بخشی از مقاله
چکیده :
سند بنیادین توسعه هر منطقه یا کشور ، برنامه آمایش سرزمین آن می باشد . این سند بر اساس نظریه ها ، پیشرانه ها و محورها تصویر سازمان فضایی توسعه یافته آن سرزمین را ترسیم می نماید. سند آمایش بر پایه سه محور انسان، فضا و فعالیت چشم انداز کلی توزیع جغرافیایی جمعیت و ترکیب مناسب فعالیت های ناظر بر بهره برداری از سرزمین و تامین نیازهای جمعیت و فعالیت های اقتصادی و اجتماعی را در قلمرو سرزمین مشخص می سازد. ایجاد تعادل بین سه عنصر فوق بدون داشتن و پردازش اطلاعات صحیح ، دقیق و کامل عملا ً امکان پذیر نمی باشد. اساساً در عصر حاضر که توسعه در زمینه های گوناگون مبتنی بر دانایی می باشد، اطلاعات رکن اصلی افزایش دانایی می باشد.
در سالهای اخیر دستاوردهای حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات1 بطور قابل ملاحظه ایی باعث تغییر در روش های جمع آوری، نگهداری و بروزرسانی اطلاعات در زمینه های برنامه ریزی و تصمیم گیری گردیده است. از میان فناوری های نوین می توان از شبکه های اجتماعی2، اینترنت اشیاء3 و داده های حجیم4 نام برد که در این مقاله در نظر داریم ضمن مروری بر روی مفاهیم اینترنت اشیاء ، کاربرد و نقش آن در برنامه آمایش سرزمینی مورد واکاوی و بررسی قراردهیم.
مقدمه :
تعریف نسبتاً جامعی از آمایش سرزمین که ریشه آن در تعریف کلودیوس می باشد عبارت است از : مجموعه ای از دانش ها، فنون، اصول، سیاست ها، برنامه ها و اقدامات و عملیات هماهنگ و منسجمی است که به منظور ساماندهی و نظم بخشیدن به فضاها و مکان های زیستی و جغرافیایی - طبیعی و غیر طبیعی - به کار گرفته می شوند تا رابطه انسان، فضا و فعالیت ها به صورت متوازن و متعادل، با در نظر گرفتن مساوات و کلیه ملاحظات و اقتضائات طبیعی، فضایی، مکانی، جغرافیایی، انسانی، زیست محیطی، اقتصادی و به خصوص راهبردی، تنظیم شود. هدف نهایی آمایش سرزمین فراهم کردن محیط و فضایی مناسب برای زندگی و فعالیت های انسان ها در پهنه سرزمین است
درآمایش سرزمین برخلاف روشهای برنامهریزی کلاسیک هدف مشخص معین نمی شود تا برای رسیدن به آن هدف عملیات برنامه ریزی و اقدامات متعاقب آن انجام گیرد، بلکه روش آمایش به طریق دیگری است و به اینصورت است که بررسی میکند که چگونه در اثر استقرار پروژه های خاص یا عملیات متحول کننده گوناگون ، روند فعالیتهای عادی و طبیعی در سرزمین سبب انعکاس های مثبت و منفی می گردد که بعنوان بازخورهای پروژه یا گرایش طبیعی روندها شناخته می شود که این آثار بعنوان بازتاب های پروژه ها ی مذکور یا گرایش طبیعی روندها شناخته میشود
برنامه آمایش سرزمین تأکید خاصی بر دیدگاه فضایی - مکانی، جغرافیایی - در برنامه ریزی توسعه ملی دارد. آمایش سرزمین، توزیع و تقسیم جمعیت و فعالیت های عمرانی، اجرای برنامه های بهزیستی برای فرد و جامعه و استفاده مطلوب از منابع طبیعی و نیروی انسانی در جهت حفظ و پایداری عناصر اقتصادی و اجتماعی را در پهنه سرزمین پی گیری می کند
در برنامه ریزی" آمایش سرزمین" سیاست و خط مشی کلی توزیع فعالیت ها مشخص می شود و توزیع جغرافیایی جمعیت و سکونت گاه ها و نحوه استفاده از اراضی کشور مطمح نظر است. برنامه ریزی فضایی در مرحله قبل از برنامه ریزی فیزیکی است که در آن خطوط کلی و راهبردی شکل دهنده یک فضای فیزیکی را مطرح می کند. برنامه ریزی فضایی الزاما بعد جمعیت و فضا را در فعالیت می بیند
مفهوم آمایش سرزمین، ایجاد تعادل بین سه عنصر انسان، فضا و فعالیت تعریف شده است که در ارتباط با انسان مقوله مدیریت و در رابطه با فضا بحث اقلیم مطرح است و در رابطه با فعالیت مقوله برنامه و برنامه ریزی برجسته می شود، یعنی مفهوم آمایش تلفیقی از سه علم مدیریت و اقتصاد، جغرافیا و جامعه شناسی است
به طور خلاصه، اهداف و کاربردهای کلی آمایش سرزمین که توسط پایه گذاران اولیه این تخصص تعیین شده اند عبارتند از:
الف - سیاستگذاری، به منظور تضمین وحدت، یکپارچگی و استقلال ملی از نظر صنعت، کشاورزی، مدرن سازی امکانات و تجهیزات و خدمات، دسترسی به اطلاعات، توسعه اقتصادی، زیر ساخت های ارتباطی چون راه ها، شبکه ها و مخابرات و غیره.
ب - تهیه و تدوین طرح، نقشه جامع و سند پایه و ملی آمایش سرزمین به منظور برنامه ریزی، ساماندهی و چیدمان کلیه عوامل و زیرساخت های جغرافیایی، صنعتی، اقتصادی، ارتباطی و انسانی در پهنه سرزمین. علاوه بر آن، آمایش سرزمین، ترسیم کننده خطوط اصلی و دیدگاه های کلان ملی و منطقه ای در رابطه با عناصر تشکیل دهنده سرزمین، با رویکرد یکپارچه، جامع و راهبردی است.
ج - ایجاد تعادل، توازن و مساوات بین مناطق و جوامع مختلف، چون توزیع عادلانه ثروت، تعادل جغرافیایی بین مناطق فقیر نشین و ثروتمند، توزیع مناسب امکانات و خدمات و شبکه های شهری، تعدیل حاشیه نشینی، از بین بردن مناطق محروم و تبعیض اجتماعی.
د - مهار و کنترل عناصر فضایی، جغرافیایی، اقتصادی و اجتماعی. برای مثال، وقتی که جمعیت یک شهر به مرز 4 میلیون نفر رسید، باید سیاست هایی را اتخاذ کرد تا جمعیت در آن منطقه کنترل شده و گسترش پیدا نکند؛ و یا مهاجرت روستائیان به شهرها، قیمت زمین و ساخت و سازهای غیر قانونی مهار و کنترل گردد.
ه - ساماندهی مناطق طبیعی و جغرافیایی. برای مثال شناسایی مناطق قابل زیست و مناطق جهت اسکان جمعیت، منطقه بندی و تقسیمات کشوری، تراکم زدایی و تمرکز زدایی مناطق، طراحی و تدوین قانون های قابل اجرا به منظور کاهش ساخت و ساز در دامنه کوه ها، رودخانه ها، جنگل ها، محیط های روستایی و شهری و غیره.
و - حمایت از میراث طبیعی به خصوص محیط زیست، منابع طبیعی و حیاتی چون آبریزگاه ها، رودخانه ها، ساحل دریاها، حاشیه کوه ها، مراتع و غیره.
ز - پیشگیری از عوارض طبیعی و بحران ها، چون پیشگیری از سیل، زلزله، جنگل سوزی، حوادث غیر مترقبه، بیکاری، قحطی، خشکسالی، طوفان شن، کویر زایی - گویر گستری - و غیره.
ح - حفظ میراث فرهنگی چون بناهای تاریخی و آثار باستانی که تنها متعلق به کشور ما نیستند، بلکه به بشریت تعلق دارند.
با توجه به کلیات مطرح شده و همچنین اهداف و کاربردهای کلی برنامه آمایش سرزمینی ،جمع آوری ، بروز رسانی و نگهداری اطلاعات در کلیه مراحل تدوین و بهره برداری از یک سند آمایش از مرحله سازماندهی مطالعات تا مرحله آینده نگری از جایگاه ویژه ایی برخوردار است .در این مقاله سعی داریم ضمن مروری بر روی مفاهیم و ویژگی های اینترنت اشیاء ، کاربرد و نقش آن در برنامه آمایش سرزمینی مورد واکاوی و بررسی قراردهیم.
روش تحقیق :
روش کار این پژوهش روش اسنادی است؛ بدین معنی که از منابع مکتوب - شامل کتب، مقالات مندرج در مطبوعات و سایر اسناد و مدارک موجود - بهره گرفته شده است. در این پژوهش از همه مقالات و کتب معتبری که درباره موضوع تحقیق منتشر شده است در حد امکان استفاده شده است. اسناد با استفاده از روش تحلیل موضوعی بررسی وتحلیل شده اند. به این صورت که داده های اسناد، در قالب موضوعات برگرفته از آن ها، طبقه بندی شده و برای هریک توضیحاتی ارائه شده است. مطالعات و تحقیقات میدانی صورت گرفته با تاکید بر روی استفاده از تکنیکها و روش های نوین فناوری اطلاعات مانند اینترنت اشیاء ، داده کاوی و... در تدوین طرح های آمایش سرزمینی می باشد
