بخشی از مقاله
چکیده
ژئومورفوسایت ها یا مکان های ویژه ی ژئومورفولوژیک از جمله مفاهیم جدیدی هستند که با تاکید بر تعیین مکان های های ویژه، وارد ادبیات گردشگری شده اند . اساسا هدف از طرح چنین مفاهیمی، شناسایی لندفرم هایی است که دارای اهمیت ویژه ای در درک ساختار ژئومورفولوژیک یک منطقه دارند و از ارزش های علمی، اکولوژیکی، فرهنگی، زیبایی و اقتصادی به صورت توام برخوردارند و در مجموع به منظور ادراک و بهره برداری گردشگری انسان مورد بهره برداری قرار می گیرند.
در این مقاله تلاش شده است با بهره گیری از روش پرالونگ و مطالعات میدانی، ژئومورفوسایت های شهرستان کاشمر مورد ارزیابی قرار گیرد. در روش حاضر عیارهای چهارگانه که از نظر توانمندی بالقوه ژئومورفوسایت ها مورد ارزیابی قرار می گیرند؛ شامل عیار زیبایی ظاهری، علمی، تاریخی فرهنگی و اجتماعی- اقتصادی می شوند و در مرحله ی بعد دو متغیر میزان ارزش بهره وری و کیفیت بهره وری، ارزیابی می شوند.
درنهایت با استفاده از شاخص اقلیمی برودت باد - - ke به تعیین بهترین زمان از لحاظ اقلیمی جهت بهره وری گردشگری اقدام گردید. نتایج تحقیق نشان داد، در این ارتباط ژئو سایت آبشار بیشترین امتیاز را کسب نمودد. همچنین از نظر ارزش میزان و کیفیت بهره وری ژئوسایت پادگانه های رودخانه ای بیشترین امتیاز را بدست آوردند. وهمچنین با توجه به شاخص اقلیمی برودت باد - - keماههای خردادو مردادبهترین اقلیم جهت گردشکری درمنطقه حکمفرماست.که برنامه ریزی در این زمینه را توسط مسئولین می طلبد.
مقدمه:
ژئومورفوتوریسم، یکی از روش های نوین در ارتباط با حوزهی مطالعاتی علوم زمین و گردشگری است، که بر شناسایی ژئومورفوسایت ها یا مکان های ویژهی ژئومورفولوژیک استوار است
ژئومور فوسایت ها از مفاهیم جدیدی هستند که با تاکید بر تعیین مکان های ویژه، وارد ادبیات گردشگری شده اند
اساسا هدف از طرح چنین مفاهیمی، شناسایی لندفرم هایی است که دارای اهمیت ویژه ای در توصیف و درک تاریخ سطح زمین هستند
همچنین از ارزش های علمی، اکولوژیکی، فرهنگی، زیبایی و اقتصادی به صورت توام برخوردارند و به منظور ادراک و بهره برداری گردشگری انسان مورد بهره برداری قرار می گیرند . - Pereira et al,2007:159 - بنابراین ژئومورفوسایت ها به خودی خود و یا در ترکیب با مواریث فرهنگی، تاریخی و اکولوژیکی، توانمندی های قابل ملاحظه ای در شکل گیری گردشگری پایدار در یک منطقه عرضه خواهد نمود
در رابطه با حفاظت و مطالعهی مکان های ویژهی ژئومورفولوژیک دیدگاه های مختلفی وجود دارد. که در مجموع می توان آن ها را در سه دستهی اصلی طبقه بندی نمود
.1 بر پایهی پیدایش و شالودهی اکوسیستم ها؛ .2 به صورت چشم انداز در یک حالتی کلی؛ .3 قابلیت - ذاتی - طبیعی محیط زیست.
در حال حاضر نگرش اول حاکم بوده، و نتیجه ی آن بی توجهی و تخریب قابل توجه اشکال ژئومورفولوژیک است که عناصری ارزشمند برای محافظت، تحقیق و مدیریت هستند. در قالب دیدگاه دوم ژئومورفوسایت ها در قالب چشم اندازهای فرهنگی تعریف شده اند که در آن ژئومورفوسایت ها در کنار عوامل فرهنگی و آموزشی و... تعریف می شوند پانیزا - 2001 - 2 معتقد است
نقطهی تلاقی این دیدگاه ها در دیدگاه سومی جمع بندی می شود و اشاره می کند که محیط، تاریخ، فلسفه و فرهنگ باید در مطالعه و ارزیابی ژئومورفوسایت ها دخالت داده شود. با استفاده از این دیدگاه، مناطق محافظت شده ارزش میراثی و تاریخی ارزشمندی را کسب می کنند
در حال حاضر با توجه به اهمیت دیدگاه سوم یعنی از بعد ارزش های واقعی محیط طبیعی، مطالعات و تلاش های متعددی به منظور ارزیابی کیفیت مواریث ژئومورفولوژیکی و قابلیت ژئومورفوسایت های گردشگری صورت گرفته است
در این راستا، مقالات و روش های متعددی در سطح جهان منتشر شده است؛ از جملهی این تحقیقات می توان به کار پرییرا - 2007 - 3 و همکاران اشاره نمود که به ارزیابی قابلیت ژئومورفوسایت های گردشگری در پارک ملی مونتشینو4 در کشور پرتقال پرداخته است.
در این مقاله تعداد 154ژئومورفوسایت جهت بررسی، انتخاب شدند که در پایان از بین آنها 26 ژئومورفوسایت، منتخب و دارای قابلیت سرمایه گذاری در بخش گردشگری قرار گرفته اند همچنین رینارد5 و دیگران - 2007 - به ارائهی یک روش نو در ارزیابی ژئومورفوسایت ها پرداخته است این روش به ارزیابی - ارزش علمی و مکمل - ژئومورفوسایت ها در دره بلینو6 در کشور سویس می پردازد. و به این نتیجه دست یافتند که ناحیهی کارست، در دو ناحیه از ارزش بالای ژئومورفوتوریستی برخوردار است و بالاترین امتیاز ها را کسب کرده اند. کامنسکو7 و دیگران - 2011 - ، در ارزیابی جاذبه های ژئومورفوسایت های درهی ویستا8 اشاره نمود. در ایران نیز مطالعات پراکنده ای صورت گرفت است
ثروتی و قاسمی - 1385 - در مقاله ای به توان های ژئوتوریسمی در استان همدان اشاره می کنند. نویسندگان با اشاره به جای خالی ژئوتوریسم در طرح های جامع گردشگری با استفاده از نقشه های زمین شناسی و ژئومورفولوژیکی به مشخص کردن این توان در این استان می پردازند.
مقصودی و همکاران - - 1390 با هدف مکان یابی ژئومورفوسایت ها به شناسایی مناطق مستعد ژئومورفوتوریسم با استفاده از AHP در منطقهی مرنجاب پرداخته اند، و نتایج کارآنان نشان داد در این منطقه از مجموع32000هکتار، 32/1 هکتار دارای پتانسیل بالا، 8/3 هکتار به نسبت بالا، و 8/5 هکتار با قابلیت متوسط، توانمندی های ژئومورفوتوریستی برخوردارند.
مختاری - - 1389، به ارزیابی توانمندی اکوتوریستی مکان های ژئومورفیکی حوضهی آبریز آسیاب خرابه در شمال غرب ایران به روش پرالونگ پرداخت و به این نتیجه دست یافت که به دلیل ارزش بالای آسیاب خرابه و کم بودن ارزش سایر ژئومورفوسایت ها این سایت در خطر هجوم گردشگران قرار دارد و نیازمند برنامه ریزی و حفاظت بیشتر است.
درکشور ایران با وجود تنوع در خصوصیات چشم اندازها و مکان های ژئومورفولوژیک، متاسفانه در زمینهی ارزیابی قابلیت ژئومورفو- سایت ها و نیز توجه به جنبه های مدیریت و برنامه ریزی آن بررسی های جامعی صورت نگرفته است. از این رو ارائهی روش هایی نو به منظور توسعهی ارزش های علمی، فرهنگی، اقتصادی و... در در تکوین توسعهی گردشگری پایدار امری ضروری به نظر می رسد
درمقالهی حاضر تلاش شده است با بهره گیری از روش prolong و بازدید های میدانی به قابلیت سنجی ژئومورفوسایت های شهرستان کاشمر پرداخته شود. شهرستان کاشمر به عنوان یکی از حاشیه کویری به لحاظ موقعیت جغرافیایی خود، امکانات بالقوه مناسبی را برای توسعه مسائل اقتصادی، اجتماعی، صنعتی، در زمینه توسعه گردشگری فراهم کرده است. نتایج حاصل میتواند گام بلندی را در برنامه ریزی گردشگری متناسب با پتانسیل های گردشگری این منطقه و سرمایه گذاریهای عمرانی به منظور جذب گردشگر و تورهای زمین گردشگری فراهم کند.
