بخشی از مقاله
چکیده
تحقق توسعه پایدار شهري به عوامل متعددي بستگی دارد که یکی از مهمترین زمینه هاي آن ، مشارکت است. از طرفی مشارکت به عواملی از جمله؛ آگاهی، توانمندي و فراهم بودن زمینه هاي مشارکت بستگی دارد. یکی از موانع مشارکت در جامعه فقر است. فقر باعث می شود تا میزان مشارکت اجتماعی که یکی از مهمترین پیش نیازهاي توسعه پایدار است، به شدت کاهش یابد. چرا که توان مشارکت در بین مردم محدود شده و از طرف دیگر فقر منجر به بروز زمینه هاي نابرابري، تخریب محیط زیست، حاشیه نشینی و ... می گردد. لذا تاکید به بهبود فرایند شهرنشینی، ترمیم محیط زیست، مشارکت شهروندان به رفع فقر بستگی دارد.
فقر می تواند زمینه ساز بسیاري از انحرافات اجتماعی افزایش جرم وجنایت وسایر ناهنجاري هاي اجتماعی و از موانع مهم توسعه پایدار شهري باشد. از طرف دیگر تامین عدالت اجتماعی و رعایت استاندارد هاي زیست محیطی به یکدیگر وابسته اند چرا که توزیع عادلانه قدرت ، ثروت ، درآمد میان شهروندان فرصت هایی برابر در بهره مندي از منابع طبیعی محیط زیست فراهم می کند. به عبارتی، پیشبرد برنامه هاي توسعه پایدار شهري به ضرورتهایی نظیر؛ فرهنگ سازي واطلاع رسانی صحیح، افزایش بهره وري، رفع فقر، کاهش نرخ تورم و مبارزه با بیکاري از طریق ایجاد اشتغال مولد وتوانمندسازي شهروندان نیازمند و فراهم کردن زمینه هاي مشارکت آنان بستگی دارد.
مقدمه وطرح مسئله
توسعه پایدار شهري را می توان بهبود کیفیت زندگی در ساختار شهري دانست که بهبود زندگی زیست محیطی را نیز به همراه دارد . بر این اساس توسعه پایدار شهري توسعه انسانی پایدار به همراه می آورد که به شکل گیري سرمایه اجتماعی وایجاد عدالت اجتماعی مدد می رساند . مفهوم پایداري در توسعه با بسترسازي براي افزایش رفاه شهروندي ممکن می گردد که بهبود زیر ساخت ومسکن شهري وتوزیع مناسب وعادلانه تسهیلات وخدمات شهري را به همراه دارد.
بر این اساس رفاه شهروندي را می توان محور اصلی توسعه وپایدار شهري دانست که افزایش امنیت انسانی ورضایتمندي اجتماعی را امکان می دهد . اما جمعیت انسانها روي کره زمین رشد صعودي شتابانی را به خود گرفته است وبا توجه به اعمال خود سرانه وخود خواهانه بشریت درروي کره ي زمین باعث ایجاد آلودگی هاي مختلف وتهدیدي براي خود ودیگر موجودات ساکن آن شده است . یکی از این تهدیدات فقر است که امروزه حدود جمعیت جهان مبتلا به فقر هستند.
این بخش از مردم با درآمدي کمتر از یک دلار در روي زندگی می کنند. فقرصرفا یک وضع موجود نیست بلکه فرایندي است با پیچیدگی ها وابعاد بسیار فقر می تواند مداوم یا زود گذر باشد، اما فقر زودگذر در صورتی که حاد باشد، می تواند نسل هاي بعدي را به دام می اندازد. فقرا همه نوع استراتژي را براي تسکین وفایق آمدن بر فقرشان اتخاذ می کنند.
براي فهمیدن فقر بررسی زمینه اقتصادي واجتماعی از جمله نهادهاي دولت ، بازارها، جوامع وخانوارها ضروري می باشد . شواهد مهم حکایت از آن دارد که توزیع نابرابر گسترده در آمد منجر به رشد اقتصادي وبا کاهش فقر نمی شود. تجربه نشان داده است ،که اگر کشورها ساختارهاي انگیزشی وسرمایه گذاري هاي مکمل را با اطمینان به این که بهداشت وآموزش بهتر منجر به در آمد بالاتر می شود، به اجرا گذارند. فقرا به طور مضاعف به واسطه افزایش مصرف جاري ودر آمدهاي بالاتر آینده منتفع خواهد شد.
در واقع تامین عدالت اجتماعی ورعایت استاندارد هاي زیست محیطی به یکدیگر وابسته اند وهنگامی که همه اقشار یک جامعه از مواهب طبیعی به صورت عادلانه اي بهره مند شوند زمینه مشاکت آنان درحفاظت از مشارکت آنان در حفاظت از منابع طبیعی وساماندهی فضاي زیستی بیشتر می شود ودر مقابل اقشار یک جامعه نابرابر ازنظر وضعیت اقتصادي واجتماعی وتاثیرات نابرابر را نیز بر محیط زیست برجاي می گذارند .
یکی ازملزومات دستیابی به به توسعه پایدار شهري خلق چشم اندازهاي زیبا وموزون است وجود چشم اندازهاي ناهماهنگ وآلوده خالی از نابرابري اجتماعی اقتصادي در میان ساکنان یک شهر است .گسترش مناطق حاشیه نشین ، شهرها وآلودگی فضایی محصول فرایندهاي نابرابرسازي در نظام هاي سرمایه داري است .تمرکز فقر در مناطق حاشیه نه تنها به آلودگی چشم انداز منجر می شود بلکه زمینه جرم وجنایت را نیز فراهم می کند.
مفهوم فقر
فقر عبارت است از ناتوانی انسان در فراهم آوردن نیازهاي بنیادي خود جهت رسیدن به یک زندگی آبرومندانه وشایسته . - mradeli.blogfa.com -
اندیشمندان اجتماعی در برخورد با مقوله فقر از دو مفهوم سود جسته اند : فقر مطلق 1 ومفهوم فقر نسبی2 فقر مطلق که به آن فقر معیشتی - Subsistence poverty - نیز گفته می شود عبارت است از محدودیت وناتوانی اعضاي جامعه در دنیاي به حداقل نیازهاي اساسی مانند تغذیه ، پوشاك ، مسکن که براي یک زندگی سالم ضروري اند.
این مفهوم از فقر به عدم دسترسی افراد جامعه به حداقل لازم ضروریات زندگی اشاره دارد چیزهایی که فقدان آنها حیات وبقاي انسان با خطر نبی رو به روست . در فقر نسبی تاکید بر این نکته است که افراد خانواده هایی فقیرند که در آمد آنها در طول زمان به طور جدي کمتر از درآمد افراد با خانوارهاي متوسطی باشد که درهمان جامعه زندگی می کنند،اندیشمندان اجتمایی فقررا منظر دامنه قلمرو به دو دسته تقسیم کرده اند.
-1 فقر موردي : - case poverty - فقر موردي یا فردي عبارت است از فقري که در برخی از جوامع دامنگیر عده کمی از افراد می گردد.در حالی که سایر افراد جامعه با آن بیگانه اند .ریشه این نوع از فقر ر ا می توان در خصوصیات شخصی وخانوادگی ونژادي این افراد جستجو کرد - گالبدایت ،1369، ص . - 21
-2 فقر فراگیر : - mass poverty - این نوع فقر عکس مورد بالاست .فقر فراگیرفقري است که همگی افراد یک جامعه – جز عده اندکی با آن دست به گریبان اند .این بدان معناست که منابع وتوانمندي هاي جامعه به میزان نیست که پاسخگوي همه اعضاي جامعه باشد. - همان منبع ، - 21 انسان نیازهایی دارد که براي بقا وحیاتش ضروري اند اگر بتواند آن نیاز را از طریق همنوایی با قوانین اجتماعی برآورده سازد .
احتمال کجروي وانحراف او بسیار اندك است اما اگر احساس کند برآورده شدن خواسته اش جز از طریق کجروي حاصل نخواهد شد خود را ناگزیر از انحراف خواهد دید از این رو اندیشمندان متذکر شده اند که ما باید کوشش هایمان را در راه اصلاح روش هاي نادرست وغیر عادلانه در آمدها وغلبه بر نوسانات اقتصادي متمرکز سازیم نه فقط بدین جهت که توزیع نادرست است بلکه به علت این نحوه توزیع منشاء فساد ، بزهکاري و انحرافات اجتماعی در تمام دنیاست .از دید اندیشمندان جرم وفساد اخلاقی، نتیجه فقر است که زائیده امپریالیسم - توسعه طلبی ناشی از سرمایه داري است .
یعنی نظامی که در آن تملک ومسائل تولید توسط گروهی خاص وتوزیع نادرست ثروت از ویژگی هاي آن است - مجموعه مقالات گردهمایی بررسی فقر وفقر زدایی ص درروایات اسلامی نیز از فقر مادي به گونه اي یاد شده است که می توان از آنها زمینه ساز بودن فقر براي انحرافات اجتماعی را فهمید مانند این خطبه امام علی - ع - خطاب به فرزندش می فرماید " فرزندم هر کس به فقر مبتلا شود به چهار چیز دیگر نیز مبتلا می شود : ضعف در تعیین وکاستی عقل ونازکی دین وکم حیاي در صورت .پس از فقربه خدا پناه می بریم " و در کلام دیگرفقر را مایه نقصان در دین وحیران کننده عقل " دانسته است.
توسعه و توسعه پایدار
توسعه را می توان تکامل سطح زندگی و رسیدن به شرایط آرمانی در حوزه اقتصادي ، اجتماعی ، فرهنگی دانست که تحقق مفاهیم آزادي ، عدالت وپویایی اجتماعی ، توسعه انسانی ورشد اقتصادي ، اجتماعی وفرهنگی را به همراه می آورد. همچنین توسعه کشف روشهاي دستیابی به حرکتی تکاملی به شمار می آورند که پدیده هاي اجتماعی ، اقتصادي وتحقق عدالت اجتماعی - Social justice - فراهم می کند.
بر خلاف پیشرفت که در حرکت به سمتی تازه را القاء می کند ، توسعه نوعی انطباق پذیري با چیزي که هم اکنون موجود است واستعداد در تحول که آن را هویت می نامند را القاء می کند ولذا از مفهوم پیشرفت متمایز می شود - هنري ، 1374 ،. - 77 براین اساس هدف اصلی توسعه را بهره رساندن به انسان می دانند که بهبود کیفیت زندگی را در بر می گیرد و در قالب افزایش در آمد وگسترش اشتغال ورفاه عمومی امکان بروز می یابد.
