بخشی از مقاله
چکیده:
محیط علاوه بر عنا صر کالبدی شامل پیامها، معانی و رمزهایی ا ست که مردم بر ا ساس نق شها، توقعات، انگیزهها و دیگر عوامل آن را رمزگ شایی و درک می کنند و در مورد آن به قضاوت می پردازند. این حس ها تعلقی در فرد به محیط به وجود می آورد. این حس کلی، که پس از ادراک و قضاوت نسبت به محیط خاص در فرد به وجود می آید، حس تعلق جمعی نامیده میشود. حس تعلق عامل مهمی در هماهنگی فرد و محیط بوده و باعث بهره برداری بهتر از محیط، رضایت استفاده کنندگان و در نهایت احساس تعلق آنها با محیط و تداوم حضور در آن می شود.
شهرها و محلات در تمامی تمدن ها نیازمند فضاهای جمعی بوده تا حس تعلق جمعی آنها به محیط را به وجود بیاورد. بی شک حس تعلق افراد به مکانی که در آن زندگی می کنند، عامل مهمی در جهت پدید آمدن حس م سئولیت پذیری و در نتیجه حل ب سیاری از م شکلات محله تو سط ساکنین می گردد. متأسفانه با گسترش شهرها شاهد کمرنگ تر شدن این حس و نوعی بی تفاوتی نسبت به محله در ساکنین میباشیم.
هدف از این پژوهش شناخت ویژگیهای ف ضاهای اجتماعی منا سب در ایجاد حس تعلق به مکان جمعی در قالب باهم ستان ها می با شد. در ابتدا به مبانی نظری پرداخته می شود. این مبانی در دو قالب تشریح حس تعلق و در نهایت رسیدن به فضاهای جمعی - باهمستان - بحث می گردد. نتیجه فصل حاکی از آن است که تمدن ها در تمامی اعصار نیازمند اجتماع بوده اند. هرچه اجتماع - باهمستان ها - در اردبیل مفیدتر وکاربردی تر بوده، موفق تر بوده است.
مقدمه:
زندگی در جهان امروز به سرعت در حال تغییر است و افراد در حال جدایی از هم و محیط پیرامون
زندگی پیچیده ی امروز نیازمند تعاملات اجتماعی افراد در محیط هایی جمعیست. جامعه به طرف توسعه همه جانبه در حال حرکت است و برای ایجاد تغییر و رویارویی با آن نیازمند انسان هایی با بصیرت و دارای تعاملات اجتماعی بالاییست
از طرفی محیط از جنبه های کالبدی و اجتماعی به صورت توامان ساخته شده ا ست
انسان این محیط را طراحی می کند و محیط نیز اورا تربیت می نماید. لذا مکان م ستقل از ان سان و ان سان م ستقل از ف ضا معنا ندارد - منعام، . - 1389 رابطه بین انسان ها و مکان رابطه ای متقابل ا ست
افراد الگوواره ها را از محیط گرفته و یا به آن پس می دهند. این بده و بستان بر محیط و انسان تاثیرگذار است
مکان واقعی تعاملات اجتماعی نیز فضایی است که معانی درستی از رابطه جمعی در محیط داشته باشد
انکار جنبه های معنایی از مکان یا حذف معنا از مکان و تقلیل آن به فضا است که بی مکانی را به وجود خواهد آورد
راهکار این امر حس تعلق به مکان است که به رابطه شناختی با یک محیط یا یک فضای خاص اطلاق می شود و در واقع دلبستگی به مکان رابطه نمادین ایج اد ش ده توس ط اف راد ب ه م کان اس ت که معانی احساس ی، عاطف ی و فرهنگی مش ترکی به یک فضای خاص می دهد - Altman, .1992 - تعلق به مکان در مکان های جمعی مربوط به عوامل مختلفی است - گوستافون، . - 2001 خود فرد در محیط قرار دارد و با افراد مختلف تعاملاتی برقرار می کند و برای تحقق معنی، نیازمند به کالبد است
طبق شکل شماره یک، معنا حاصل تعامل سه قطب فرد، دیگران و محیط می باشد.
هنر معماری نیز با س اختن خلاقانه م کان جمعی وظیف ه دارد ک ه خصوصیات محی ط را گردآوری کرده و در مکان نشان دهد - صافیان،. - 1390 فضای باهمستان نیز فضاییست که مردم به تعاملات اجتماعی در محیط پرداخته و هدف مشترکی را دنبال می نمایند
نقطه تلاقی عنا صر کالبدی، مفاهیم کهن الگویی ذهنی فرد از مکان و ساختارهای اجتماعی می با شد و همچنین ثابت می کند که تعلق جمعی به فضای جمعی سنتی بومی منطقه، بالا و قوی است و همین امر ذهنیت کاربران را بر روی هویت مکان ها و تعلق به آنها تحت تاثیر قرار می دهد - پیربابایی، . - 1390 همچنین روابط مذکور بر همدیگر تاثیر مستقیم و بسزایی داشته، طوری که پیوند بین آنها در ایجاد تعلق جمعی غیرقابل انفکاک می باشد
متغییر ها:
متغیر مستقل:
حس تعلق جمعی
متغیر وابسته:
باهمستان
متغیر های مداخله گر:
کهن الگو های ذهنی، معماری سنتی
ضرورت تحقیق:
ان سانهای امروزه، دچار روزمرگی بوده و از محیط و افراد دور شده اند. گ سترش تکنولوژی و افزایش روز افزون دغدغه های مردم، آنها را از یکدیگر دور کرده است - برزین، . - 1382 امروزه این افراد، کمتر در کوچه ها جمع می شوند. کمتر همسایگان را می شناسند
و مشکلاتی از قبیل کاهش احساس تعلق و آرامش را به همراه داشته است - شمس، . - 1389 درجهت تحقق این آرمان درطول تاریخ، زمانی بسیار موفق و زمانی نا کار آمد بوده است. چه بسا، زمانی معماری سنتی اردبیل، دراین زمینه حرفهای زیادی برای گفتن داشت؛ ول ی امروزه با گ ذر در مجامع عمومی ش هر هوی ت اصیل خود را فراموش شده میبیند
با توجه به فقدان مطالعات در زمینه تعلق مکانی فضاهای جمعی، ضرورت مطالعه این امر را دوچندان می نماید. طبق مطالعات، شهر اردبیل نیز از این امر مستثنی نبوده و نیازمند ف ضای عمومی می با شد که سرپو شیده بوده و جوابگوی تعاملات اجتماعی برای ارتقای حس تعلق با شد - جوان فروزنده، مطلبی، . - 1390 بنابراین هدف از پژوهش حاضر، بررسی فاکتورهای موثر در شکل گیری حس تعلق جمعی در مکان و بهره گیری از آن در طراحی باهمستان اردبیل می باشد.
مرور ادبیات:
-جوان فروزنده، علی . - 1390 - در مقاله خود با عنوان " مفهوم حس تعلق به مکان و عوامل تشکیل دهنده آن" با هدف شناسایی حس تعلق به مکان در معماری به معرفی ابعاد مختلف حس تعلق و عوامل تشکیل دهنده آن می پردازد. بدین منظور، بر اساس روش پژوهش شناختی و با رویکردهای هستی شناسانه به بررسی ادبیات موضوع پرداخته می شود.
نتایج پژوهش نشان می دهد حس تعلق از معیارهای ارزیابی محیط های با کیفیت بوده و در معماری و رشته های طراحی محیطی، ویژگی های کالبدی نظیر فرم - رنگ، اندازه، شکل، مقیاس - و روابط اجزاء کالبدی با تامین و تاکید بر فعالیت های اجتماعی محیط، نقش مهم و موثر در شکل گیری حس تعلق دارا، می باشد که در نهایت مدلی از عوامل تاثیرگذار محیطی ارائه گردیده است.
-حیدری، علی اکبر . - 1392 - در مقاله خود با عنوان "تحلیل بعد کالبدی حس تعلق به مکان در مکان های جمعی سنتی و امروزی" با طرح این پرسش که چرا رنگ تعلق از چهره محل های جمعی امروزی برگرفته شده است، آغاز میگردد. برای پاسخ به این سوال، نمونه هایی از فضاهای س نتی دارای س کنه و مجتمع های جمعی جدید در شهر شیراز انتخاب شدند.
با روش بررسی های اسنادی و میدانی، دیدگاههای مختلف استفاده کنندگان از محیط طی پرسشنامه هایی در حیطه عناصر کالبدی حس تعلق مکان جمع آوری گردید . نتایج نشان داد که ح س تعلق کالبدی م کان در فضاهای جمعی سنتی در مقایسه با مجتمع های جمعی جدید بیشتر است. نهایتا با الگو برداری از مکان های سنتی و با در نظر گرفتن حیاط و تزئینات درون و برون، می توان احساس تعلق کالبدی سا کنین را افزایش داد.
- ضرابیان، فرناز . - 1389 - در مقاله خود با عنوان " ارزیابی حس تعلق به مکان ساکنان شهرهای جدید - مطالعه موردی: شهر جدید ه شتگرد - " یکی از معانی مهم و موثر در ارتقاء کیفیت محیط های انسانی را حس تعلق به مکان می داند و خاطر نشان می کند: این حس، عامل مهم در شکل گیری پایه های ارتباطی استفاده کنندگان و محیط بوده و نهایتا منجر به ایجاد محیط های با کیفیت خواهد گردید. این پژوهش با 379 نفر حجم نمونه، به منظور ارزیابی حس تعلق به مکان ساکنان شهر جدید هشتگرد صورت گرفته است.
