بخشی از مقاله
چکیده
در دو قرن اخیر، جهان شاهد پدیده اجتماعی اقتصادی جدیدی به نام مشارکت زنان در بازار کار بوده است. این رخداد، پیامد تغییر نگرش تحوّلات اساسی در رویکردهای فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جوامع بشری به مسئله زنان و اشتغال بوده است. هدف این مقاله بررسی اشتغال بانوان با محوریت دیدگاه مقام معظم رهبری - حفظه االله - است و به عنوان مقدمه، نظرات برخی متفکرین معاصر را نیز بیان می کنیم.
روش تحقیق در این مقاله، کتابخانه ای است. ابتدا با روش توصیفی به نظر متفکرین و دسته بندی آن پرداخته و سپس با روش توصیفی - تحلیلی به بیان دیدگاه مقام معظم رهبری حفظه اهلل اشاره شده است. همچنین برای روشن شدن تمایز نظرات و منقح شدن نظر ایشان از روش تبیین در علم کلام اسلامی بهره جستیم. در این تحقیق به این نتیجه رسیدیم که از منظر ایشان حضور اجتماعی بانوان با اشتغال آنها به معنای عرفی متفاوت است.
اشتغال حق مشروطی است که هر زنی می تواند از آن استفاده نماید، اگر با مصالح اساسیتر و اولویت هایی که اسلام برای او مشخص کرده است منافاتی نداشته باشد؛ اما حضور اجتماعی تکلیفی است که بر عهده همه انسان ها از جمله زنان است. اشتغال زنان تنها زمانی که رنگ تکلیف الهی به خود بگیرد، حضور اجتماعی اسلامی محسوب می شود.
مقدمه
امروزه شاغل بودن زنان، یکی از مسائلی است که در اجتماع مطرح است و زنان به علل گوناگون به کار روی می آورند و سعی می کنند علاوه بر مسئولیت های خود در خانه، مسئولیت های اجتماعی را نیز پذیرا گردند. لذا ما با قشری به عنوان بانوان شاغل در عرصه های اجتماعی روبه رو می شویم. در گذشته، زن، غالبا نقش مادر و همسر را به عهده داشت و به انجام امور خانه می پرداخت.
اگر هم در اموری مانند کشاورزی و دامداری و امثال آن شرکت داشت، دامنه چنین مشارکت هایی در حدی بسیار محدود و منحصر به تأمین نیازهای خانواده بود؛ اما با تغییر شرایط فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و پیچیده تر شدن تقسیم کار، امروزه زنان علاوه بر ایفای نقش های فوق، پذیرای مسئولیت های عمده تر نظیر اشتغال در بیرون از خانه می باشند - مدنی پور،1385، ص. - 52 آنچه این تحقیق به دنبال آن است، بررسی اشتغال بانوان از دیدگاه مقام معظم رهبری حفظه االله است.
روش تحقیق
روش شناسی علم کلام را می توان به دو روش کلی روش شناسی استنباط و روش شناسی دفاع تقسیم نمود. روش شناسی دفاع خود دارای روش شناسی تبیین، روش شناسی تنظیم، روش شناسی اثبات، روش شناسی پاسخ به شبهات و روش شناسی رد عقائد معارض است - برنجکار،1391، ص. - 153 روش تحقیق در این مقاله کتابخانه ای است.
ابتدا با روش توصیفی1 به اشتغال بانوان در قران کزیم و سیره مطهر میپردازیم. سپس به توصیف نظر برخی از فقها و متفکرین پیشین، اعم از موافقین اشتغال یا مخالفین آن پرداختیم و با روش توصیفی - تحلیلی2 به بیان دیدگاه مقام معظم رهبری اشاره شده است. همچنین برای روشن شدن تمایز نظرات و منقح شدن نظر ایشان از روش تبیین در علم کلام اسلامی بهره جستیم.
اشتغال بانوان در قرآن و سیره
با نگاهی به آیات قرآن کریم میتوان دریافت که اشتغال فینفسه برای زنان ممنوع نگردیده است. بسیاری از اطلاقات و دلالت های قرآن کریم نشان میدهد که زنان می توانند در فعالیتهای اقتصادی جامعه مشارکت داشته و با حفظ حدود اسلامی به کسب و کار بپردازند. »مردان را از آنچه به اختیار کسب کردهاند بهرهای است و برای زنان نیز از آنچه کسب می کنند بهرهای است.1«
آیه کریمه بر جواز اشتغال زنان دلالت دار؛ زیرا حلال بودن اکتساب یعنی تحصیل درآمد مفروض گرفته شده و سپس درباره درآمد حاصل از آن اظهار نظر شده است. بنابراین اگر زن و مرد به سبب انجام کاری درآمدی کسب کنند، متعلق به خودشان است. خداوند در سوره مبارکه قصص داستان دختران حضرت شعیب را ذکر میکند که به علت کهولت سن پدر خویش برای کسب درآمد به کار چوپانی اشتغال داشتند.
با نگاهی به سیره پیامبر این نکته آشکار میگردد که زنان بسیاری در زمان پیامبر بودند که به کار و فعالیت اقتصادی میپرداختند و کار آنان نیز مورد قبول و تأیید ایشان قرار میگرفته است. حضرت خدیجه از زنان برگزیده و بزرگواری است که خود تاجری ثروتمند بود و حضرت رسول صلی االله علیه و آله مدتی از جانب ایشان به تجارت مشغول بود.
در روایتی آمده است که رسول خدا صلی االله علیه و آله به زنان اجازه میداد تا در مراسم عید فطر و قربان از منازل خود خارج شوند و برای تهیه روزی بساط بگسترانند - کلینی،1379، ص.2 - 151 در روایات ائمه اطهار علیهم صلوات االله ما به روایتی برنمی خوریم که اشتغال زن را بهطور کلی حرام اعلام کرده باشند؛ بلکه روایات بیشتر در مورد نحوه حضور زن در اجتماع و کار و فعالیت او سخن گفتهاند.
از حضرت علی علیه السلام روایت شده است که به زن بیش از حد و توانش کار واگذار مکن و این برای حال او بهتر و برای زندگی او مناسبتر است؛ زیرا زن ریحانه است و قهرمان نیست - صبحی صالح، ص.3 - 405 این روایت که نهی ارشادی است، به وضعیت روحی و جسمی زنان اشاره دارد و بیانگر آن است که آنها باید وظایفی را برعهده گیرند که با فطرت و وضعیت جسمانی و عاطفی شان متناسب باشد و آرامش آنها را برهم نزند. روایات دیگری نیز در مورد نحوه حضور زن در اجتماع وجود دارد که آنان را به رعایت عفت و تقوا و عدم اختلاط با مردان دعوت میکند.
