بخشی از مقاله
چکیده
مفهوم خلاقیت که به طور رسمی در سال 1965 در سازمان ملل متحد از آن سخن گفته شد؛ به دنبال ایجاد عرصه هاي شهري و منطقه اي خلاق براي رسیدن به رقابتی سالم و کارا بوده است. غفلت از روستاها تحقق خلاقیت شهرها را کند و روستاها را در انزوایی بحران ساز قرار می دهد. هدف از این پژوهش بررسی نقش کارآفرینی در تحقق روستاهاي خلاق است.
بدین منظور روستاهاي خلاق که با شاخص هایی نظیر؛ تنوع، در دسترس بودن، مشارکت، کارآفرینی، رهبري استراتژیک، ارتباط و اتصال شبکه ها و همچنین داشته هاي محلی و بومی تعریف می شود؛ می تواند زمینه ساز مولفه هاي کارآفرینی چون؛ اشتغال، افزایش درآمد و تولید ثروت، بهبود دهنده ي کیفیت زندگی و کمک کننده به افراد محلی براي مشارکت در اقتصاد محلی باشد.
لازم به ذکر است در پژوهش حاضر ضمن مرور شاخص هاي فوق؛ تاکید بر مفهوم کارآفرینی است، چراکه می توان ادعا نمود از بین رویکردهاي مختلفی که براي این امر متصور است عنصر کارآفرینی می تواند به عنوان یکی از مهمترین و بهترین گزینه هاي توسعه یافتگی تلقی گردد. چنین مفاهیمی در گذشته به صورت سنتی و با عناوینی دیگر تا حدودي مورد استفاده قرار می گرفته است و لازم است امروزه ضمن بازآفرینی این مفاهیم آن ها را به شیوه اي هدفمند به اجرا درآورد تا زمینه ساز تحقق توسعه ي پایدار روستایی باشد. بنابراین این تحقیق با استفاده از منابع مکتوب و توصیف و تحلیل آن ها به چگونگی نقش کارآفرینی در تحقق روستاي خلاق پرداخته است.
-1 مقدمه
خلاقیت مفهومیست که می توان آن را بی هیچ محدودیتی در تمامی عرصه هاي زیستی به ظهور رساند و با تجدید نظر و یا حتی کنار گذاشتن پیش فرض هاي موجود، شرایطی نو، سازگار تر و مورد پسند تر را ایجاد کرد؛ با پذیرش و اجراي اصول خلاقیت علاوه بر بهره مندي در زمان حال، می توان رهبري و مدیریت بهتر و سنجیده تري نسبت به آینده داشت.
به طوري که توجه و تمرکز بر روي ایده ها و افکار نو منجر به محیطی پایدارتر، انعطاف پذیر تر و اقتصادي تر خواهد شد. در خلاقیت افراد و مکان ها، نقش فرهنگ خیلی گسترده است. با توجه به این که وجود انسانی پتانسیل نا محدود دارد و این که کلید رشد اقتصادي این است که آن پتانسیل آزاد شود، بر اهمیت این مفهوم در عصر کنونی می افزاید.
اخیرا فرایند "خلاقیت تا پایداري و بالتبع توسعه ي پایدار" در برخی از کانون هاي زیستی چون شهر ها و گاها سطوح منطقه اي مورد توجه قرار گرفته است و به نظر می رسد که عموم و سیاست هاي حاکم در حال توجیه و تایید این عقیده اند که کانون هاي قدرت و ثروت مکان هایی مناسب تر براي جذب و پذیرش فکر ها و ایده هاي خلاقانه و بالتبع محیطی خلاق و پویا می باشند؛ این پژوهش ضمن تایید نیاز شهرهاي کنونی به خلاقیت بیشتر براي حضور در عرصه هاي جهانی، بر این عقیده است که محیط هاي روستایی با توجه به توان هاي بالقوه ي بسیار بالا، باید ساختار هاي خود را در مسیر پروراندن افراد و ایده هاي خلاق و هم چنین محیطی خلاق و سازگار با شرایط کنونی بپرورانند.
در این صورت خواهند توانست نقش هاي تعیین کننده ي خود چون اقتصاد روستایی که اثراتش تا مرزهاي فراتر از روستا هم درك می شود را بهتر ایفا کند و به توسعه ي پایدار نائل شوند. آنچه که تسهیل گر این فرایند خواهد بود، تغییر نگرش و سیاست هاي موجود در این زمینه است، به طوري که زیرساخت هاي اقتصادي، سیاسی، اجتماعی و حتی فرهنگی لازم را براي رشد و نمو ساکنین و محیطی خلاق فراهم کنند؛ چرا که یکی از مهم ترین اثرات سو این چنین بی توجهی هایی، منجر به مهاجرت نیروي جوان و فعال از روستاها خواهد بود که عملا انگیزه ي تحرك، تغییر و فعالیت از روستا ها گرفته می شود و رکود و انزوا جایگزینش می شود.
بنابراین نقش کارافرینی در تحقق روستاي خلاق بدین صورت خواهد بود که تحقق و به کارگیري مفاهیم معرف کارآفرینی اعم از: اشتغال، افزایش درآمد و تولید ثروت، بهبود کیفیت زندگی و کمک کننده به افراد محلی براي مشارکت در اقتصاد محلی می تواند زمینه ساز مفاهیم عام تر و تمام شمول تر روستاي خلاق شامل تنوع، در دسترس بودن، مشارکت، کارآفرینی، رهبري استراتژیک، ارتباط و اتصال شبکه ها و همچنین داشته هاي محلی و بومی باشد.
-2 ادبیات تحقیق و مبانی نظري
در این بخش پیش از پرداختن به مفاهیم و مبانی نظري، به چند مورد از جدید ترین مطالعات و پژوهش هاي صورت گرفته در مورد کارآفرینی و نقش و اهمیت آن در توسعه ي روستایی اشاره می شود.
قنبري و بهرامی در پژوهشی تحت عنوان "مدیریت محلی و نقش آن در توسعه ي کالبدي سکونت گاه هاي روستایی - مورد مطالعه شهر چناران - " - 1395 - معتقدند مدیریت محلی در قالب شوراهاي اسلامی روستایی و دهیاري ها، که با داشتن وجهه قانونی در عرصه روستا فعالیت می کنند، نقش و جایگاه مؤثري براي ورود به عرصه تهیه و اجراي طرح هاي توسعه کالبدي دارند.
توجه به توسعه کالبدي روستاها از جمله موارد بسیار مهم در امر برنامه ریزي توسعه روستایی می باشند. در سطح روستاهاي مورد مطالعه در شهرستان چناران، ارتباط مدیران روستا با مردم محلی در همه روستاها در سطح قابل قبولی گزارش شده است. روستاهاي مطالعه شده از جمله روستاهاي پرجمعیت این شهرستان بوده و به همین دلیل مدت زیادي از تشکیل دهیاري و حضور مدیران بومی در این روستاها میگذرد که این خود به معنی وجود تجارب گذشته موفق در بین ساکنان و مدیران بومی می باشد.
با توجه به نتایج و یافته هاي تحقیق ملاحظه می شود که مدیریت روستایی از نگاه خود مدیران و ساکنان روستا نقشی قابل توجه در پیشرفت و توسعه کالبدي سکونتگاه هاي روستایی داشته است. در بین معیارهاي تحقیق به جز یک مورد - کیفیت وضعیت اقتصادي - در بقیه موارد تفاوت معناداري وجود داشته است. همچنین نقش مدیران در توسعه روستا می تواند با تسهیل گري ارتباط با ارگان هاي دولتی در زمینه تهیه و اجراي طرح هاي توسعه - بخصوص بنیاد مسکن و جهاد کشاورزي - و همچنین ارتباط و تعامل بیشتر با مردم محلی در زمینه پیشبرد اهداف توسعه روستایی، پر رنگتر و مؤثرتر باشد.
در سطح روستاهاي مورد مطالعه نیز طی مصاحبه با مدیران و ساکنان روستا بر نقش مؤثر مشارکت در فرایند اجراي طرح ها و برنامه هاي روستایی تأکید شده است. در منطقه مورد مطالعه این مشارکت و تعامل مردم و مدیران روستا به نحو مناسبی صورت گرفته است و نتایج تحقیق گویاي موفقیت اجراي برنامه ها در این منطقه می باشد
ولائی و همکاران - 1394 - در پژوهشی تحت عنوان "تحلیل عوامل موثر بر توسعه ي پایدار روستایی با تاکید بر کارآفرینی - مطالعه ي موردي: دهستان مرحمت آباد شمالی – شهرستان میاندوآب - " کارآفرینی روستایی را پتانسیلی براي تنوع و ایجاد فرصت هاي وسیع شغلی تلقی می نمایند. سیست مداران آن را به عنوان راه حل کلیدي جهت جلوگیري از آشفتگی روستایی، کشاورزان آن را به عنوان ابزاري براي بهبود در آمدهاي کشاورزي و زنان آن را به عنوان امکان کار در مجاورت منزل شان تلقی می کنند، که این شیوه استقلال، عدم وابستگی و کاهش نیاز شدید آنان را به حمایت هاي جامعه سبب می شود.
البته براي تمامی این گروه ها ایجاد کارآفرینی و اشتغال وسیله ي براي بهبود کیفیت زندگی افراد، خانواده ها و اجتماعات مورد نظر می باشد، که نتیجه ي تعامل آن ایجاد محیط و اقتصاد سالم می باشد. لذا ارتباط تنگاتنگی بین کارآفرینی روستایی و توسعه ي پایدار منطقه اي با در نظر گرفتن کارآفرینی به عنوان قابلیتی با اثر مثبت بر روي جنبه هاي اقتصادي، اجتماعی و محیطی منطقه تقویت می شود، توسعه ي این قابلیت ها به تقویت فرهنگ و هویت محلی، تنوع بخشی به فعالیت هاي کشاورزي، صنعتی و خدمات روستایی، حفظ جمعیت روستایی با کمترین آسیب رسانی به محیط روستایی منجر می شود.
همچنین نتایج تحقیقی حاضر در منطقه ي مورد مطالعه نشان داده است که مهم ترین عاملی که موجب توسعه ي پایدار روستایی شده است عامل اقتصادي و فردي می باشد. به طوري که با بالا رفتن میزان تسهیلات دریافتی از قبیل وام هاي خود اشتغالی، منابع مالی لازم و کافی، تنوع شغلی موجب افزایش انگیزه و روحیه ي فردي در جهت توسعه و گسترش کارآفرینی در محدوده ي مورد مطالعه شده است
ترکاشوند - 1393 - در پژوهش خود تحت عنوان "استراتژي توسعه ي مشارکتی کارآفرینی روستایی مورد مطالعه: بخش هاي زند و سامن - شهرستان ملایر - "معتقد است رویکردهاي جدید توسعه، تاکید خاصی بر دخالت گروه هاي ذینفع در فرایند تدوین و تصمیم برنامه هاي توسعه اي دارد، به همین روي انواع روش هاي مشارکتی در ابعاد مختلف توسعه مورد توجه واقع گردیده اند. از آن جایی که کارآفرینی یکی از امور تسهیل کننده و پیش برنده ي توسعه ي روستایی است ، فرض این تحقیق بر این است که اولا روش مشارکتی در تناسب قابل قبولی با کارآفرینی براي گسترش آن دارد. دوم این که به خاطر عدم وجود برخی ضروریات زیرساخت ها براي توسعه ي مشارکتی بهترین راهبرد تنوع می باشد.
جامعه ي مورد مطالعه ي این تحقیق را تعداد 53 کارآفرین و به همین تعداد گروه کنترل تشکیل می دهند که در تکمیل بخش دیگر این تحقیق تعداد 13 نفر از مسئولین محلی مورد پرسش قرار گرفته اند. در بررسی به عمل آمده به وسیله ي تحلیل هاي استراتژیک عوامل موثر بر توسعه ي مشارکتی کارآفرینی روستایی به ترتیب اهمیت در تاثیر گذاري تعیین شده اند. نتیجه ي این تحقیق حرکت در قالب استراتژي تنوع یعنی بستر سازي براي مشارکت را توصیه می کند
کارآفرینی
در مورد تعریف کارآفرینی دیدگاه هاي مختلفی وجود دارد و درك کامل مفهوم و موضوع "کارآفرینی" نیازمند اطلاع از دیدگاه هاي بین رشته اي می باشد. کارآفرینی برحسب ماهیت خود و توجه محققان رشته هاي مختلف از نظر روانشناسی، جامعه شناسی، اقتصاد، صنعت و حتی تاریخی تعریف شده است. واژه کارآفرینی از کلمه فرانسوي "Entrepreneurs" به معناي "متعهد شدن "نشات گرفته است کارآفرینی اولین بار مورد توجه اقتصاددانان قرار گرفت و تمامی مکاتب اقتصادي از قرن 16 میلادي تا کنون به نحوي کارآفرینی را در نظریه هاي اقتصادي خویش تشریح نموده اند
اما به راستی پیدایی مفاهیم اولیه کارآفرینی را باید به علم اقتصاد نسبت داد. اوج رابطه اقتصاد و کارآفرینی در قرن بیستم به ویژه از دهه 1940 به بعد بوده است؛ زیرا تلاش براي مفهوم سازي کارآفرینی از مکاتب اقتصادي آغاز شد
