بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر به منظور بررسی تاثیر قصه گویی بر خلاقیت دانش آموزان دوره اول ابتدایی آموزش پرورش خواف در سال تحصیلی 93- 94 صورت گرفت. این تحقیق از نوع تحقیقات می باشد و برای رسیدن به این اهداف از روش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون پس آزمون با گروه کنترل استفاده شد.
روش نمونه گیری مورد استفاده تصادفی خوشه ای داده های به دست آمده با استفاده از نرم افزار spss و با استفاده از آزمون آماری مناسب - تحلیل و واریانس - مورد بررسی قرار گرفت. با توجه یافته های تحقیق می توان ادعا کرد در دنیای کودکان قصه می تواند نقش تعیین کننده ای در زندگی حال و آینده ایشان داشته باشد. در ایجاد دنیای بزرگسالان، تصویرسازی ذهنی و اعتماد به نفس ایشان، نقش دارد. واین ادعا و فریضه که قصه گویی بر خلاقیت و عزت نفس دانش آموزان دوره اوا ابتدایی تاثیر معنا داری دارد را تایید کرد.
.1 مقدمه
انجمن هنر درمانی آمریکا در سال 2003 هنر درمانی را اثر هنر و فرآیند کاربر آگاهی مراجع از خود و مقابله با علایم بیماری و استرس تعریف کرده است. آنان معتقدند فعالیت های هنری، توانایی های عقلی و احساسات مثبت را در انسان افزایش می دهد . استفاده از نقاشی، حرکات موزون، مجسمه سازی، عکاسی، موسیقی و ادبیات انواع گوناگون هنر را تشکیل می دهد. که تحت عناوین موسیقی درمانی، نمایش درمانی، قصه درمانی و مانند آن ارایه می شوند.
موسیقی درمانی در توان بخشی بیماران به کار می رود و عناصر آهنگین آن، آهنگ زندگی و رفتار افراد را بهبود می بخشد. همچنین در تعدیل رفتار کودکان عقب مانده نیز مؤثر است زیرا با استفاده از ریتم و موسیقی، مهارت ها و هماهنگی حرکتی آنها بهتر می شود. قصه درمانی در انتقال غیر مستقیم پیام های مهم جامعه درباره یادگیری رفتارهای سازگارانه مؤثر است. نمایش در مانی که از آن برای بیان احساس استفاده می شود، مدیون تلاش های جاکوب مورنو است. در نمایش درمانی هر کس می تواند نقش متفاوتی را بر عهده گیرد و از این طریق در ابعاد و ژرفای شخصیتی خود به کاوش بپردازد .
برخی معتقدند که خلاقیت ذاتی است و بنابرین نمی توان آن را پرورش داد. اما دیدگاه دیگر بر این باور است که هر دانش -آموزی در مدرسه برخوردار از توانایی تفکر خلاق است و این توانایی می تواند پرورش داده شود .عالی ترین هدف آموزش و پرورش در تمام مقاطع تحصیلی ایجاد توانایی خلاقیت و آفریننگی در دانش آموزان می باشد.
کوکان شیفته قصه و قصه گویی هستند.
قصه گویی تأثیری ژرف در روان، زبان و شخصیت کودک بر جای می گذارد. برخی از این تأثیرات عبارتند از: انتقال مفاهیم، انتقال ارزشها، پیوند فرهنگی، تقویت حس کنجکاوی و عزت نفس - از طریق همانند سازی با اشخاص مثبت داستان - زبان آموزی و احتمالا تقویت خلاقیت.
با توجه به آنچه گفته شد این پژوهش به دنبال پاسخگویی به این سؤال است که آیا قصه گویی بر خلاقیت دانش آموزان ابتدایی تأثیر مثبت و معناداری دارد؟
نتایج این پژوهش در سطح کاربردی تأثیر یا رد فرضیه های این پژوهش تصریح قصه گویی بر خلاقیت دانش آموزان ابتدایی می تواند به شناخت کامل تر و دقیق تر این روابط کمک کند. این یافته ها خصوصا می تواند در خدمت آموزش و پرورش، سازمان بهزیستی، کانون اصلاح و تربیت و سایر سازمان و نهادهایی که به نوعی با تعلیم و تربیت کودکان سروکار دارند قرار گیرد همچنین نتایج پژوهش را می توان در اختیار مشاوران و معلمان مدارس قرار داد تا از این طریق به مسائل دانش آموزان پرداخته و در حل مشکلات ومرتبط دانش آموزان کمک کنند. معلمان با استفاده از نتایج این پژوهش می توانند در پرورش خلاقیت دانش آموزان خود بهره ببرند .
در تعریف قصه می توان گفت: متن یا نوشته ای است از روزگار قدیم که در آن شخصیت های گوناگون خیالی یا واقعی، ماجراهایی می آفرینند. قصه ها از روزگاران قدیم برای آموزش، انتقال تجربه ها و تاریخ هر قوم از نسلی به نسل دیگر پدید آمده اند .
منظور از افسانه داستانی است که در آن انسان ها، جانوران، اشیاء یاموجودات تخیلی، ماجراهای باور نکردنی به وجود می -آورند. برای نمونه، در بعضی افسانه ها، از قالیچه یا تخت یا بال هایی سخن گفته شده که انسان به کمک آنها به پرواز در آمده است. اگرچه پرواز انسان با این وسیله ها واقعیت ندارد ولی بیانگرآرزوی انسان برای کاستن از رنج سفر وگاهی پاسخگویی به کنجکاوی های اوست.
خلاقیت، توانایی مشاهده امور به شیوه ای جدید، دیدن مشکلاتی که دیگران توانایی شناسایی آنها رانداشته باشند و پیشنهاد راه حل های مناسب منحصر به فرد و جدید به این مشکلات است. به نظرآزوبل آفرینندگی عبارت است از یک استعداد بی همتا دریک زمینه ی بخصوص، بنابراین عقیده افرادآفریننده غیر متعارف هستند. این افراد از افراد باهوش خیلی کمیاب تر می باشند.
دیگران آفرینندگی را با حل مسأله یکی می دانند.
به نظر گایزآفریندگی عبارت است از نوعی حل مسأله کردن آن عقاید و اندیشه ها زمینه های مختلف را باید به یکدیگر مربوط ساخت. به نظر دی چگو، بیشتر انواع آفرینندگی حل مسأله در سطح پیشرفته است. در مورد خلاقیت و تعریف های گوناگون آن این گونه می توان نتیجه گرفت که خلاقیت دارای چهار خصوصیت ابتکار، سیالی، انعطاف پذیری، بسط را در خود دارد وآزمون تورنس برای اندازه گیری خلاقیت مناسب است. در گذشته رویکرد چپ دست، راست بودن در مورد خلاقیت مطرح بودکه دیگر امروزه زیاد طرفدار ندارد و در عوض در تعاریف خلاقیت بر راههای دریافت اطلاعات و شناخت تأکید می شود.
مطالعات مربوط به تاثیر قصه گویی بر خلاقیت در ایران مختصر می باشد. یک نمونه که تقریبا شبیه تحقیق حاضر می باشد تحقیق دانشجویان دانشگاه علوم و تحقیقات تهران می باشد با عنوان تأثیر قصه گویی برخلاقیت دانش آموزان مقطع ابتدایی، که در سومین کنگره سراسری هنر درمانی در ایران مطرح شد.که در مدارس ابتدایی دولتی شهر تهران انجام شده بود و نتایج نشان داد که میزان خلاقیت دانش آموزان که قصه گویی برای آنها اجرا شده بود به طور معنی دار بالاتر از خلاقیت دانش آموزان گروه کنترل بود.
گیلفورد و همکارانش مصمم بودند تا فرضیه خود را راجع به این که مهمترین عامل در هوش، قابلیت تفکر خلاق است ثابت کنند روشی که در پروژه تحقیقاتی استعداد به کار می رفت این بود که به طور کلی تفاوت هایی راکه از نحوه ی عملکرد افراد تحصیل کرده وجود داشت مطالعه کنند آنها ضعف هایی هستند که در تشخیص بعضی از این استعدادهای خلاق بسیار موفقیت آمیز بود . فرضیه ی پژوهش این است که قصه گویی بر خلاقیت دانش آموزان دوره اول ابتدایی آموزش وپرورش خواف تأثیر معنا داری دارد.
.2روش پژوهش
انتخاب طرح تحقیق با هدف های تحقیق نوع متغیرهایی که باید مورد دستکاری قرار بگیرند شرایط و محدودیتهایی که تحقیق باید در آن صورت بگیرد بستگی دارد. به عبارت دیگر طرح تحقیق به عواملی چون چگونگی تجزیه وتحلیل آماری برای تغییر روابط بین متغیرها بستگی دارد.
پژوهش حاضر یک تحقیق آزمایشی واز نوع پیش آز مون - پس آزمون با گروه آزمایش و گروه گواه است.
در هر پدیده ای از طبیعت زیبایی به گونه ای است. انسان چون خلیفه خداست و صفات خداوند در وجودش به ودیعت نهاده شده است، می تواند در سطح فهم و درک توانایی های خویش آفریننده و خلاق باشد و جمال بیافریند. گرایش فطری انسان به زیبایی ها نه تنها به خلاقیت هنری کمک می کند بلکه باعث پاکی، آرامش و تلطف روح انسان نیز می شود. علاوه بر این انگیزه ای برای زیباتر کردن محیط و آراستن آن به نیکی هاست. دانش آموزان دوره ابتدایی علاوه بر آن که به فطرت الهی خود نزدیکترند این صفات را بهتر بروز می دهند و آثار زیباتر و جذاب تری می آفرینند. آنها با مشاهده محیط اطراف خود، شنیدن قصه ها و ... دنیایی را در خیال خود می سازند. فعالیت های هنری فرصت مناسب برای نشان دادن این دنیای خیالی است.
نمودها و فعالیت های هنری مانند نقاشی، کاردستی، نمایش، بازی و ... که خلاقیت و عزت نفس حاصل از قصه گویی در کلاس در آن ها دیده می شود به تفکیک پایه ها و فعالیتها ارائه می شود.
جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانش آموزان دوره اول مقطع ابتدایی آموزش و پرورش شهرستان خواف می باشد که در سال تحصیلی 93- 94 به تحصیل اشتغال دارند.
حجم نمونه 30 نفر از دانش آموزان دوره اول ابتدایی آموزش و پرورش خواف سال تحصیلی 93- 94 که از طریق نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شده اند.
به طور کلی نمونه گیری یعنی انتخاب تعدادی از افراد، حوادث و اشیاء یک جامعه تعریف شده به عنوان نماینده آن جامعه.
در نمونه گیری با توجه به اینکه این پژوهش تاثیری می باشد، نمونه آماری این پژوهش تعداد 30 نفر از دانش آموزان دختر و پسر دوره اول مقطع ابتدایی آموزش و پرورش خواف است. برای انتخاب نمونه از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای استفاده شده است که به طور تصادفی 30 نفر از دانش آموزان انتخاب شدند. ابتدا برای همه پیش آزمون آزمون خلاقیت عابدی اجرا شد و بعد به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند 15 - نفر - و قصه گویی برای گروه آزمایش اجرا شد در ده جلسه یک ساعته و سپس آزمون آزمون خلاقیت عابدی برای گروه آزمایش و کنترل اجرا شد.
ابزارهای اندازه گیری در این پژوهش از آزمون خلاقیت عابدی استفاده شده است.
آزمون خلاقیت عابدی این پژوهش نامه در سال 1363 توسط جمال عابدی در ایران ساخته شده و در سال 1986 توسط خود محقق در دانشگاه کالیفرنیا مورد تجدید نظر قرار گرفته است و شامل 60 سوال 3 گزینه ای است که گزینه ها نشان دهنده میزان خلاقیت از کم به زیاد است.
این تست توسط دکتر غلام رضا محمودی به عنوان پایان نامه دکترای روان شناسی در سال 1380 مورد پژوهش قرار گرفته است این پژوهشگر پرسش نامه را در مورد یک گروه نمونه 420 نفری متشکل از افراد عادی و هنرمند در شهر تهران اجرا و نتایج زیر را گزارش نموده است.
اعتبار پرسشنامه: ضریب اعتبار به دست آمده با استفاده از روش آلفای کرونباخ برای بخش های مختلف آزمون بین %61 تا %75 است و در بررسی انجام شده دیگری، این ضریب برای کل آزمون معادل %88 گزارش شده است.
روایی: ضریب همبستگی بین نمره کل این تست و تست تورنس %46 به دست آمده و همچنین استفاده از روش تحلیل عاملی تاییدی حاکی از آن است که این تست از روایی خوبی برخوردار است.
.3روش نمره گذاری
از آنجا که سه گزینه هر سوال به ترتیب نشان دهنده میزان خلاقیت از کم به زیاد می باشد نحوه نمره گذاری به این صورت است که اگر آزمودنی گزینه الف را انتخاب کند 1 نمره، گزینه ب 2 نمره و گزینه ج 3 نمره می گیرد.
نتایج پژوهش:
اولین گام در بررسی و تجزیه و تحلیل داده های حاصل از اجرای آزمون آن است که اطلاعات به دست آمده به گونه ای مرتب و منظم شود که بتوان تعبیر و تفسیر معنادار و جامعی از آن به عمل آورد. توصیف داده ها با استفاده از روش های آمار توصیفی و تشکیل جداول توزیع فراوانی محاسبه درصدها شاخص های مرکزی و پراکندگی صورت می گیرد. در پژوهش حاضر 120 پرسشنامه مورد بررسی و تجزیه تحلیل قرار گرفت.
که 50 درصد آزمودنی ها در گروه آزمایش و50 درصد در گروه کنترل قرار دارند که 50 درصد آزمودنی ها مرد و50 درصد زن هستند.
تصمیم گیری در خصوص انتخاب روش های آماری پارامتریک و نا پارامتریک جهت پاسخگویی به فریضات پژوهشی عموماً بر اساس وجود یا عدم وجود برخی مفروضات صورت می گیرد. یکی از این مفروضات، فاصله ای یا نسبتی بودن مقیاس اندازه -گیری متغیرهای پژوهشی است.
