بخشی از مقاله
چکیده
انقلاب صنعتی با اعتبار ماشین های قدرتمند و کشف چگونگی بهره برداری از انرژی نهفته در زغال سنگ، نفت، گاز طبیعی و استخراج کارآمدتر کانیها از بطن زمین صورت گرفت و شیوه تولید و توزیع را دگرگون ساخت، این تغیرات تکنیکی، تغیرات اجتماعی و بدنبال آن تغییرات کالبدی مهمی درسکونتگاه های انسانی مخصوص شهرها را به همراه داشت و فهرست جدیدی از پدیده های زیانبار محیطی نظیر آلودگی هوا، آب، تولید ضایعات، پسماندها و سایر آلاینده های محیطی را بوجود آورد.
یکی از مهمترین راه حل های کنترل انواع آلودگی ها استفاده مناسب از فضای سبز می باشد. در این مقاله به اهمیت فضای سبز در مناطق صنعتی اشاره شده است و نحوه ی استقرار صنایع با درنظر گرفتن فضای سبز مناسب را در جهت تقلیل تنش های وارده بر محیط زیست و جامعه را مورد بررسی قرار می دهد.
.1 مقدمه
انقلاب صنعتی در خلال قرن 18 و19 به اعتبار ماشین های قدرتمند و کشف چگونگی بهره برداری از انرژی نهفته در زغال سنگ، نفت، گاز طبیعی و استخراج کارآمدتر کانیها از بطن زمین صورت گرفت و شیوه تولید و توزیع را دگرگون ساخت، این تغیرات تکنیکی، تغیرات اجتماعی و بدنبال آن تغییرات کالبدی مهمی درسکونتگاه های انسانی مخصوص شهرها را به همراه داشت.
در آغاز انقلاب صنعتی مکان گزینی صنایع بر اساس عوامل طبیعی ، محدودیت های حمل ونقل، و ملاحظات اقتصادی انجام می شد اما با ظهور عوارض منفی توسعه صنعتی همراه با تمرکز امکانات رفاهی و بالا بودن درآمد متوسط در شهرها حرکت یک جانبه مردم از روستا آغاز شد و در نتیجه جمعیت شهرها متراکم گردید. به تدریج مسائل و معضلات انسانی و محیطی گسترش یافت.
توسعه بی رویه شهرهای صنعتی و وابستگی بیش از پیش بشر به تولیدات صنعتی که با تغییر کاربری زمین های کشاورزی و جایگزین کردن روابط مکانیکی به جای روابط طبیعی همراه بود، بتدریج کیفیت مطلوب زندگی در شهر را کاهش دادند و فهرست جدیدی از پدیده های زیانبار محیطی نظیر آلودگی هوا، آب، تولید ضایعات، پسماندها و سایر آلاینده های محیطی را بوجود آورد
روش مطلوب برای کاهش اثرات مخرب صنعت بر روی طبیعت بهره گیری از دیدگاهی است که نه در پی نفی کامل تکنولوژی است ونه به دنبال کنار گذاشتن طبیعت، بلکه از یک طرف می کوشد تا آثار سوء رشد صنعتی بر محیط زیست را کاهش داده و از طرف دیگر با استفاده از تکنولوژی و فن آوریهای نو، آلودگی ها و تخریب های ایجاد شده توسط صنایع را از بین برده یا تعدیل می سازد. بر این اساس لازم است تا مفاهیم جدیدی ارائه گردد که تلفیقی از مفاهیم زیست محیطی و تکنولوژی باشدتا به کمک این مفاهیم بتوان رابطه دو سویه میان صنعت و طبیعت برقرار گردد
.2 تاریخچه استفاده از فضای سبز در مناطق صنعتی
ایده ایجاد پارک صنعتی اکولوژیک از دهه 1950 بر اساس طراحی دقیق محیط صنعتی در تلفیق با فضای سبز در آمریکا مطرح شد. علت توسعه این پارکها تکمیل بزرگراههای بین شهری، اتوبان های بین ایالتی و در نتیجه امکان ایجاد طیفی از صنایع سبک بین آنها بود که نیاز شدید به فضای سبز محصور و آرامش بخش بین خود را مطرح می کردند. به تدریج پس از جنگ جهانی دوم با توسعه ایده پارک های صنعتی، بین سال های 1940 تا 1959 بیش از هزار پارک صنعتی برنامه ریزی شده در حومه شهرهای بزرگ ایجاد شد. شهر صنعتی، ناحیه توسعه صنعتی و منظر صنعتی نیز از دیگر نامهای این مناطق هستند. این پارک های صنعتی از طریق شرکت های خصوصی تاسیس شده و بعضی از آنها از طریق سازمانهای غیرانتفاعی مانند اتاق های بازرگانی و کمیته های توسعه بوجود آمده است.
نخستین جلوه مناطق کلان صنعتی در ایران به محدود شهرک های صنعتی اواخر دهه 1340 و اوایل دهه 1350 باز می گردد که در دهه های 1360 و1370با شتابی فزاینده رو به گسترش نهاده و جلوه های متأخر آن نیز، مناطق آزاد تجاری/صنعتی و ویژه اقتصادی سالهای اخیر می باشد که در تمامی این مناطق، لزوم پرداخت به مقوله فضای سبز احساس می شود و لازم است از سوی طراحان و مجریان این منطقه همواره مد نظر باشد.
.3 نیاز مناطق صنعتی به فضای سبز
به طور کلی نیازهای فضای سبز در مناطق صنعتی را بشرح زیر تقسیم نمود:
.1-3 نیازهای عملکردی در محدوده طرح
فضای سبز در مناطق صنعتی میتواند عملکرد هایی متفاوت نسبت به نیازهای منطقه داشته باشد، همچون گذران اوقات فراغت ، ورزش و... بطور کلی تمامی عملکرد هایی که میتوان در فضای باز انجام داد. کاشت گونه های گیاهی در نزدیکی ابنیه نیز در تعدیل شرایط سخت محیطی نقش بسزایی را دارا می باشد و این علاوه بر مسائلی است که قبلأ بدانها اشاره شده است
.2-3 ضروریت ایجاد زیبایی و منظر شهری
فضای سبز علاوه بر تمامی عملکرد های اکولوژیکی ، نقش بسزایی را در روحیه شهر وایجاد منظر مینماید بنابراین بهتر است شهر سازی ، طراحی فضاهای شهری و محوطه سازی را با مقوله فضای سبز ترکیب نمود.
منطقه صنعتی مثل هر شهری دارای یک بافت مشخص می باشد که در آن ابنیه و معابر با شکل خاصی کنار هم قرار می گیرند و کل مجموعه بصورت فضایی پروخالی دیده می شود.در منطقه صنعتی،ابنیه اکثرآ به صورت سوله و یا صنایع روباز می باشد. این صنایع هیچکدام نمی توانند به تنهایی منظر زیبایی را ایجاد نمایند در صورتی که محوطه سازی و ایجاد فضای سبز در شکل منطقه بسیار موثر خواهد بود علاوه بر اینکه لطافت فضای سبز در محیط خشک صنعتی در روحیه منطقه تآثیر گذار است
تصویر-1 شرکت صنایع فولاد اهواز تصویر-2 شرکت کربن ایران - اهواز -
.3-3 نیاز های اکولوژیکی منطقه
در مناطق صنعتی، تعداد زیادی پرسنل مشغول به کار هستند که در صورتی که تدابیر لازم برای سلامت جسم و روح این اشخاص در نظر گرفته نشود هر چه دیر یا زود خود را با شرایط محیطی تطبیق خواهند داد، ولی این تطبیق دلیل این نیست که شرایط محیطی صدماتی به شخص وارد نیاورد. نیاز افراد به فضای سبز را می توان به دو دسته تقسیم نمود: نیازهای بیولوژیکی و نیازهای روحی و روانی.
در شهرهاپراکندگی فضای سبز کاملأ مشخص است و عملکرد فضاهای سبز و نوع استفاده از آن یا تجارب زیادی که در این زمینه وجود دارد کاملأ مشخص گردیده است. اما در منطقه های صنعتی به هیچ صورت نمیتوان برخورد مشابهی را اعمال نمود. منطقه صنعتی محلی برای کارو فعالیت می باشد و اکثر افراد شاغل در منطقه ترجیحأ اوقات فراغت خود را در خارج از منطقه خواهند گذراند بنابراین تمامی فضای سبز فقط در زمانهای محدود و فواصل بین زمان کاری مورد استفاده قرار میگیرد. نقش عمده فضای سبز در این مناطق نقش زیست محیطی آن می باشد. یکی از عواملی که در میزان، محل و نوع فضای سبز تأثیر بسزایی دارد، ضایعات زیست محیطی منطقه صنعتی می باشد که با بررسی دقیق میتوان تدابیری برای محدود نمودن آن اندیشید که یکی از موثرترین آنها ایجاد و گسترش فضای سبز است
.4 مفاهیم
.1-4 اکولوژی صنعتی
اکولوژی صنعتی یکی از شاخه های جدید علم اکولوژی است که روابط میان صنایع و محیط پیرامونشان را مورد مطالعه قرار می دهد. همانگونه که اکولوژی شهری تاثیر متقابل شهر و محیط پیرامونش و بستری که روی آن قرار دارد را بررسی مینماید
