بخشی از مقاله
چکیده
از مهمترین ویژگی های تعلیم و تربیت ،فعال ساختن دانش آموز و ساختن دانش به وسیله ی خود اوست. امروزه مهمترین دغدغه نظام آموزشی و پرورشی یک کشور، ایجاد بستری مناسب جهت رشد و تعالی سرما یههای فکری در جامعهی اطلاعاتی و دانایی محور می باشد. برای آنکه همه گروههای اجتماعی قادر باشند به طور مؤثّر در چنین جامعهای مشارکت داشته باشند، باید یادگیری پیوسته، خلاقیت، نوآوری و نیز مشارکت فعال و سازندهاجتماعی را بیاموزند. تحقّق این امر مستلزم تعریف مجدد و نوینی از نقش و کارکرد کلاس به عنوان اصلی ترین نهادهای آموزشی در جامعه می باشدمطالعه تحلیل نیاز های انسان می تواند فرد را برای زیستن در قرن حاضر آماده نمایدتا متناسب با نیازهای جامعه و عصر خود، گامی مؤثر بردارد.
یکی از اهداف سند تحول بنیادین اموزش و پرورش ;توجه ویژه به آموزش و تربیت نیروی انسانی کارآمد بوده که می تواند نقش اساسی و کلیدی در بروز خلاقیت و نوآوری در جامعه باشد. هدف از این پژوهش بررسی فرایند هوشمندسازی کلاس درس علوم در فرآیند یادگیری عمیق و عدم فراموشی مطالب دانش آموزان بوده است.روش مورد استفاده در این تحقیق توصیفی بوده و به شیوه ی کتابخانهای یا اسنادی ، اینترنتی با استفاده از تحقیقات علمی انجام شده صورت گرفته است. نتایج پژوهش نشان داد که با استفاده از فرایند هوشمندسازی گستره جامعی از تمرکز دانشآموزان در فرآیند یاددهی-یادگیری درگیر شده و فرآیند یادگیری عمیق و فراموشی مطالب تا حدود زیادی کاهش یافته است .
در کلاس هوشمند سختافزار، نرمافزار، ارتباطات و تجهیزات کمک آموزشی از جمله الزامات اصلی است و در ساخت کلاس هوشمند باید بر اساس نیازمندیها و احتیاجات فرآیند یاددهی یادگیری توسعه یابد. به عبارتی علاوه بر افزایش کارایی کلاس استفاده از نرم افزارهای گوناگون به دلیل به کارگیری حواس شنیداری و دیداری به یادگیری دانش آموزان کمک می کند. این سیستم به دانش آموزان اجازه می دهد فراتر از برنامه های درسی خود گام بردارند و تاکید بیشتری بر مهارت تفکر و یادگیری عمیق دانش آموزان دارد. همچنین با هوشمندسازی کلاس تعاملات بین دانش آموزان و معلمان کلاس هوشمند بیشتر شده و این امر می تواند منجر به اشتراک تجربیات موفق و برتر بین آنها گردد. بنابراین کلاس با ایجاد بسترهای مورد نیاز جهت هوشمندسازی کلاس ها می توانند از مزایای این روش آموزش استفاده نمایند.
واژگان کلیدی: هوشمندسازی کلاس، یاددهی- یادگیری ، افزایش کارایی کلاس , مهارت تفکر و یادگیری عمیق
مقدمه
امروزه نظام آموزشی کشور به کلاسی نیاز دارد که با بهرهگیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات، امکان یادگیری پیوسته را فراهم نموده و فرصتهای نوینی را در اختیار افراد برای تجربهی زندگی در جامعه اطلاعاتی قرار دهد، به گونهای که این فناوری نه به عنوان ابزار، بلکه در قالب زیرساخت. توانمندساز برای تعلیم و آموزش حرفهای محسوب شود. به کارگیری گستردهی فناوری اطلاعات و ارتباطات در فرایند آموزش و پرورش، همزمان با تحوّل در رویکردهای آموزشی درجهان، زمینهی شکلگیری کلاس های هوشمند را فراهم آورده است. بدون تردید نقش هوشمند سازی در ارتقای یادگیری دانش آموزان ونیز در بروز رسانی توانمندی ها ومهارت های همکاران قابل انکار نیست .
آموزش وپرورش در نظر دارد برای تحقق سند چشم انداز تحول بنیادین جایگاه ویژه ای برای استفاده از فن آوری های نوین از جمله هوشمند سازی کلاس های درس وشیوه های آموزشی فعال ونوین وجذاب باز کند . لذا نخست باید راهکار های عملی آن نیز مد نظر قرار گیرد .از جمله این راهکارها : -1 مجهز کردن تمامی کلاس ها به سیستم های نوین -2 آموزش همگانی دبیران ومعلمان مجموعه ی آموزش وپرورش با نحوه ی کار با سیستم هوشمند وتدریس با آن -3. بستر سازی برای ایجاد ارتباط با شبکه های جهانی جهت بروز کردن اطلاعات .
واژهی هوشمند سازی چندی است در ادبیات آموزش و پرورش کشور وارد شده است و فعالیتهای ارزشمندی نیز به صورت پراکنده در این حوزه انجام شده است. وزارت آموزش و پرورش با الهام از آموزههای دینی و مقتضیات زمانی و دستیابی به اهداف عالیه نظام تعلیم و تربیت و گسترش عدالت آموزشی، اقدام به تعریف ساختار، جایگاه، ساماندهی، شرایط و ضوابط توسعهی کلاس هوشمند بر اساس معیارهای علمی، بین المللی و شرایط بومی در سطح کشور نموده است.با توجه به اهمیت نقش معلم در بهبود فرآیند یاددهی – یادگیری مدارس هوشمند همواره این طرح با موانع و مشکلاتی روبرو بوده است، از جمله پژوهش لابیس و همکاران - - 2010 نشان میدهد که از موانع عمده توسط معلمان در مالزی زمان کافی برای ادغام پروژههای مربوط به فناوری اطلاعات و ارتباطات بود.
این مشکل میتواند با استفاده از دستگاههای ارتباطی به عنوان پذیرفتن پویایی یاددهی و یادگیری برای انعطافپذیری بیشتر حل شود، این امر باعث ایجاد فرصتهای جدیدی برای تعامل میشود. نتایج پژوهشهای ال فکی و ادم خامیس - - 2014 نشان داده است که یک شکاف بزرگ بین عمل معلمان و چارچوب آموزشی وجود دارد. آنها از روشهای معلم محور و ارائه تمرین استفاده میکنند همچنین معلمان از تخته هوشمند به عنوان یک ابزار نمایشی برای آموزش کلاسهای زبان انگلیسی استفاده میکنند. معلمان پایبند به روشهای معمولی - روش معلم محور - هستند. آنان فاقد دانش در مورد عیبیابی سخت افزارهای آموزشی هستند، بیش از %42 از معلمان در مورد برنامه پرمشغله خود شکایت میکنند، بیش از 35٪ معلمان از منابع آموزش وب در کلاسهای زبان انگلیسی استفاده نمیکنند و بیش از %15 از معلمان فاقد صلاحیت کامپیوتر بودند.
یاس و همکاران - - 2013، دورانی و همکاران - - 2013، بیتنی وهاب و کور - 2006 - نیز آمادگی معلمان مدارس راهنمایی هوشمند را برای حمایت از آموزش و فرآیند یادگیری در مدارس و ایجاد یک مرکز دیجیتال بررسی کردند. پژوهش آنها نشان داد که اکثر معلمان سطح متوسطی از صلاحیت استفاده از نرم افزار و زبان انگلیسی را دارند، همچنین آنان مهارت استفاده از منابع الکترونیکی در فرآیند تدریس و یادگیری و انجام هر گونه دانش کامپیوتری را نداشتند .پژوهشهای سابیر و کگن گکنا - 2004 - نیز نشان داد که معلمان دانش و مهارت کافی برای بکارگیری نرمافزارها و استفاده عمومی از IT را ندارند - دورانی و همکاران،2013 . -
نتایج پژوهشهای آتشک و محمدزاده - 1389 - ، ستاری و جعفرنژاد - - 1389 و پینسوپاپ و واکر - - 2005 حاکی از آن بود که از جمله موانع فردی مؤثر بر عدم استفاده معلمان از فناوری اطلاعات و ارتباطات نداشتن دانش و مهارت لازم در استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات، نگرش منفی نسبت به استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات، ضعف انگیزه و رغبت دراستفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات، مقاومت در برابر تغییر ناشی از آن، عدم تسلط به زبان انگلیسی، باور و نگرش منفی نسبت به فناوری اطلاعات و ارتباطات و وسایل کمک آموزشی را میتوان برشمرد.
برخی دیگر از پژوهشهای انجام شده، کمبود مهارت و دانش معلمان، فقدان آموزش و مشکل در سازگار شدن نقش جدید آموزشی، شفاف نبودن اهداف در خصوص مادربرد رایانه در آموزش و پرورش، پایین بودن انگیزه به دلیل عدم ارائه آموزش کافی به معلمان، کمبود مهارتهای معلمان در استفاده از فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی، عدم آشنایی معلمان با زبان انگلیسی، عدم آموزش معلمان برای درک بهتر پروژههای فناوری اطلاعات و ارتباطات، فقدان دانش در خصوص روشهای تلفیق فناوری اطلاعات و ارتباطات با برنامه درسی، فقدان پشتیبان فنی متخصص و عدم دسترسی معلمان به فناوری در خانه را به عنوان موانع و چالشهای توسعه مدارس هوشمند ذکر کردهاند - حیدری و همکاران،1392؛ صالحی و همکاران،1390؛ مهاجران و همکاران،1392؛ حمزه و همکاران،2009؛ زارعی صفت،2010 و چونگ چی و همکاران،. - 2005
بیان مسئله
درجهانی که سرعت و تصمیم گیری عاقلانه حرف اول را می زند حرکت های مورچه وار محکوم به فنا خواهدبود . ما برای گذر از این مخمصه نمی توانیم دانش آموزان ، این سرمایه های انسانی ،که مهم ترین سرمایه یک کشور هستند رابا سرعتی کند وآرام برای دنیای پرتحول و تغییر آینده تربیت کنیم ، بنابراین چاره ای نیست جز این که معلمان باید خود را باشرایط روز و آخرین تحولات و تغییرات آموزشی هماهنگ سازند واین همان مهندسی مجدد تجارب یاددهی و یادگیری است . تحقق این هدف که معلم ، برنامه ریز ، ناظر و هدایت کننده روند آموزش و دانش آموزان مجریان طرح باشند نیاز به تدوین طرح درسی جامع است اما عملکرد جزیره ای همکاران به علت نبود اجماع واحد درمستند سازی ومکتوب نمودن تجارب آموزشی دست اول و بدیع ، باعث شده است که این گنجینه های عظیم آموزشی به مرور زمان درچاله ی ذهن ، مدفون و به فراموشی سپرده شود .
با توجه به اهمیت این موضوع ، به مطالعه و بررسی تاثیر هوشمندسازی کلاس درس در تعمیق و سرعت یادگیری دانش آموزان در درس علوم تجربی پرداخته شده است ازآنجا که درحال حاضر معلم محوری پایه آموزش و پرورش درکشور میباشد، به روزکردن کلاس، استفاده از فناوری های روز، برخورداری از خلاقیتهای جدید درآموزش وپرورش و اهمیت دادن به توانایی های دانشآموزان، لازمه این تحوّل میباشداز. این رو برای نیل به این هدف، نیاز به همّتی مضاعف داشته که ازجمله عوامل اصلی آن می توان به تغییرنگرش درشیوهی آموزش و مدیریت مراکز آموزشی و پرورشی و نیز تأمین زیرساخت ها نمود.درباره ی تأثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر نظام آموزشی - و به طور خاص کلاس - دو رویکرد متفاوت وجود دارد. برخی معتقدند، اثر فناوری های جدید تدریجی است و صرفاً انتقال برنامه ی درسی سنتی را کارآمدتر می سازد و در واقع، دسترسی به اطلاعات سریع تر می شود.
رویکردی دیگر معتقد است ورود فناوری اطلاعات و ارتباطات به کلاس ها و کلاس درس ، هدف ها و ابزارهای تعلیم و تربیت را به طور اساسی تغییر می دهد. از این دیدگاه فناوری اطلاعات بر مرزهای ساختاری نظام آموزش سنتی فایق می آید. با این که موارد بالا از دستاوردهای استفاده از فناوری اطلاعات است، با این حال ساده لوحانه است اگر تصور کنیم ورود فناوری اطلاعات - در جلوه های متفاوت آن : اینترنت ، رایانه ، چند رسانه ای و ... - به تنهایی باعث انقلاب آموزشی شود. اگر فرهنگ یاد دهی – یادگیری در نظام آموزشی تحول نپذیرد ، ورود فناوری های اطلاعاتی نه تنها تحولی ایجاد نخواهد کرد ، بلکه به تقویت سنت های محافظه کارانه ی آموزشی منجر خواهد شد. لذا تغییر در کلاس سنتی به سوی کلاس هوشمند نیازمند تغییر در نظام آموزش و پرورش کشور می باشد و هیچگاه راه اندازی کلاس هوشمند میسر نخواهد شد مگر ساختار نظام آموزش و پرورش تغییر یابد .
