بخشی از مقاله
چکیده
در میان روش های مختلفی که برای کنترل قارچ Sclerotinia به کار میرود استفاده از روشهای کنترل بیولوژیکی از جایگاه خاصی برخوردار است. در بررسیهای کنترل بیولوژیک از روشهای کشت دوتایی، متابولیتهای فرار و روش کشت روی اسلاید استفاده گردید. در کشت دوتایی Trichoderma harzianum با % 78/11 موثرترین جدایه در مهار رشد میسلیومی S. sclerotiorum بود و در روش متابولیتهای فرار Bipolaris australiensis با %63/05 موثرترین جدایه در مهار رشد میسلیومی S. sclerotiorum مشخص گردید.
در روش کشت روی اسلاید جدایهTrichoderma harzianum در مهار ریسههای S. sclerotiorum موفق نبود و Bipolaris australiensis باعث قطع، متلاشی و پارازیته شدن هیفهای S. sclerotiorum شد. با توجه به نتایج بهدست آمده از بررسیهای بیوکنترل در آزمایشگاه، جدایه قارچی B. australiensis، در دو روش متابولیتهای فرار و کشت روی اسلاید و جدایه Trichoderma harzianum در روش کشت دوتایی، موثرترین آنتاگونیستها در کنترل بیماری پوسیدگی یقه توتون بودند.
-1 مقدمه
گونههای مختلف Sclerotinia به بیش از 400 گونه گیاهی حمله کرده و بر روی طیف وسیعی از محصولات از جمله کاهو، توتون، نخودفرنگی، آفتابگردان، گوجه فرنگی، کلزا، سویا، شبدر، بسیاری از محصولات کشاورزی و حتی درختان مختلف ایجاد بیماری میکنند. بنابراین برای نامگذاری بیماریهای ناشی از آن اسامی مختلفی از جمله پوسیدگی نرم پنبهای، پوسیدگی اسکلروتینیایی، پوسیدگی یقه و پوسیدگی سفید به کار رفته است.
قارچ عامل بیماری از خانواده اسکلروتیناسه و راسته لئوشیالس و شاخه آسکومیکوتا است - آلکسوپولوس، . - 1381 در دورههایی که رطوبت نسبی بالاست، میسلیوم کرکی سفیدرنگی روی گیاهان پوسیده ظاهرشده و بعد از مدتی اسکلروتهای سیاه رنگ دیده میشوند . اسکلروتها با ایجاد اندام نعلبکیشکلی به نام آپوتسیوم، آسکوسپورهای هوازی تولید میکنند که در انتشار بیماری نقش مهمی دارد.
بهخصوص آسکوسپورهای تولید شده از آپوتسیومهای مزارع کاهو، کلزا، آفتابگردان و غیره در آلودگی اولیه خزانههای توتون نقش مهمی دارند - سجادی و همکاران، . - 1385 آنچه مسلم است به دلیل قدرت بالای سازگاری قارچ عامل بیماری با شرایط مختلف محیطی و دامنه میزبانی بسیار گسترده، انتخاب چندین روش به صورت تلفیقی میتواند کارآمدتر و مثمرثمر باشد .
در میان روش های مختلفی که برای کنترل عامل پوسیدگی یقه توتون می توان نام برد، استفاده از روشهای کنترل بیولوژیک از جایگاه ویژهای برخوردارند - سجادی و عاصمی، . - 1387 اولین گزارش از بروز بیماری کپک سفید اسکلروتینیایی ناشی از Sclerotinia sclerotiorum در سال 1890، از منطقه Dela ware ایالات متحده آمریکا بر روی شبدر گزارش شد و بعد از آن در سال 1924، بیماری پوسیدگی اسکلروتینیایی از مجارستان گزارش شد - نجفی، . - 1383 کوک در سال 1931 اولین گزارش از بروز و مشاهده بیماری کپک سفید اسکلروتینیایی و در سال 1938 بیماری از پا افتادگی کاهو ناشی از Sclerotinia sclerotiorum را از ویرجینیا گزارش نمود.
در سال 1942 اولین گزارش از بروز و مشاهده بیماری کپک سفید اسکلروتینیایی از ایالات متحده آمریکا بر روی محصول سویا گزارش شد - نجفی، . - 1383 در ایران قارچ Sclerotinia sclerotiorum اولین بار در مزارع کاهوی بین راه اندیمشک و اهواز مشاهده و جمعآوری گردیده است - نجفی، . - 1383 مشخص شد که Trichoderma viridae با فعالیت آنزیم گلوکاناز دیواره سلولی قارچ Sclerotinia sclerotiorum را تخریب نموده و باعث کنترل بیماری می شوند . - Jones et al., 1974 - یکی از روشهای مناسب جهت کاهش خسارت ناشی از این بیماری استفاده ازترکیبات شیمیایی است.
شارما و همکاران، کاربندازیم را به عنوان قارچکش موثر علیه پوسیدگی اسکلروتینیایی نخودفرنگی معرفی کردند . - Sharma et al., 1992 - اولین تلاش علمی در جهت کنترل بیولوژیکی عوامل بیماریزای خاکزاد براساس روش های جدید و شناخته شده علمی توسط هارتلی به عمل آمد که برای کنترل پوسیدگیهای سفید ریشه درختان جنگلی از آنتاگونیستهای مهم قارچی نظیر Peniophora sp. بهره گرفته است - نجفی و همکاران، . - 1388 چندین گونه جنس Trichoderma با پتانسیل عالی در کنترل قار چهای بیماریزای خاکزاد شناسایی شدهاند . - Chet , 1987 -
آیرز و آدامز - Ayres and Adams, 1979 - با افزودن قارچ آنتاگونیستی Sporidesmium sclerotivorum با خاصیت میکوپارازیتیسم بسیار قوی به محیط خاک طبیعی توانستند قارچ Sclerotinia sclerotiorum را به صورت بیولوژیکی کنترل نمایند. در گزارشی دیگر از همین محققین در سال 1982 معلوم شد که اضافه نمودن مایکوپارازیت مزبور به خاک حتی برای یک نوبت توانسته است به میزان موثری علیه اسکلروت قارچ Sclerotinia sclerotiorum عمل نموده و تا مدتها جمعیت اسکلروتها و در نتیجه جمعیت پاتوژن را به خوبی در سطح پایینی نگه دارد - نجفی و همکاران، . - 1388
ویپس و همکاران - Whipps et al., 2001 - در آزمایشی که در مورد میزان تاثیر قارچ Coniothyrium minitans برروی Sclerotinia sclerotiorum برروی کاهو در سطح گلخانه انجام دادند، دریافتند که استفاده توام از آنتاگونیست و قارچکش آیپرودیون در مقایسه با کاربرد هرکدام از این عوامل به تنهایی کارآیی بیشتری دارد. آنتاگونیست قارچی C. minitans همچنین برای کنترل بیولوژیکی قارچهای Sclerotinia sclerotiorum و Sclerotinia minor برروی محصولات مختلف اعم از آفتابگردان، گلرنگ، بادام زمینی، سویا، سیب زمینی، کاهو، لوبیا، با فرمولاسیون گرانول قابل انتشار در آب و نیز به صورت محلول پاشی نتایج رضایتبخشی را به دنبال داشته است.
فرناندو و همکاران - Fernando et al., 2006 - گزارش نمودند که کنترل پوسیدگی ناشی از قارچ Sclerotinia sclerotiorum در سطح مزارع کلزا از طریق محلول پاشی در سطح گلبرگها توسط باکتریهای Bacillus sp. و Pseudomonas spp. موفقیتآمیز بوده است. نجفی و همکاران - 1388 - در قالب طرح پژوهشی گزارش نمودند که جدایه - Tr-6a - و تریکودرمین - بی از کارآیی متوسطی در کنترل بیماری پوسیدگی یقه توتون در سطح خزانه نشاها برخوردارند.
نظر به اینکه کنترل بیولوژیک از نقطه نظر مسائل زیست محیطی روشی سالم و طبیعی می باشد، موضوع تحقیق مذکور کنترل بیولوژیکی Sclerotinia sclerotiorum عامل بیماری پوسیدگی یقه توتون با استفاده از قارچهای Trichoderma harzianum و Bipolaris australiensis در آزمایشگاه انتخاب شد. امید است نتایج این تحقیق بتواند در کنترل بیولوژیکی قارچ S. sclerotiorum عامل بیماری پوسیدگی یقه توتون، در قالب یک مدیریت تلفیقی موفق و مفید واقع شود.
-2 مواد و روشها
کلیه نمونهها در این بررسی، از ساقه، طوقه و برگهای گیاه توتون آلوده به بیماری، جمعآوری شدند. جمعآوری نمونهها بهصورت تصادفی از خزانههای توتون استان گیلان، واقع در احمدگوراب رشت، طاهرگوراب، صومعه سرا، تالش و آستارا انجام گرفت. نمونههای جمعآوری شده از اندامهای آلوده گیاهی به طور جداگانه در کیسههای پلاستیکی قرار داده شدند و با چسباندن برچسب روی کیسهها، محل و تاریخ جمع آوری آنها مشخص گردید. سپس به آزمایشگاه منتقل شده و در حرارت 4-5 درجه سانتیگراد در یخچال نگهداری شدند.
روش کشت دوتایی - کشت متقابل - 1
در این مطالعات از روش سیواکومار و همکاران - Sivakumar et al., 2000 - استفاده گردید. ابتدا در یک طرف تشتک پتری 8 سانتی متری حاوی 15 میلی لیتر محیط کشت سیب زمینی دکستروز آگار، دیسکی به قطر شش میلیمتر از حاشیه کشت سه روزه قارچ عامل بیماری قرار داده شد . سپس تشتکپتری به مدت 48 ساعت در انکوباتور با دمای 26 درجه سانتیگراد نگهداری شد تا قارچ مورد نظر رشدش را آغاز نماید، سپس یک دیسک میسلیومی به قطر 5 میلیمتر که از کنارههای کشت 5-7 روزه قارچهای دیگر برداشته شد، در فاصله 3 سانتیمتری از قارچ بیماریزا قرار گرفت.
تشتکهای پتری در دمای 26 درجه سانتیگراد قرار داده شدند و اندازهگیریها بعد از 7-10 روز انجام گرفت. در تشتکهای شاهد، یک دیسک میسلیومی از کنارههای کشت سه روزهSclerotinia sclerotiorum در شرایط استریل در مرکز یک تشتک پتری 8 سانتیمتری قرار گرفت . تشتکهای پتری شاهد نیز در انکوباتور با دمای 26 درجه سانتیگراد نگهداری شدند. در پایان دوره انکوباسیون، رشد شعاعی Sclerotinia sclerotiorum در شاهد و تیمار اندازهگیری شد.
روش کشت قارچ روی لام - کشت روی اسلاید -
ابتدا در داخل هر تشتک پتری 9 سانتیمتری استریل یک لام استریل در وسط پتری قرار داده شد. سپس 15 میلیلیتر محیط کشت آگار به آن اضافه شده به طوری که لایه ای نازک از آگار روی لام را بپوشاند. بعد از بستن محیط کشت در یک طرف تشتک پتری یک دیسک 5 میلیمتری از حاشیه فعال کلنی S. sclerotiorum و در طرف دیگر تشتک پتری یک دیسک 5 میلیمتری از حاشیه فعال کلنی قارچهای آنتاگونیست کشت داده شد. برای هر جدایه آنتاگونیست 3 تکرار در نظر گرفته شد.
