بخشی از مقاله
چکیده
شناخت نواحی مستعد به وقوع زمینلغزش و خطرات ناشی از آن یکی از اقدامات اولیه در مدیریت و برنامه-3/5 cm ریزيهاي عمرانی میباشد. استخراج مولفههاي مختلف توپوگرافی و تاثیرگذار بر پدیدههاي طبیعی از مدل رقومی ارتفاع سنجنده ASTERبه شکل کمی میتواند در این زمینه مفید واقع شود.
هدف از این تحقیق
پهنه بندي خطر زمینلغزش در بخشی از حوزه آبخیز سفیدرود میباشد. ابتدا عوامل احتمالی موثر بر وقوع
زمینلغزش شامل لایههاي ارتفاع، شیب، جهت، انحناي مسطح، شاخص رطوبت توپوگرافی و شاخص قدرت
جریان از مدل رقومی ارتفاعی 30 متر تهیه شده از سنجنده استر، تولید و پس از تجزیه و تحلیل دادهها
درمحیط سامانههاي اطلاعات جغرافیایی میزان تاثیر هرکدام از لایهها بر وقوع زمینلغزش بررسی شد و در انتها
نقشه پهنهبندي زمینلغزش ایجادشد. بررسیها نشانداد که بخشهاي مرتفع منطقه به علت رطوبت کمتر،
ارتفاع و شیب بیشتر و تقویت عوامل ناپایدارکننده، مستعدتر به وقوع زمینلغزش هستند.
-1 مقدمه
بنا بر تعریف انجمن زمینشناسی مهندسی آمریکا - IAEG - 1، زمینلغزش عبارت از جابجایی به سمت پایین تودهاي از مواد بر روي یک سطح شیبدار است. عامل حرکت توده مواد، نیروي جاذبه و دلیل حرکت، قرارگرفتن مواد در یک حالت ناپایدار است. بنابراین میتوان گفت زمانی زمین مستعد حرکت میشود که نوعی ناپایداري در یک سطح شیبدار بهوجود آید. عوامل متعددي میتواند باعث ایجاد یا سرعت بخشیدن به وقوع پدیده زمینلغزش شوند اکبري [1]، از جمله: مرفولوژي گورسرسکی [2]، خصوصیات خاك و شیب لی [3]، جهت شیب پورقاسمی [4]، شرایط آب و هوایی سوزان و دویاران [5]، نزدیکی به رودخانه و وجود گسل آیالیو و یاماگیشی [6]، فشار آبهاي زیرزمینی ایورسون [7]، نوع کاربري زمین پورقاسمی [4]، توپوگرافی کوهستانی، فعالیت زمینساختی و لرزهخیزي زیاد، وضعیت متنوع زمینشناسی، افزایش جمعیت و فشار بر منابع طبیعی و تغییر کاربري.
مدل رقومی سطح زمین که تحت عنوان - Digital Elevation Model - نام گذاري شدهاست از سال 1950 در علوم کاربردي زمین مورد استفاده قرار گرفته و از آن تاریخ به بعد براي پردازشهاي اطلاعات مکانی به عنوان جزء اصلی محسوب میشوند. مناسبترین روش ذخیرهسازي اطلاعات توپوگرافیکی، این نوع از دادهها است که امکان استخراج ویژگیهاي پستی و بلنديهاي زمین را به طور رقومی ایجاد مینماید لی .[3] براي تهیه چنین مدلی، سه نوع ساختار اطلاعاتی استفاده میشود
استفاده از خطوط تراز موجود در نقشههاي توپوگرافی استفاده از شبکهبندي نامنظم مثلثی2 استفاده از دادههایی با ساختار رستري براي پیبردن به نقش توپوگرافی در فرآیندهاي محیطی بهویژه حرکت تودهاي و زمینلغزش، نیاز به فنآوري براي استخراج، اندازهگیري و نمایش مولفههاي آن بهطور صحیح است. بنابراین انتخاب مدل رقومی ارتفاعی نهایی براي کاربردهاي متنوع و خاص وابستگی معناداري به میزان دسترسی به دادههاي ارتفاعی و همچنین بررسی خطاهاي احتمالی دارد
در این تحقیق از دادههاي سنجنده ASTER G-DEM V2 با توان تفکیک 30 متر استفاده شد. وزارت اقتصاد، تجارت و صنعت ژاپن و سازمان ملی هوانوردي و فضایی ایالات متحده دادههاي نسخه دوم سنجنده ASTER موسوم به G-DEM2 را در اواسط ماه اکتبر سال 2011 منتشر کردند. این نسخه با افزایش دقت افقی و عمودي باعث بهبود کیفیت آن نسبت به نسخه اول شده است. مدلهاي رقومی ارتفاع تهیه شده توسط سنجنده نوع ASTER بهدلیل غیرفعال و اُپتیکی بودن3 سنجندههاي ماهواره ترا4 در مناطق با پوشش ابر نظیر مناطق با شیب زیاد و جهتهاي شمالی دقیق نبوده و فرایند مدلسازي در این مناطق سبب بروز خطا میشود
کومار [10]، رانش زمین در مناطق کوهستانی هیمالیا را با استفاده از تصاویر ماهوارهاي از جمله سنجندههاي ETM+، ASTER، IRS P6 و نقشههاي توپوگرافی براي استخراج یک سري اطلاعات مثل شیب، جهت شیب، تراکمزهکشی، سنگ شناسی و کاربرياراضی بررسی کردند. نتایج آنها نشان داد که روشهاي مدلسازي بر مبناي سامانههاي اطلاعات جغرافیایی میتواند منجر به نتایج خوبی در تجزیه و تحلیل دادههاي میدانی شود.
چین و ویلکینسول - 11 - ، در پژوهشی به تجزیه و تحلیل قابلیت تصاویر ماهوارهاي براي مطالعه زمینلغزشها در منطقه پاونگ در سوماتارا پرداختند. دادههاي مورد استفاده ایشان شامل تصاویر سنجنده استر، مدلرقومی ارتفاع مستخرج از گوگل ارث و تصاویر ماهوارهاي سنجنده اسپات پنج بود. آنها نتیجه گرفتند که استفاده از دادههاي ماهوارهاي با قدرت تفکیک مکانی و طیفی مناسب، قابلیت بالایی براي تهیه نقشههاي خطر زمینلغزش دارند.
پورقاسمی [4]، در شمال کشور اقدام به پهنهبندي زمینلغزش نمودند. ایشان ابتدا مناطق داراي لغزش را توسط تفسیر عکسهاي هوایی مورد مطالعه و شناسایی قرار دادند عوامل شیب، جهت، ارتفاع، سنگشناسی، کاربري اراضی، فاصله از رودخانه، فاصله از جاده، فاصله از گسل، شاخص رطوبت توپوگرافی، جریان شاخص قدرت، سرعت جریان و انحنا مسطح بررسیشد. نتایج نشان داد که دقت مدل 76/84 درصد با خطاي استاندارد 0/073 است.
هدف از پژوهش نقش پارامترهاي تهیه شده از مدل رقومی ارتفاع سنجنده ASTER و تهیهي نقشه خطر زمینلغزش در حوزه آبخیز سفید رود میباشد.
-2 منطقه مورد مطالعه
منطقه مورد مطالعه با مساحت87800 هکتار واقع در ضلع شمالی دریاچه سد سفیدرود در جنوب استان گیلان و همجوار با استان قزوین و زنجان واقع شده است. حداکثر و حداقل ارتفاع در این منطقه بهترتیب 2240 متر و 119 متر، میانگین ارتفاع 804 متر و میانگین میزان بارندگی 222/8 میلیمتر میباشد. از مناطق مسکونی که در محدوده مورد مطالعه در معرض خطر زمینلغزش قرار دارند، میتوان به شهرستانهاي رودبار، منجیل و رستمآباد اشاره کرد. منطقه فوق درمحدوده مختصات با طول جغرافیایی 49 درجه 30 دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 36 درجه 65 دقیقه شمالی میباشد
شکل :1 محدوده منطقه مورد مطالعه و پراکنش زمینلغزشهاي احتمالی
-3 دادههاي مورد استفاده
این دادهها شامل پارامترهاي مختلف پستی و بلندي، مستخرج از مدل رقومی ارتفاعی تولیدشده توسط سنجنده ASTER میباشد که شامل مولفه شیب، جهت شیب، ارتفاع، انحناي مسطح1، شاخص رطوبت توپوگرافی2 و شاخص قدرت جریان3 است.
