بخشی از مقاله
چکیده
پدافند غیرعامل از جمله موضوعاتی است که در سال های اخیر در طرح ها و برنامه ریزی های شهری مورد توجه قرار گرفته است. در حال حاضر در طرح های جامع شهری این موضوع شامل ضوبط مشخص در مورد مکان یابی کاربری ها و مقاومت سازه ای بناها می باشد که می تواند برای هر شهری استفاده شود. شهرسازی دارای ابعاد مختلفی است که از جمله کالبد و فرم و بافت و نحوه برنامه ریزی و طراحی آنها از جمله ابعاد چندگانه آن در کنار سایر ابعاد می باشد که در صورت توجه به آنها شاهد مزایای فراوانی برای شهرها بخصوص در مواقع ضروری و بحرانی خواهیم بود در غیر این صورت فرصتها تبدیل به تهدیدها خواهد شد و ساختار شهرها را آسیب پذیر خواهد نمود.
شهر بناب با توجه به قرار گرفتن در مسیر راه اصلی تهران – میاندوآب و موقعیت آن در نزدیکی دریاچه ارومیه موقعیت استراتژیک خاصی دارد. لذا هدف از این پژوهش ارائه راهکارهایی جهت افزایش پایداری شهر بناب متناسب با نیازهای دفاعی امنیتی شهر و ویژگی های جغرافیایی آن است. داده های تحقیق متناسب با اهداف از از یافته های میدانی و عکس های هوایی استخراج گردیده سپس تحلیل وضعیت شهر از طریق تکنیک SWOT و شناسایی مراکز استراتژیک اقدام صورت گرفته است. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که در حال حاضر شهر بناب فاقد یک برنامه جامع پدافند جهت تأمین امنیت شهر و شهروندان در زمان بروز حوادث می باشد.
-1مقدمه
یکی از مهم ترین گام ها در فرایند طرح ریزی و اجرای اقدامات پدافند غیر عامل ،اولویت بندی میزان اهمیت مراکز حیاتی می باشد که بر اساس مقادیر و شاخصه های کمی و کیفی محاسبه و اندازه گیری می گرددعزّتی، - . - 1389 پدافند غیرعامل به عنوان یکی از شاخه های مدیریت بحران با نوع تهدید جنگ و حمله نظامی سخت افزاری به مجموعه اقداماتی اطلاق می شود که مستلزم به کارگیری جنگ افزار و تسلیحات نیست - موحدی نیا، - 3 :1386 و موجب کاهش آسیب پذیری نیروی انسانی، ساختمان ها، تأسیسات، تجهیزات و شریان های کشور در مقابل عملیات خصمانه و مخرب دشمن می گردد.
مهم ترین اصل پدافند غیرعامل تحلیل فضایی و تخصیص بهینه مکانی می باشد و چنانچه مکان یابی صحیح و اصولی و مبتنی بر استفاده مناسب از زیرساخت ها و عوارض طبیعی و اشکال زمین انجام گیرد، هزینه های اجرایی سایر اصول را کاهش و کارآمدی آنها را افزایش میدهد و نسبت به اصول دیگر، مقدم تر است - نصیری، . - 2 :1388 هدف از دفاع غیرعامل، استمرار فعالیت های زیربنایی، تأمین نیازهای حیاتی، تداوم خدمات رسانی عمومی و تسهیل اداره کشور در شرایط تهدید و بحران تجاوز خارجی و حفظ بنیه دفاعی به رغم حملات خصمانه و مخرب دشمن از طریق اجرای طرح های پدافند غیرعامل و کاستن از آسیب پذیری مستحدثات و تجهیزات حیاتی و حس اس کشور است.
مکان یابی، انتخاب بهترین و مطلوب ترین نقطه و محل استقرار است - مقیمی و همکاران، - 1391 همچنین یکی از مهمترین اقداماتی است که موجب کاهش قابل توجه هزینه های بعدی مرتبط با فعالیتها و پیشامدهای مربوط به مراکز نظامی خواهد بود - حنفی و موسوی، 1392، . - 46 به عبارت دیگر، در نظر گرفتن کلیه عوامل جغرافیایی برای پیدا کردن محل مناسب، برای انجام فعالیت خاص را گویند - حسینی امینی و پریزادی،. - 69 :1389 بلایای طبیعی عواقب و اثراتی دارند که توسعه اقتصادی ، اجتماعی و ... را به تأخیر می اندازد.
توسعه و تقویت امکانات ملی مخصوصا منابع انسانی برای کاهش تأثیر بلایای طبیعی کاملا ضروری به نظر می رسد. یکی از جنبه های مهم و قابل توجه در برنامه ریزی توسعه ، تأکید و توجه به آسیب پذیری کشور و مهمتر از همه آسیب پذیری شهرها - به عنوان مهمترین مظهر توسعه در کشور - در مقابل بلایای طبیعی است. کاهش آسیب پذیری شهر در برابر حوادث طبیعی از جمله زلزله تنها از طریق تمهیدات ساختمانی به دلایل متعدد مقدور نخواهد بود . لذا ضروری است راهبردها و استراتژیهای دیگری اندیشیده شود .
این تمهیدات و راهبردها ، تمهیدات برنامه ریزی شهری و طراحی شهری هستند. طراحی بافت و فرم شهر ، برنامه ریزیهای جمعیتی شهر ، برنامه ریزی ک البدی شهر - شبکه معابر ، ساختمانها ، انواع کاربریهای شهری و.. - و سایر تمهیدات اقداماتی هستند که در میزان آسیب پذیری شهرها - به عنوان مهمترین مظهر توسعه در کشور - در مقابل بلایای طبیعی است - عبداللهی، 1383، . - 23 شهر پدیده ای است انسانی ، اجتماعی، فرهنگی ، اقتصادی و کالبدی وجه کالبدی تنها یکی از وجوه شهر بوده و ساختمان یکی از عناصر کالبدی شهر محسوب می شود همچنین بکارگیری اصول ساختمانی مناسب و مقاوم در برابر بلایای طبیعی بسیار دشوار و پرهزینه است و در اغلب موارد اقدامات استاندارد و مناسب صورت نمی گیرد.
متأسفانه باید گفت که با وجود اینکه نقش برنامه ریزی فیزیکی به دلیل ماهیت ، دامنه ، گستردگی و نیز ارتباط کاری در کاهش تلفات ناشی از زلزله می تواند پایدار و تعیین کننده باشد با این حال ، قابلیت ها و ظرفیت های این دانش چندان در کشور شناخته شده نیست و نظام برنامه ریزی کشور بیش از هر چیز به روشهای مقاوم سازی ساختمانها تأکید می ورزد . امروزه این رویکردها در اغلب کشورهای پیشرفته تغییر یافته و نظام مدیریت و برنامه ریزی شهری جایگاه خاص پیدا نموده است . - محمدزاده ، 1384 ، . - 1404
-2مبانی نظری تحقیق
1-2پدافند غیرعامل و دفاع غیر نظامی - دفاع شهری -
از زمانی که شهرنشینی آغاز شد، برنامه ریزی و طراحی و ساخت شهرها، همواره با پدافند و دفاع بوده است - زیاری، 1378، . - 78 شهر در دفاع سمبل کشور در دفاع است، با این تفاوت که در اینجا تراکم جمعیت و ثروت مسأله اصلی را تشکیل می دهد، یک شهر نظامی شاید برای حمله احتمالی به وجود آمده باشد. اما هر شهری هر چه قدر هم کم جمعیت و کم اهمیت ناچار به دفع از خود در زمان جنگ و بنابراین ناچار به تهدید تجهیزات مورد نیاز برای این امر می گردد.
تدابیر پدافند غیرعامل در ممعماری و شهرسازی می تواند علاوه بر کاهش خسارت ها و تهدیدها انسان ساز جهت کاهش خطر پذیری در برابر انواع خطرات طبیعی نیز مفید واقع شود. تلفیق طراحی پدافند غیرعامل برای مقابل با خطرات طبیعی مانند زلزله علاوه بر تهدید های انسان ساز در زمان صلح و جنگ باعث پایداری طرح می گردد - زرگر، 1387، . - 9 هر اقدام غیر مسلحانه ای که موجب کاهش آسیب پذیری نیروی انسانی، ساختمان ها، تاسیسات، تجهیزات، اسناد و شریان های کشور در مقابل تهدیده های انسان ساز گردد، پدافند غیرعامل خوانده می شود.
