بخشی از مقاله
چکیده :
در این مقاله سعی شده که با استفاده از یک روش کاملا غیر تهاجمی به برسی DNA جنینی واختلالات کرو موزومی جنین بپردازیم . روش CF DNA یک روش بسیار خوب برای تشخیص بسیاری از آنیپلوئدی ها که شامل تریزومی 13، 18 و - 21 ادوارد - پاتو - داون - میباشد و تشخیض Bتالاسمی و ... در اوایل دوران جنینی مقداری از DNA جنین به درون خون مادر می آید هرچند که این مقدار بسیار کم و اندک میباشد . اما از ارزش و اهمیت بسیاری در مطالعه ی ژنتیک جنین برخوردار میباشد .
یکی دیگر از مزایای cell free DNA در کشور هایی هم چون کشور عزیزم ایران که به دلایل مسایل دینی با محدودیت در زمان سقط جنین میباشد . - در ایران سقط تا هفته 19 بارداری امکان پذیر میباشد - . از این رو آزمایش و جواب آزمایش cf DNA بسیار سرنوشت ساز میشود زیرا که جواب cf DNA بسیار زود تر از جواب آمنیوسنتز ویا CVS میباشد - جواب cf DNA حدود 3تا 5 روز میباشد اما جواب آزمایشاتی هم چون آمنیو سنتز ، CVS و یا QF PCR در خوش بینانه ترین حالت بین 12 تا 15 روز به طول می انجامد . - که این خود برای خانواده هایی که عموما نزدیک به هفته های 11 بارداری با استفاده از روش های سنوگرافی ویا مشاوره ژنتیک نیاز به یک همچین آزمایشاتی دارند . آزمایش CF DNA از اهمیت بسزایی برخوردار میباشد .
مقدمه :
در حال حاضر در ایران و سایر کشورها برای تشخیص قبل از تولد بیماریهای ژنتیکی از نمونه برداری پرزهای کوریونی - CVS - استفاده می شود. این روش تهاجمی است و شانس سقط ناشی از به کارگیری آن یک درصد بیش از احتمال سقط خودبه خودی در همان زمان است. از طرف دیگر اغلب زنان باردار از این روش بیم وهراس دارند پس نیاز به استفاده از یک روش غیرتهاجمی احساس می شد لذا محققین به دنبال روشی بودند تا بتوانند از طریق خون مادر تشخیص قبل از تولد انجام دهند تحقیقات نشان داد که در سرم مادر DNA آزاد جنین cfDNA - یا - Cell free fetal DNA وجود دارد و منبع بسیار خوبی از مواد ژنتیکی برای تشخیص مولکولی پیش از تولد جنین می باشد.
اولین تلاش ها برای شناسایی اسیدهای نوکلئیک در پلاسما و سرم انسان توسط مندل و متائیس انجام شد. آنها غلظت DNA و RNA را در پلاسمای افراد سالم و افراد مبتلا به بیماریهای مختلف اندازه گیری کردند. حضور DNA در پلاسمای زنان باردار هم تشخیص داده شد. - - 1 این DNA به طور غالب از جفت می باشد ولی سلول های همانوپویتیک جنین نیز منشاء بخش اندکی از آن می باشند.
مکانیزم هایی که سبب رها شدن DNA جنینی به گردش خون مادر می شوند عبارتند از: نکروز یا آپوپتوز سلولهای جنینی، جفتی و یا ترشح فعال DNA جنینی، براساس یافتههای اخیر مبنی بر اندازه کوچک تر قطعات DNA جنینی نسبت به قطعات DNA مادری و تشخیص اجسام آپوپتوز سلول های جفت را منشاء و مکانیزم اصلی رها شدن DNA جنینی در خون مادر می دانند. - - 2 DNA جنینی در اوایل و اواخر بارداری به ترتیب 3/4 درصد و 6/2 درصد از کل DNA آزاد سلولی موجود در پلاسمای مادر را تشکیل می دهد. به طور دقیقتر، تغیریات میزان cfDNA در طی بارداری سه مرحله دارد:
.1در سه ماه اول بارداری افزایش 21 درصدی در هر هفته صورت می گیرد.
.2در سه ماه دوم شیب افزایش آن کاهش می یابد.
.3هشت هفته مانده به وضع حمل یک افزایش سریع در میزان cDNA صورت می گیرد. - - 4-3 بنابراین می توان از این افزایش cfDNA در سه ماهه اول بارداری جهت تشخیص قبل ازتولد استفاده نمود.
روش های تهاجمی تشخیص قبل از زایمان
دو روش معمول برای انجام تست های تشخیص قبل از زایمان آمنیوسنتز - amniocentesis - و نمونه گیری از پرزهای کوریونی - CVS: choronic villous sampling - است. آمنیوسنتز قبل از هفته 15 حاملگی انجام میشود و طی آن یک سوزن از طریق دیواره شکم وارد رحم شده و مقداری از مایع آمنیوتیک به عنوان نمونه جهت بررسی خارج می شود. با انجام آمنیوسنتز احتمال سقط جنین نسبت به یک حاملگی طبیعی %1 افزایش می یابد. نمونه گیری از پرزهای کوریونی بین هفته های 11-14 حاملگی انجام می شود و طی آن سلول های بافت جفت جهت بررسی خارج می شود احتمال سقط بعد از انجام کوریوسنتز بیشتر و حدود %1-2 بیشتر از حالت نرمال است. - - 8-5
تشخیص غیرتهاجمی قبل از زایمان
روش های تهاجمی تشخیص قبل از زایمان تا قبل از هفته 11 حاملگی قابل انجام نیست و اگرچه کوریوسنتز در سه ماه اول حاملگی قابل انجام است ولی با افزایش خطر سقط جنین همراه است - 11-9 - خطرات روش های تهاجمی قبل از زایمان برای مادر و جنین راه اندازی یک روش ایمن و دقیق را برای تشخیص غیرتهاجمی قبل از زایمان - NIPD: non-invasive presntal diagnosis - ضروری می کند. اساس این روش ها بر ردیابی ماده ژنتیکی جنینی در جریان خونمادر استوار است. - - 12
DNA آزاد جنینی در خون مادر
برخلاف عقیده غالب که تصور می شود جفت مانند یک سد بین جریان خون مادر و جنین عمل می کند. - 1996 - Lo et al در مطالعه خود جابهجایی دو طرفه سلول و اجزای آن را بین جریان خون مادر و جنین نشان داد. - 13 - مطالعات بعدی نشان دادند که سلول های جنینی DNA آزاد جنینی می توانند از جفت عبور کرده و وارد جریان خون مادر شوند. - 15-14 -
سه دیدگاه درباره منشا DNA آزاد جنینی در خون مادر وجود دارد: بافت جفت و سلول های جنینی و انتقال مستقیم DNA جنینی به خون مادر است. - 16 - هرچند شواهد نشان می دهد که سلولهای تروفوبلاست جنینی با بیشترین احتمال منبع DNA آزاد جنینی در خون مادر است. بعضی از این دلایل شامل ناپدید شدن سریع DNA جنینی از خون مادر پس از زایمان و خروج جفت. - - 17 قابلیت ردیابی DNA آزاد جنینی در خون مادر در هفتههای اول حاملگی و قبل از تشکیل جریان خون جنینی جفتی. ردیابی DNA آزاد جنینی در حاملگیهای بدون جنین - an embryonic pregnancy - که فقط کیسه آمنیون و سلولهای تروفوبلاست وجود دارد. - - 19-16
بخش زیادی از DNA آزاد جنینی در جریان خون مادر، منشا مادری دارد و تنها %5-10 از آن مربوط به جنین است. میزان DNA آزاد جنینی در افراد مختلف متفاوت است که به تفاوتهای بیولوژیک افراد مربوط است. DNA آزاد جنینی تقریبا از هفته هفتم حاملگی قابل تشخیص است. با افزایش سن حاملگی میزان آن افزایش می یابد. متوسط نیمه عمر آن در خون مادر 16 دقیقه - 34-8 - است و به همین دلیل 2 ساعت پس از زایمان از خون مادر قابل ردیابی نیست. نیمه عمر کوتاه DNA آزاد جنینی نشان می دهد که DNA جنینی به صورت دایم وارد خون مادر می شود و می تواند منبع خوبی برای انجام تستهای تشخیص غیرتهاجمی قبل از زایمان باشد. - 12و-20 - 22
