بخشی از مقاله
چکیده
در این آزمایش تأثیر متقابل تنش خشکی و براسینولید بر روی عناصر ریشه و ساقه گیاه دارویی بابونه کبیر مورد بررسی قرار گرفت. طرح آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی، با دو فاکتور براسینولید در دو سطح - صفر و 0/1 میلی گرم بر لیتر - و تنش رطوبتی در سه سطح 1-0/85 - ، 0/75-0/65 و 0/55-0/45 ظرفیت زراعی - و با سه تکرار اجرا شد .
تیمارها مطابق چیدمان تصادفی گلدان ها اعمال گردیدند. نتایج به دست آمده نشان داد که اثرات متقابل براسینولید و تنش خشکی فقط در فسفر و پتاسیم ساقه معنی دار بوده و در بقیه تفاوت آماری معنی داری نشان نمیدهد و با مصرف براسینولید و افزایش تنش خشکی از میزان فسفر کاسته شده و برعکس پتاسیم افزایش مییابد. اثرات ساده تنش خشکی بر منیزیم ساقه و سدیم ریشه اثر معنی داری نشان داد و با افزایش تنش خشکی از منیزیم ساقه و سدیم ریشه کاسته شد. اثرات ساده براسینولید بر پتاسیم ریشه و سدیم ساقه اثر معنی داری نشان داد و با کاربرد براسینولید پتاسیم ریشه افزایش و سدیم ساقه کاهش یافت.
مقدمه
کاربرد صنعتی گیاهان دارویی و معطر و تولیدات مرتبط با ترکیبات آنها در دهه اخیر، تولید انبوه مواد طبیعی گیاهی را میطلبد. این امر در عین حال برداشت از جمعیتهای وحشی آنها را هم کاهش می دهد
بابونه کبیر با نام علمی - Tanacetum parthenium L - یکی از مهمترین گیاهان دارویی از خانواده کاسنی میباشد و از گل های آن در صنایع داروسازی، آرایشی- بهداشتی و صنایع غذایی استفاده فراوانی می شود
بابونه آلمانی یکی از پر مصرفترین گیاهان دارویی در جهان است که مصرف سالانه آن در جهان تا سال 1992، 4000 تن گل خشک بوده است کهمسلماً امروزه حجم مصرف آن چند برابر گردیده است
مهم ترین ترکیبات موجود در گلهای بابونه عبارتند از اسانس، فلاونوئید و کومارین. اسانس بابونه در صورت وجود کامازولن به رنگ آبی دیده می شود. در اسانس بابونه نزدیک به 40 نوع ترکیب شناسایی شده است که مهم ترین آن ها کامازولن1، آلفا بیسابلول2، آلفا بیسابلول اکسید3، پاراسایمن4، بتا اوسیمن5، بتا فارنزن6 و فارنزول7 می باشند. اسانس به دست آمده ازگل های بابونه دارای خواص ضدعفونی کننده، آرام بخش، ضداسپاسم، ضدآلرژی و ضدنفخ می باشد. همچنین گل های آن به دلیل داشتن فلاونوئیدها دارای اثر مرطوب کنندگی و لطیف کنندگی هستند و به همین دلیل در صنایع بهداشتی و آرایشی به صورت گسترده ای استفاده میشوند
حدود یک سوم کره زمین را مناطق خشک و نیمه خشک در بر میگیرد که وسعت این مناطق بیش از 45 میلیون کیلومترمربع تخمین زدهشده است. وسعت مناطق خشک و نیمهخشک در ایران بیش از 1/5 میلیون کیلومترمربع است
در بین تنش های غیرزنده، خشکی مهم ترین عامل محدودکننده است که باعث کاهش عملکرد در محصولاتی می شود که به صورت دائم یا دورهای در معرض آن قرار میگیرند
براسینواستروئیدها گروه جدید هورمونهای گیاهی با فعالیت معنیدار تحریک رشد هستند. براسینواستروئید اولین بار از گردههای گیاه Brassica napus L. جدا و شناسایی شدند. براسینواستروئیدها در مقادیر بسیار پایین - نانوگرم - در گیاهان وجود دارند. غلظت درونی براسینواستروئیدها در بافتهای مختلف گیاهی، متفاوت است. بافتهای جوان رویشی - در حال گسترش - دارای مقادیر بالاتری از براسینواستروئیدها نسبت به بافتهای بالغ هستند
تحریک رشد به وسیله براسینواستروئید درنتیجه تقسیم و طویل شدن سلول است. -24اپی براسینولید تقسیم سلولی را در سلولهای پارانشیمی کاشته شده آفتابگردان افزایش داد
براسینواستروئید مقاومت گیاهان را در برابر استرسهای غیرزنده محیطی افزایش میدهند. تیمار گیاهان گوجهفرنگی و برنج تحت استرس دمای پایین بهوسیله براسینواستروئیدها رشد بهتری را نسبت به گیاهان شاهد نشان دادند. در تنش دمایی، استفاده از براسینولید8 در گوجه موجب افزایش رشد و مقاومت بیشتر این گیاهان به تنش می گردد. دلیل افزایش مقاومت گیاهان به تنش گرمایی، افزایش فعالیت آنزیم های آنتیاکسیدان، افزایش پروتئینهای شوک حرارتی - 1HSPs - و افزایش فتوسنتز ذکر شده است
در برنج -24اپی براسینولید مقاومت را در برابر تنش سرما 1 تا 5 درجه سلسیوس افزایش داد که این تحمل به افزایش ATP، پرولین و فعالیت سوپراکسیداز دیسموتاز2 بود، بدین گونه مشخص شد که براسینواستروئیدها در پایداری غشاء و تنظیم اسمزی نقش دارد
Lizana و همکاران - 2006 - گزارش کردهاند که تنش خشکی در دو رقم گیاه لوبیا موجب کاهش رشد طولی و کاهش سرعت فتوسنتز گردید. این تغییرات در رقم حساس بیشتر بوده و منجر به کاهش محصول در مقایسه با رقم مقاوم در شرایط تنش خشکی شده است.
همچنین در کشتهای سلولی هویج، - Clous, 2002 - مشاهده شده است که -24اپی براسینولید بر رشد طولی این سلول ها افزوده است.Ogweno و همکاران - 2008 - مشاهده کرده اند که پیشتیمار گیاهان گوجهفرنگی با -24اپی براسینولید به طور معنی داری بازدارندگی دمای بالابر روی فتوسنتز - شامل کاهش سرعت خالص فتوسنتز، هدایت روزنهای و ماکزیمم سرعت کربوکسیلاسیون روبیسکو - را تخفیف میدهد
مواد و روشها
این آزمایش در شرایط آزمایشگاهی و به صورت گلدانی در اتاق کشت روی گیاه دارویی بابونه آلمانی انجام شد. ماسه شسته شده مورد استفاده در بستر کشت، بعد از هوا خشک از غربال چهار میلیمتر عبور داده شد و مورداستفاده جهت کشت گلدانی قرار گرفت. شن به مقدار 2500 گرم در هر گلدان به عنوان زهکش در کف گلدان به صورت یکنواخت پخش شد.
بذرهای بابونه با وایتکس 5 درصد به مدت دو دقیقه ضدعفونی و چندین بار با آب مقطر شستشو و به تعداد حدود 10 عدد در هر گلدان در عمق 1-1/5 برابر طول بذر در ماسه توسط پنس یا اسپاتول ضدعفونی شده کاشته شدند. گلدان ها طبق نقشه کاشت چیده شدند. در هر گلدان 5 گیاه هم شکل و هم اندازه انتخاب و بقیه تنک گردیدند سپس تا مرحله برداشت هر دو روز یک بار آبیاری با آب مقطر انجام و یک روز در میان با محلول غذایی هوگلند تغذیه گردیدند. برای محاسبه میزان آب موردنیاز هر گلدان از روش توزین گلدانها و تعیین میانگین آن بهعنوان آب مصرفی تیمارها، استفاده گردید
. در طول دوره رشد، همه روزه کلیه گلدانها با ترازوی حساس توزین و هر گلدان در وزن تیمار مربوطه ثابت نگه داشته شد. طرح آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با دو فاکتور براسینولید در دو سطح 0 - و 0/1 میلی گرم بر لیتر - و تنش رطوبتی در سه سطح 1-0/85 - ، 0/75-0/65 و 0/55-0/45ظرفیت زراعی - و با سه تکرار اجرا شد. در شروع مرحله گلدهی گیاهان را به همراه ریشهها، بهدقت از گلدان خارج کرده و صفاتی مانند کلسیم، منیزیم و فسفر ریشه و ساقه اندازهگیری و محاسبه گردید.
کلسیم و منیزیم به روش کمپلکسومتری اندازه گیری شد. یک میلی لیتر از عصاره گیاهی تهیه شده توسط نمونهگیر - سمپلر - برداشته و درون ارلن ریخته شد و 24 میلی لیتر آب مقطر اضافه شد
