بخشی از مقاله
چکیده
فولکلور یکی از اجزای سازنده ی فرهنگ است، و هر اجتماعی خواه ابتدائی خواه مدرن،نمونه هایی از آن را در پیشینه فرهنگ و سنت های خود دارد؛چرا که فولکلور جزیی از سنت های آموخته انسان و از میراث اجتماعی جامعه او به شمار می آید،آداب و رسوم و رفتارهای فولکلور هر منطقه ، برای مردم همان منطقه ، سنّت«» و برای مردم سایر نقاط ، به عنوان »فولکلور« خاصﱢ آن منطقه شناخته می شود. زبان ،خوراک،پوشش، آداب و رسوم و... از مواردی هستند
که در فرهنگ عامه مورد بررسی قرار میگیرند؛ نگارندگان در این مقاله بر آن هستند تا فولکلور مردم خوزستان و فارس را که در کتاب احسن التقاسیم مقدسی منعکس شده است را مورد واکاوی قرار دهند. مقدسی حنفی مذهب بود . در نتیجه از این که دیلمیان شیعه مذهب با مرکزیت فارس و شیراز بر مناطق وسیعی از ایران استیلا داشتند ، رضایتی نداشته است . به همین سبب در بررسی ولایت فارس و مرکز آن شیراز در خصوص اخلاق و عادات مردم آن سرزمین وشیوهی زندگی آنان با نوعیحبّ و بغض و نظر تنگی به بررسی پرداخته و عمدتا سعی در انتقاد از آنان داشته است.
مقدمه
شمس الدین ابو عبداالله محمد بن احمد مقدسی یکی از بزرگ ترین نویسندگان قرن چهارم هجری بوده است که با نام کامل خود معروف نیست. نام او در یکی از دست نوشته های کتابش »شمس الدین ابو عبداالله محمد بن احمد بن ابوبکر بناء شامی مقدسی بشاری« آمده است، ولی او بیش تر به دو نسبت مقدسی و بشاری شهرت یافته است، نسبت نخستین مربوط به نامی است که مسلمانان در اورشلیم از جنبه ی قدس آن ناحیه بدان خوانده شده اند که - بیت مقدس - «Moqaddas» یا - بیت مقدس - «Maqdes» نیز گویند، این وجه آخر همان است که لغت دانان سخت گیر بدان تمسک جسته اند. این که یکی از خاندان های بزرگ عربی یعنی - مقدسی - «Maqdesi» آن را تا امروز حفظ کرده است. منتها، وجه »مقدسی - «Moqaddasi» - بسی بیش تر انتشار و اشتهار دارد. شاید که مقدسی خود به این ریخت آخری در قطعه شعری که کتابش را با آن به پایان برده، در ضمن یک بازی لفظی پیرامون تعبیر »حکمه مقدسه« اشاره نموده است
احسن التقاسیم
کتاب احسن التقاسیم در سال 375 هجری تألیف شده است وظاهراً این تنها کتابی است که مقدسی تألیف کرده است
این کتاب از یک پیش گفتار و دو بخش تشکیل شده است و پیش گفتار آن بیش از یک هفتم کتاب را در بر دارد و شامل این مطالب است: روش تدوین کتاب، پیشگامان جغرافیا، بیان اصطلاحات، تاریخ تألیف، چند تذکر، فهرست محتویات، دریاها و ترس گاههایش،رودخانه ها، شهرهای هم نام، لهجه ها، شیوه ی بیان مؤلف، ویژگی های هر سرزمین، مذاهب و دسته بندی آن ها،راهها، گنبد و بارگاه های افسانه ای، جدولی برای کارگزاران، اقلیم ها و نمای سرزمین اسلام. مقدسی هدف از تألیف کتابش را شناخت سرزمین های مسلمانان در تمام زمینه های زندگی اجتماعی و اوضاع طبیعی و اقتصادی عنوان کرده است.
فولکلور
فولکلور:فولکلور مرکب از دو کلمه folkبه معنی مردم،خلق،عوام و عامه و loreبه معنی آگاهی،دانش،معلومات و...می باشد.این دو جز روی هم کلمه فولکلور را تشکیل می دهند.واژه فولکلور را می توان به فرهنگ و دانش عامه یا اشعار و افسانه ها و آداب و رسوم و باور های مردم ترجمه کرد.به عبارتی دیگر»فولکلور یا فرهنگ و ادب عامه،که مجموعه عقاید،اندیشه ها،آداب و رسوم،قصه ها،ترانه ها و اشعار و ابتدایی یک ملت را به وجود می آورد،با فرهنگ خواص و ادبیات یا شعر ئ نثر رسمی آن ملت تفاوت هایی دارد و خود می تواند به عنوان نوعی مستقل در ردیف دیگر انواع ادبی یک زبان مطرح شود و مورد بررسی قرار گیرد.
درواقع فولکلور اصطلاحی است که در علم مردم شناسی مطرح است و با مطالعه دقیق تر فولکلور به مجموعه ای از دانستنی ها،باور ها و رفتار های اعتقادی اطلاق می شود که در بین توده مردم ،بدون در نظر گرفتن فایده های علمی و منطقی آن سینه به سینه و نسل به نسل به صورت تجربه های زندگی به ارث رسیده باشد و یا به علمی گفته می شود که در خصوص آداب و رسوم ،سنت ها،ادب و فرهنگ عامه ی مردم بحث می کند.
»ادبیات فولکلوریک بخشی از ادبیات را شکل می دهد بنابراین از قواعدی پیروی می کند که آن قواعد برای توسعه ادبیات کلاسیک نیز دارای اعتبار هستند و همانند ادبیات کلاسیک در دایره اجتماع رشد می کند و تغییرات آن را به تصویر می کشند.بخش هایی از ادبیات فولکلور می توانند به عنوان ابزاری در به دست آوردن تاریخ ادبیات مورد استفاده قرار گیرد.جایگاه ادبیات فولکلور به عنوان سند تاریخی و تقریر وجدان ملی جوامع بشری شایان توجه است. -
اصطلاح فولکلور نخستین بار در سال 1846میلادی توسط ویلیام توماس مورخ و باستان شناس انگلیسی به کار برده شد و بعد از آن در زبان محاوره ی زبان انگلیسی راه یافت.در زبان فارسی نیز ابتدا به وسیله صادق هدایت در سال 1306در کتابی به نام فواید گیاه خواری و سپس توسط رشید یاسمی در سال 1315در مجله ی تعلیم و تربیت به کار برده شد .
ویژگی های فولکلور
فولکلور دارای سه ویژگی مهم می باشد که آن را از دیگر فعالیت های فرهنگی متمایز می سازد.
-1فولکلور بر میراث و اصول تمدن قدیمی و کهن بنا شده است.
-2فولکلور با هیچ گونه روش علمی و استدلال منطقی ،همراه نیست.و عاری از هر گونه آرایش روشن فکری و پیرایش نظری است.
-3درجریان اشاعه اصول تمدن جدید فولکلوربدون اینکه با آنها ترکیب شود،در کنارشان قرار می گیرد و در نتیجه عناصری بسیار قدیمی را تقریبا دست نخورده حفظ می کند.این پدیده خصوصا در هنرهای عامیانه تجلی می یابد
