بخشی از مقاله
چکیده:
در این پژوهش راجع به فورس ماژور که یکی از اقسام علت خارجی در باب مسئولیت مدنی است بحث خواهد شد.
طبق ماده 227 قانون مدنی: » متخلف از انجام تعهد وقتی محکوم به تأدیه خسارت می شود که نتواند ثابت نماید که عدم انجام ، به واسطه علت خارجی بوده است که نمی توان مربوط به او نمود .«
اما طبق ماده 229 قانون مدنی: » اگر متعهد به واسطه حادثه ای که دفع آن خارج از حیطه اقتدار اوست، نتواند از عهده تعهد خود برآید، محکوم به تأدیه خسارت نخواهد بود .«
قوه قاهره - فورس ماژور - زمانی در معافیت فاعل از مسئولیت تأثیر دارد که این علت خارجی بتواند رابطه فاعل زیان را با ضرر قطع کند و این علت خارجی باشد که به عنوان عامل اصلی مسئولیت در نظر گرفته شود.
طبق آنچه گفته شد قوه قاهره تأثیر نسبی بر مسئولیت متعهد ندارد.
مقدمه:
اصطلاح فورس ماژور از کد ناپلئون گرفته شده و حقوق فرانسه درواقع بنیانگذار تئوری فورس ماژور ونیز الهام بخش قانون مدنی ایران در مواد راجع به قوه قاهره - فورس ماژور - بوده است.
فورس ماژور اصطلاحی درحقوق فرانسه است که ابتدا در قانون مدنی فرانسه بکار رفت و از آن به بعد در کشورهای دیگر نیز همین واژه معمول شد. فورس ماژور در فارسی به معنای قوه قاهره یا قوه قهریه به کار می رود.1 در حقوق فرانسه فورس ماژور دارای معنی عام و معنی خاص است.
فورس ماژور به معنی عام یعنی هرحادثه خارجی - خارج از حیطه قدرت متعهد - ، فورس ماژور بدین معنی شامل عمل شخص ثالث و عمل متعهدله که واجد دو صفت مذکور باشند نیز خواهد شد .اما فورس ماژور به معنی خاص، حادثهای است بی نام - یعنی غیر منتسب به شخص معین و صرفاً ناشی ازنیروهای طبیعی - ، غیرقابل پیش بینی وغیر قابل اجتناب.
بنابراین قاعده فورس ماژور نه فقط درحقوق داخلی فرانسه وسایر کشورهای صاحب حقوق نوشته پذیرفته شده است بلکه به عنوان یک اصل کلی حقوق مشترک بین ملل متمدن معرفی گردیده است و درحقوق بین الملل عمومی در روابط دولتها به ویژه در باب مسئولیت بین المللی دولت نیز مطرح است.
چنانچه »روسو« استاد بنام حقوق بین الملل عمومی درجلد اول کتاب حقوق بین الملل خود درباره فورس ماژور می گوید:» فورس ماژور عبارت از یک مانع غیر قابل اجتناب ناشی ازرویدادهای خارجی است که یا از اجرای تعهد و یا از رعایت یک قاعده حقوق بین الملل جلوگیری می کند. همه نظام های حقوقی داخلی، رفع مسئولیت شخصی را که براثر قوه قاهره، اجرای تعهدات قراردادی برای او مطلقاً غیرممکن شده است، می پذیرند. درحقوق بین الملل، اثر فورس ماژور، معافیت دولت از مسئولیتی است که معمولاً به سبب عدم اجرای عهدنامه دامنگیر آن است.
در کنوانسیون وین درباره حقوق معاهدات - 1969 - ، هرچند که لفظ فورس ماژور بکار نرفته ، اما به مفهوم آن اشاره شده است. ماده 61 کنوانسیون زیر عنوان » پیش آمد عدم امکان اجرا « چنین مقرر می دارد:
-1یک طرف می تواند به عدم امکان اجرای عهدنامه برای فسخ یا کناره گیری ازآن استناد کند درصورتیکه عدم امکان، ناشی از فقدان یا نابودی موضوعی باشد که برای اجرای عهدنامه ضروری بوده است. اگر عدم امکان موقت باشد، فقط بعنوان زمینه ای برای تعلیق عمل به عهدنامه قابل استناد است.
-2هرگاه عدم امکان، نتیجه نقض یک تعهد ناشی از عهدنامه یا تعهد بین المللی دیگری در برابر هر یک از طرفهای دیگر عهدنامه باشد، عدم امکان اجرا به عنوان مبنای فسخ یا کناره گیری یا تعلیق عمل به عهدنامه، قابل استناد نخواهد بود.
در معنای خاص مسئولیت مدنی یعنی مسئولیت غیرقراردادی که ناشی از رفتار زیان بار است.
و در کل عبارت است از مسئولیت جبران خسارات ناشی از رفتارهای زیان بار.
همچنین در ماده 387 قانون مدنی اشاره به تلف شدن مبیع بیش از تسلیم بدون تقصیر اهمال بایع داشته و در چنین صورتی بایع را ضامن ندانسته و عقد را منسخ اعلام نموده اشاره به قوه قاهره در معاف نمودن فروشنده دارد.در مورد مصادیق قوه قاهره و علل خارجی در دو ماده فوق ذکری نشده است.
-فرضیات و سوالات تحقیق:
-1فورس ماژور در مسئولیت مدنی به چه معناست؟
-2شرایط و آثار فورس ماژور - قوه قاهره - چیست؟
