بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به اینکه مساکن روستایی در ارتباط با معیشت روستانشینان است، ابعاد گوناگونی در تکوین این مساکن نقش داشته است. توجه به این ابعاد تکوینی در چارچوب برنامه ریزي مسکن براي روستاییان از نکات عمده در گام تهیه طرح ویژه بهسازي مساکن روستایی است ، اما متاسفانه به سبب عدم توجه به این ابعاد در هنگام تهیه طرحهاي مذکورسبب بروز مشکلاتی از جمله کاهش زیر بنا مشکلات گرمایشی و سرمایشی در فصول مختلف سال و ...براي روستانشینان شده است.
از سویی دیگر در مقیاس کل - بافت روستا - به سبب عدم وجود ضوابط مشخص در ارتباط با سیما ومنظرروستایی در طرح فرادستی چون طرح هادي، طرح ویژه بهسازي و نوسازي هنگام طراحی مسکن باعث بروز تغییرات چشمگیري در بافت روستا گردیده و انسجام و هویت کالبدي را بانقصان مواجه ساخته است. هدف پژوهش حاضر، طراحی مناسبی از مساکن روستایی در راستاي دستیابی مسکن و بافتی منسجم از روستا به منظورحفظ هویت و سیماي روستاهاي نواحی مختلف کشور است.
در این مقاله از اسناد کتابخانه اي وپژوهشهاي میدانی به منظور دستیابی به اهداف مذکور استفاده شده است .نتایج حاصله از بررسی روستاي چغاسیف الدین بیانگر عدم توجه به ابعاد تکوینی مساکن روستایی، عدم هماهنگی برنامه ریزي و طراحی جزء مسکن در ارتباط با طراحی کل بافت روستا بوده که پیامد آن بروز مشکلاتی براي سکنه روستا و تغییرات کالبدي ودوگانگی بافت در این روستا گردیده است.
-1 درآمد :
مسکن به عنوان یک مکان فیزیکی و به عنوان سرپناه یکی از نیاز هاي اولیه و اساسی خانواده به حساب می آید. در این سرپناه برخی از نیازهاي اولیه خانوار یا فرد مانند خواب، استراحت، خوراك و حفاظت در برابر شرایط جوي و...تامین میشود. مفهوم مسکن علاوه بر مکان فیزیکی،کل محیط مسکونی خود را در بر می گیرد. این محیط شامل کلیه خدمات و تسهیلات حرفهاي مورد نیاز براي زندگی بهتر خانوار نیز میباشد، به عبارت دیگر تعریف و مفهوم مسکن یک واحد مسکونی نیست.
بلکه کل محیط مسکونی را شامل میشود در واقع مسکن چیزي فراتر از سرپناه صرفا فیزیکی است وکلیه خدمات و تسهیلات عمومی لازم براي بهزیستی انسان را شامل میشود - پور محمدي ،. - 1385 در محیطهاي روستایی نیز مسکن یکی از مهمترین عناصر ساختاري- عملکردي فضاهاي روستایی میباشد، به عنوان نمادي از چگونگی تعامل و ارتباط انسان با محیط پیرامونی خویش،که در طی سالیان متمادي برحسب شرایط زمانی و مکانی در هر منطقه شکل گرفته است و از ابتداي ترین ودر عین حال پیچیده ترین صورت مساکن انسانهاي یکجانشین، مساکن روستایی می باشد - حسینی ابري ،. - 1380
به عبارت دیگر مسکن روستایی مصداق بارزي از معماري ارگانیک، به مثابه پدیده زنده و خلاقانه در طبیعت است که که از ابتداي تولد، و در روند رشد و تکوین خود در بیش از سه بعد، براساس امکانات و محدودیتهاي محیطی، نیازهاي عملکردي، اوضاع اقتصادي معیشتی جهان بینی و ادراك زیبایی شناسی ساکنان آن، تصور طراحی و ساخته شده است به منظور خلق و ایجاد آن، همچون فرایند طراحی دیگر فضاهاي معماري، نمی توان تنها در قالب نقشه هاي تک بعدي ودو بعدي مواجه شد چرا که آنچه بر روي صفحه نقش می بندد تنها تجسم و ترسیم آنی و لحظهاي است از جزءگونه کل واقعیت در دهههاي اخیر در ساختار مسکن روستایی تغییرات شگرفی پدید آمده است آنچنان که کارکرد ونقش مسکن که در ارتباط با معیشت و فعالیت خانواده بوده از بین رفته است ودیگر پاسخگوي نیاز جامعه روستایی نمی باشد.
این پیچیدگی در مساکن روستایی، لزوم توجه به مشارکت مردمی در برنامه ریزي و طراحی مساکن در هنگام تهیه طرح هاي نوسازي یا بهسازي نمایان ساخته تا ضمن حفظ کارکرد مساکن باعث ارتقاءکیفیت زندگی در محیطهاي روستایی شود. ازسوي دیگر این مساکن عمده ترین بخش بافت روستاها می باشندکه نقش اساسی در شکل گیري ساختار فضایی کالبدي و هویت معماري روستا دارد - سرتیپی ،. - 1388 در مقیاسی وسیعتر، مسائل پیش روي طرح هاي بهسازي نیز عدم توجه و مطالعه نسبت به ویژگی هاي بوم شناختی در طراحی می باشد. بی تردید یکی از مهمترین وجوه هویت هر روستایی را ویژگیهاي معماري آن تشکیل میدهند.
همین ویژگیها است که سیماي روستاهاي حاشیه کویر را از نمونه هاي کوهستانی یا موارد واقع در حاشیه دریاي خزر و همه را با روستاهاي حاشیه خلیج فارس متمایز می باشد - علی الحسابی ، . - 1387 از آنجایی که هم اکنون هنگام برنامه ریزي و طراحی مسکن روستایی درچارچوب طرحهاي ویژه بهسازي و نوسازي مسکن روستایی توجه کافی به ابعاد اجتماعی-کارکردي مساکن و معماري بومی نمیگردد درنتیجه سبب بروز مشکلاتی به لحاظ معیشتی براي روستاییان و به لحاظ بصري دوگانگی کالبدي را در محدوده بافت روستا بوجود آورده است.
این پژوهش در صدد ترکیب ابعاد مختلف اجتماعی وکالبدي مسکن روستایی - معماري، برنامه ریزي - در چارچوب طرح هاي ویژه بهسازي و نوسازي مسکن روستایی میباشد تا به برنامه ریزي مناسبی درمقیاس خرد - مسکن - دست یافته و علاوه بر آن درنگرشی جامع تر هنگام طراحی مسکن روستایی، با انطباق جزء با زمینه م وجود آن به تناسبات کالبدي و هارمونی در سطح رو ستا دست یافت ه تا گام موثري در جهت حفظ هویت کالبدي مکانهاي روستایی برداشته شود. به عبارت دیگردر عین برنامه ریزي جزء به طراحی کل نیز توجه کافی مبذول گردد تا به شکلی منسجم و متناسب با الگوهاي بومی هر منطقه نائل گردیم.
