بخشی از مقاله
چکیده
صنعت طیور در ایران با بیش از نیم قرن قدمت نقش مهمی در تامین پروتئین حیوانی ارزان قیمت بازی میکند. سطح اشتغال در این صنعت بالا بوده و سهم بسزایی در رشد اقتصادی خانوار و به تبع آن کشور دارد.
این صنعت از مشکلات عدیده ای رنج میبرد که اگر به آن توجه ویژه ای نشود میتواند به عنوان یک معضل جدی در کشور درآید. مشکلاتی از قبیل واردات گله های اجداد، واردات نهادههای اصلی مورد استفاده در بخش تغذیه، بهداشت و تجهیزات، الگوی نادرست مصرف در جامعه به مصرف مرغهای درشت و سنگین، عدم بکارگیری افراد متخصص و علمی در بخش پرورش و تولید و سوئ مدیریت در ردههای کلان و تصمیم گیریهای نادرست که بعضا مشکلات زیادی برای فعالین این بخش فراهم کرده است.
صنعت طیور از یکطرف با تولید پروتئین حیوانی - گوشت و تخم مرغ - و از طرف دیگر با ایجاد اشتغال در سطح جامعه اهیمت خاص و درخور توجه خواهد داشت لذا تهدید این صنعت به نحوی تهدیدی جدی برای کشور محسوب میشود. در این مقاله سعی شده برخی از مشکلات پیش روی این صنعت را بررسی کرده و راه حل هایی برای برون رفت از این تهدید ارائه شود.
مقدمه
امروزه صنعت دام و طیور کشور دومین صنعت بعد از نفت و پتروشیمی بوده و 13 درصد از اقتصاد کشور به این صنعت وابسته است. این صنعت باسابقه 50 ساله حجم سرمایهگذاری بالایی را به خود اختصاص داده و نقش مهمی در تولید ناخالص ملی و اشتغالزایی دارد.
تأمین پروتئین یکی از مهمترین دغدغههای اکثر کشورهای جهان محسوب شده و پرورش طیور میتواند با شیوهای سادهتر و مقرون بهصرفهتر در تأمین این مهم نقش ایفا کند. گوشت مرغ و تخممرغ از مهمترین منابع ارزانقیمت تأمینکننده پروتئین محسوب میشوند و سرانه مصرف این فرآوردهها در کشور در طی سالهای بعد از انقلاب رشد چشمگیری داشته است، بهطوریکه مصرف گوشت مرغ از 0/765 کیلوگرم در سال 1339 به 25 کیلوگرم در سال 1392 رسیده و این در حالی است که مصرف سرانه جهانی این محصول 15 کیلوگرم میباشد. مصرف سرانه تخممرغ نیز از 36 عدد در سال 1339 به 191 عدد در سال 1392 رسیده است و میانگین مصرف جهانی آن 180 عدد میباشد.
بر اساس آمار منتشره سازمان خواروبار جهانی - فائو1، - 2014 ایران در پایان سال 2012 با تولید 1956000 تن گوشت مرغ در رتبه هفتم و ازنظر تولید تخممرغ با تولید 625000 تن تخممرغ، در رتبه چهاردهم جهانی قرار دارد - جدول - 1 که نشاندهنده پیشرفت این صنعت در کشور می-باشد. تولید این مقدار گوشت و تخم مرغ نیاز کشور را تامین کرده و اگر برنامهریزی های منطقی صورت پذیرد میتوان گامهایی در جهت صادرات برداشت.
جدول 1 آمار تولید گوشت مرغ و تخممرغ - هزار تن - تا پایان سال - 3 - - 2012 -
البته باید اقرار نمود که صنعت پرورش طیور در طی این مدت در سایر کشورها نیز رشد قابل توجهی داشته است. با دقت در جدول 2 درمییابیم که سرعت رشد این صنعت در دنیا چقدر بالا بوده و طی یک قرن گذشته پیشرفتهای زیادی در اصلاح نژاد پرنده های پرورشی صورت گرفته است، بطوریکه توان تولیدی پرنده ها زیاد شده و از 120 روز زمان برای تولید 1 کیلو گرم گوشت در دهه 1920 به کمتر از 42 روز در دهه 2010 با تولید 2/5 کیلو گرم رسیده است و متخصصین به دنبال برطرف کردن نیازهای پرندها از تکنولوژیهای روز در جهت تامین اسایش و نیز تغذیه بهینه استفاده کرده اند.
هرچند صنعت پرورش طیور در برخی از کشورها از رشد قابل توجهی برخوردار بوده ولی برخی از کشورها توانستهاند در تجارت جهانی این محصول جایگاه خاصی داشته باشند. در بخش گوشت مرغ ایالت متحده، برزیل، چین و اتحادیه اروپا بزرگترین صادر کنندگان به شمار می آیند و کشورهایی نظیر روسیه، ژاپن، عربستان سعودی از بزرگترین وارد کنندگان گوشت مرغ محسوب می شوند.
جدول -2 مشخصات رشدی جوجه های گوشتی در گذر زمان - - 4
با دقت در مطالب بالا در می یابیم که صنعت طیور در کشور رشد قابل توجه ای داشته و به صنعتی عظیم و فعال تبدیل شده بطوری که در طبقه بندی کشورهای تولید کننده گوشت رتبه هفتم و از نظر تولید تخم مرغ رتبه 14 را بدست آورده و پابه پای سایر کشورهای توسعه یافته در حال رشد است.
اما براستی چالشهایی که این صنعت را به مخاطره می اندازند کدامند؟
تامین جوجه
غالب سویه های پرورشی چه در بخش گوشتی و چه در بخش تخمگذار وارداتی هستند. در ایران اغلب گله های اجداد وارد می گردد و سپس در داخل کشور گله های مادر و تجاری پرورش داده می شود. جهت کم کردن ریسک واردات این بخش لازم است متخصین اصلاح نژادی، سویه های خاصی را در کشور با توجه به شرایط اقلیمی کشور ایجاد کنند و ما در کشور لاینهای خالص داشته باشیم و مجبور به واردات و تحمل ریسک آن نشویم.
نهاده های تغذیه ای
دستگاه گوارش پرنده ها به گونه ای است که نیازمند غذا های سهل هضم هستند و نمی توانند از غذاهای با محتوای فیبر بالا استفاده کنند. غلات عمده ترین بخش تامین کننده انرژی جیره را به خود اختصاص می دهند و از بین غلات، ذرت مهمترین است زیرا بجز ذرت سایر غلات دیگر به نحوی دارای ترکیبات ضد تغذیه ای بوده و به تنهایی محدودیت مصرف دارند، مگر آنکه بتوان با روشهایی اثرات ضدتغذیهای آنها را کم کرد و ارزش تغذیهای آنها را برای طیور بالا برد.
ذرت به عنوان مهمترین غله در تغذیه طیور سهم 60 تا 70 درصدی از جیره غذایی را تشکیل می دهد. با یک محاسبه سرانگشتی نیاز کشور به این غله در حدود 5 میلیون تن تخمین زده میشود که با توجه به شرایط اقلیمی کشور امکان تامین این مقدار ذرت در کشور مقدور نبوده و بالغ بر دو سوم این غله وارد میگردد. واردات این محصول استراتژیک میتواند در شرایط سخت مانند تحریم و غیره صدمات جبران ناپذیری به صنعت طیور کشور و به تبع آن سلامت جامعه وارد کند.
از دیگر مواد غذایی استفاده شده در جیره پرندگان کنجاله سویا می باشد. کنجاله سویا به عنوان یکی از بهترین و مهمترین منابع تامین کننده پروتئین گیاهی مورد نیاز پرندهها، سهم قابل ملاحظه ای در جیره طیور داشته و در حدود 40-30 درصد حجم جیره را به خود اختصاص می دهد. صنعت طیور ایران برای حفظ خود در حال حاضر بالغ بر 2/5 میلیون تن نیاز به این کنجاله دارد. نهاده ای که همانند ذرت یکی از مهمترین اقلام وارداتی محسوب می شود.
