعدی بررسیِ وضعیت هریک از عوامل کلیدی انجام شدهاست.
شکل :1 ارتباط میان عوامل کلیدی و نیروهای پیشران
