بخشی از مقاله
چکیده
قانون و قانون مداری را باید از ضروری ترین و بدیهی ترین اسباب و عناصر جهت ساخت چهارچوبی به عنوان سبک زندگی در تمدن نوین ایرانی- اسلامی دانست. مفروض است که قانون و الزامات آن عمری همپای زندگی بشریت دارد و بالتبع قانون گریزی به عنوان معضلی در جوامع مدنی را باید همزاد و همپای قوانین دانست. با ایمان به اینکه قانون گریزی از بزرگترین چالشهای سد راه سبک زندگی در تمدن نوین ایرانی اسلامی خواهد بود، تحقیق حاضر به صورت کتابخانه ای و با استفاده از کتب و مقالات موجود و با هدف شناسایی و بررسی علل و جهات قانون گریزی در ایران انجام گردید. پژوهش نشان داد که مسائلی نظیر ریشه های تاریخی و حکومتهای استبدادی سابق، عدم آگاهی و آشنایی نسبی شهروندان نسبت به قوانین موضوعه، عدم سنخیت قوانین با زمان و مکان، عدم برخورد صحیح و به موقع دستگاههای نظارتی و قضایی با ناقضین قانون و غیره، علل اصلی قانون گریزی در ایران می باشند. در نهایت پیشنهادات عدیده ای جهت رفع مشکل قانون گریزی در ایران ارائه گردید.
کلمات کلیدی: تمدن نوین ایرانی اسلامی، سبک زندگی، قانون گریزی، قانون مداری
مقدمه
آنگاه که خداوند تبارک و تعالی انسان را آفریده است بر او کرامت بخشیده و او را سرور و اشرف کائنات قرار داده است. یکی از برجسته ترین آیات قرآن کریم در خصوص کرامت انسانی »و لقد کرمنا بنی آدم« - سوره اسراء، آیه - 70 می باشد. در کنار کرامت و عزت نفس یکی از ویژگی های غالب انسان، اجتماعی بودن او است، این آفریده خداوند از ابتدای خلقت خویش به زندگی جمعی و اجتماعی تمایل داشته و پس از خانواده در جوامع بزرگتری نظیرعشیره، قبیله و مدینه وارد شده و برای ارضاء ذات اجتماعی خویش و رفع نیازهای انسانی خویش زندگی در اجتماع را به عزلت و تنهایی برگزیده است.
ادامه حیات و گذراندن زندگی اجتماعی انسانها در وهله اول به نظم و امنیت نیاز دارد و حضور عدیده انسانها در یک جامعه بزرگ امروزی بدون نظم و امنیت مهلک و غیر قابل تحمل است. تجربه طولانی بشریت در زندگی اجتماعی و در سایه آموزه های دینی انسان را به این سرانجام رساند که تشکیل یک جامعه سالم و امن در گام اول به قانون نیاز دارد و اینگونه بود که اجماع انسانها بر قانون محوری و قانون مداری اساس یک زندگی اجتماعی سالم گردید. لذا با جرأت می توان گفت که اساس استحکام و انسجام هر جامعه به میزان توجه شهروندان آن به قانون و رعایت آن بستگی دارد.قانون در لغت به معنای رسم، دستور، مقیاس، سؤال و ... آمده است - عمید، 1371 ص . - 933
در اصطلاح نیز قانون را به ضابطه ای کلی می گویند که بر رفتارهای افراد در عرصه های مختلف زندگی اجتماعی حکومت می کند - گرجی، 1367 ص . - 196 در جایی دیگر اصطلاح قانون را دستوری کلی می دانند که به وسیله مجلس قانونگذاری مقنن و تصویب شده و به توشیح مرجع صلاحیتدار رسیده باشد - جعفری لنگرودی، 1378 ص . - 517اگر گام اول در داشتن یک جامعه امن و سالم اجتماعی را داشتن قانون بدانیم، در گام دوم می بایست به عنصر قانون مداری و قانون پذیری توجه داشته باشیم. صرف تصویب و توشیح قانون بدون اجرا و الزام به رعایت آن کاری عبث و بی نتیجه است. معنای مخالف قانون مداری، قانون شکنی و قانون گریزی است که در تمامی مکاتب و نظامهای اجتماعی امروز به عنوان یک معضل و مشکل شناسایی شده و مورد توجه و رسیدگی می باشد.
جامعه و نظام اجتماعی کشور ما نیز هر چند از ارشادات و نصایح دینی، معنوی و اخلاقی بهره مند است و به رغم تلاش و دلسوزیهای فراوان، اما امروزه از معضل و چالش بزرگ قانون گریزی مصون نبوده و همواره از این آسیب و چالش خطرناک گزندهای فراوان دیده است. در این پژوهش ضمن بهره مندی و بهره برداری از کتب و مقالات موجود و با اشراف و آگاهی نسبی از مقوله قانون گریزی و خطرات ناشی از آن پس از معرفی برخی مفاهیم و معانی ضروری، به شناسایی و بررسی علل و عوامل قانون گریزی در کشور ایران پرداخته شده و در پایان نسبت به ارائه راهکارهایی جهت مقابله با قانون گریزی اقدام گردیده است.
مفهوم قانون گرایی و قانون گریزی
در ابتدا و ظاهر کلام واژه های قانون گرایی و قانون گریزی مفهومی شناخته شده برای مخاطب داشته و نیاز به تعریف و توضیح ندارند. اما گاهی استفاده از مفاهیم چند پهلو و شبه ناک از آن جهت که احتمال وقوع برخی برداشتهای اشتباه از موضوع و مساله می گردد، ضرورتا منظور و مفهوم قانون گرایی و قانون گریزی به شرح ذیل ارائه می گردد:قانون گرایی یعنی حفظ و اجرای قانون، احترام به قانون به صورت عادلانه و مطلق و رعایت حقوق افرادی که به موجب آن قانون مورد حمایت قرار گرفته اند. لذا منظور از قانون گرایی را باید پایبندی به قانون و انجام امور محوله قانونی و سازمانی به بهترین نحو در چارچوب قوانین و مقررات دولتی و سازمانی به منظور دستیابی به اهداف قانون و سازمانها و جلب رضایت شهروندان
