بخشی از مقاله
چکیده
جامعه عشایری کرد استان خراسان شمالی از جمله اقشار ساکن در این استان با تاریخی طولانی و شاخصه های فرهنگی و اجتماعی خاص می باشد. در حالیکه امروزه گردشگری قومی و عشایری در میان گردشگران، علاقمندان زیادی دارد , تا کنون مطالعه خاصی در رابطه با گردشگری عشایر خراسان شمالی و نقش آن بر درآمدزایی و رونق زندگی عشایری و نیز کل منطقه صورت نگرفته است و با توجه به مشکلات جامعه عشایری ایران از جمله کوچ نشینان خراسان شمالی که کل نظام شهری و روستایی را نیز تحت الشعاع قرار داده است ، ضرورت بکارگیری راهکارهای جدید ، جهت نظام بخشیدن به جامعه عشایری ایران از جمله خراسان شمالی ضروری می باشد.
هدف این مقاله این است تا پتانسیل های اشتغال زایی و نقش کارآفرینی را در حفظ و رونق جامعه عشایری و توسعه پایدار گردشگری عشایری در این استان و راهکارهای اعمال آن مورد بررسی قرار گیرد و دانسته شود که کارآفرینی و گردشگری عشایری تا چه میزان بر حفظ و بقای جامعه کوچ نشین تاثیر می گذارند .
مقدمه
در دنیای کنونی صنعت گردشگری در تمامی حوزه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دارای کارکردی فراگیر می باشد و بستری مناسب ایجاد کرده تا هر کشوری با توجه به ظرفیت و توانایی خویش از این صنعت بهره مند گردد.یکی از زمینه های مهم و جذاب این صنعت، توریسم عشایر است. امروزه توریسم عشایر در برخی از کشورها، مانند مغولستان از شیوه های مهم ارزآوری و کسب درآمد است. این درحالی است که با وجود عشایر در ایران به این شاخه از صنعت گردشگری در کشور، اهمیت چندانی داده نمی شود.
عدم اهمیت کافی به این بعد از صنعت گردشگری، مانند دیگر شاخه های این صنعت در کنار مشکلات موجود در جامعه عشایری از قبیل مرتع دام ها و نظایر آن، باعث کاهش جمعیت عشایری شده است.بنابراین لزوم اعمال راهکارهای مناسبی به منظور ایجاد اشتغال و توسعه پایدار در جامعه عشایری به عنوان جامعه ای با الگوهای خاص و جذاب فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی و نیز به دلیل اهمیت گردشگری آن احساس می شود.
یکی از این راهکارها، ایجاد و گسترش گردشگری عشایر است که می تواند بسیاری از مشکلات جامع عشایری و حتی مشکلات روستایی و شهری را نیز بهبود بخشید و از افزایش شهر نشینی و مهاجرت به شهرها و پیدایش شهرهای جدید جلوگیری کرد و نیز با جلب علاقمندان و گردشگران به این مقوله از صنعت گردشگری در ایران به کسب درآمد و ارزآوری کمک بسزایی کرد.سوال اصلی تحقیق این است: »آیا کارآفرینی در گردشگری عشایر این پتانسیل را دارد تا اثرات مثبتی بر جنبههای مختلف اقتصادی، فرهنگی و محیطی جامعه داشته باشد؟«
درباره موضوع این مقاله که بر نقش کارآفرینی در توسعه گردشگری عشایری خراسان شمالی تاکید دارد تحقیق خاصی صورت نگرفته است و در تحقیقاتی هم که وجود دارد صرفا عشایر خراسان شمالی معرفی شده و به آداب و رسوم و یا دیگر ابعاد زندگی آنان به صورت گذرا پرداخته شده است. از جمله این تحقیق ها می توان به کتاب ایل ها و طایفه های عشایری کرد ایران از علی میرنیا و نیز پژوهشی با نام بررسی الگوهای کفایت و قناعت در میان عشایر کرد خراسان شمالی از مریم محمدی اشاره کرد که همانگونه که در بالا نیز گفته شد هیچ کدام از این تحقیق ها به زمینه کارآفرینی و گردشگری در میان عشایر خراسان شمالی نپرداخته و صرفا به معرفی این جامعه عشایری بسنده کرده اند.
با توجه به اینکه گردشگری روستایی و عشایری در حال حاضر از استقبال خوبی در میان مردم برخوردار است و گردشگران بسیاری به این مقوله از گردشگری علاقمند هستند هدف از این مقاله، شناخت قابلیت های گردشگری عشایری خراسان شمالی و موانع و راهکارهای رونق گردشگری و کارآفرینی این بخش از گردشگری استان خراسان شمالی می باشد. فرضیه اصلی مقاله نیز این است که امروزه در برنامه ریزی برای حل بحران های موجود شهری از قبیل: بیکاری، مسکن و ... نمی توان سهم مشخصی برای روستاها و عشایر قرار نداد.
مطمئناً بدون حل بحرانهای بوجود آمده در جامعه عشایری در مناطقی مانند خراسان شمالی نمی توان مسائلی مانند بیکاری را در کل جامعه حل کرد و باید ساز و کارهای مناسب با محیط، اقلیم و فرهنگ جامعه را یافته و با برنامه ریزی آن را تقویت کرد. در چنین شرایطی، توجه به ابعاد مختلف گردشگری عشایر خراسان شمالی و پرداختن به آن از طریق مسئولین باعث جذب گردشگران بسیاری به منطقه و کارآفرینی در جامعه عشایری و بقا و تداوم این سبک زندگی توسط عشایر و بهبود وضع آنان خواهد شد.
روش شناسی
گردآوری و تحلیل اطلاعات مورد نیاز برای این پژوهش با استفاده از روش کتابخانهای و نیز با روش پیمایشی صورت گرفت. در روش پیمایشی برای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز از تکنیک مصاحبه ساده با چند تن از اساتید رشته مدیریت جهانگردی و نیز برخی از منابع اطلاع رسان محلی و زنان و مردان جامعه عشایری و نیز مشاهده و حضور در محل، بررسی و یاداشت برداری و در نهایت جمع بندی و تحلیل استفاده شد. شیوه نمونه-گیری از این گروه به شکل هدفمند صورت گرفت.
به دلیل اینکه موضوع تحقیق به کارشناسان رشته مدیریت جهانگردی و جغرافیای توریسم مرتبط میگشت، سعی شد تا از کارشناسان این رشتهها، چند نفر که در این زمینه صاحب نظر هستند، انتخاب شوند. در میان منابع اطلاع رسان محلی نیز از افرادی که در سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و نیز سازمان امور عشایر مشغول به فعالیت بودند و نیز از برخی از افراد مطرح جامعه عشایری مصاحبه به عمل آمد. جامعه آماری این تحقیق، عشایر کرد استان خراسان شمالی هستند. برای سنجش روایی پژوهش و اتقان سئوالات مصاحبه از نظر اساتید و کارشناسان بهره گرفته و روایی آنها مورد تایید واقع شد.
