بخشی از مقاله
چکیده
تایپ سریعترین روش انتقال پیام است که ناخودآگاه در ذهن اثر میگذارد. با توجه به مهم بودن تایپ در طراحی گرافیک به نظر میرسد که این روزها لازم است تا با حفظ برخی شاخصههای دنیای خط ، تایپهای جدیدتری را برای خلق آثار مختلف ارتباط تصویری به دست آوریم. روش تحقیق در این پژوهش از نوع کاربردی بوده و شیوه گردآوری این مقاله براساس اطلاعات کتابخانهای و مشاهدهی آثار است.
هدف این پژوهش این است که مخاطب بتواند درک بهتری از طراحی حروف و نوشتار داشته باشد و از تایپ فارسی در فضاهای مختلف مغایر با آنچه تاکنون بوده است استفاده نماید. ضرورت انجام این تحقیق به سبب تلاش ایجاد فضایی جدید و خیالانگیز برای متنها و اشعار فارسی به وسیله تایپ فارسی میباشد. همچنین سعی شده است به پرسشهای ذیل پاسخ داده شود:
الف - چگونه میتوان تایپ فارسی را در فضاهایی مغایر با آنچه تاکنون بوده است، به کار برد؟
ب - چه تأثیری تایپ فارسی در فضای فراواقعی و خیالی دارد؟ لذا بهنظر میرسد نوشته چه در غالب خوشنویسی و چه در غالب تایپوگرافی ارائه شود در ارتباط تصویری حائز اهمیت است. نتیجهگیری پژوهش نشان میدهد که به کارگیری از تایپ فارسی در فضاهای فراواقعی ایجاد فضایی است که بارزترین خصیصهی آن نمایش قدرت بالای بصری حروف و خط ایرانی است.
-1 مقدمه
حروف فارسی از آغاز دچار تغییرات فراوانی شدهاند تاکنون به دست ما رسیدهاند. این تغییرات گاهی برای خوانایی بهتر و گاهی برای زیبایی بیشتر بودهاند. مهمترین بهانه برای ساخت تایپها با شکلها و خصوصیات گوناگون، کاربرد آنها بوده است. فونتها و خطوط فارسی هرکدام به هدفی کاربردی خلق و تکمیل شدهاند.
خط که بهعنوان بزرگترین اختراع تاریخ بشر را به خود اختصاص داده است این امکان را فراهم ساخت تا یک نوشته در تمامی شرایط زمانی و مکانی، برای کلیهی افرادی که بتوانند آن را بخوانند، قابلاستفاده باشد. اما دست یافتن به رسالت نوشتار که در طول تاریخ، حفظ دانش و اطلاعات و انتقال آن بوده، درگرو خوانا بودن نوشتار است. و در طول تاریخ خطوطی که خوانا نبودند، استفاده از آنها محدود شده و کاهش یافته و بسیاری از خطوط به این طریق منسوخ شدند.
خط با گذشت زمان بنابر نیازهای مختلف، چهرههای متفاوتی به خود گرفت تا اینکه با پیدایش چاپ مکانیکی به طراحی حروف بهصورت امروزی رسید. طراحی حروف یکی از بنیادیترین وظایف طراح است و اغلب شاخههای ارتباط تصویری به استفاده از حروف نیازمندند. حروف طراحیشده نیز مانند خط، ازآنرو که برای نوشتار و انتقال اطلاعات مورداستفاده قرار میگیرند، بهتر است که خوانا باشند.
هر زبان، به طراحی حروف الفبای خود در اشکال مختلف و متنوع برای کاربردهای گوناگون ارتباط تصویری و چاپی نیاز دارد. اما تعداد قلمهای فارسی که توسط طراحان ایرانی، باکیفیت و بر اساس معیارهای هماهنگ با حروف فارسی طراحی شده باشد کم است و پژوهش در این زمینه بسیار محدود است. زمانی که کیفیت طراحی حروف کم باشد و طراحی توسط متخصصین و افراد آشنا به قواعد خط و خطاطی فارسی صورت نگیرد، خوانایی در تایپ فیسهای طراحیشده کاهش مییابد.
حال برای آنکه بتوانیم به تایپهای جدیدتر و کاربردیتر نزدیک شویم لازم است با تجربیات هنرمندان غرب آشنا شویم تا در نوشتار فارسی از تایپهای مختلف در فضایی مغایر با آنچه تاکنون با آن مواجه بودیم استفاده کنیم. با توجه به مهم بودن تایپ در طراحی ارتباط تصویری به نظر میرسد که این روزها لازم است تا با حفظ برخی شاخصههای دنیای خط، تایپهای جدیدتری را برای خلق آثار مختلف هنری بدست آوریم.
سبک سورئالیسم در کنار ادبیات بر هنرهای تجسمی و ارتباط تصویری نیز تأثیرات فراوان برجا گذاشته است، تا آنجا که تحلیل هنر مدرن و معاصر، بدون توجه به آثار و اندیشههای هنرمندان سورئالیست ناممکن به نظر میرسد.هنرمندان این سبک به ذهن ناخودآگاه اجازه میدهند تا خطوط، رنگها و فرمها به حالتی هیپنوتیزمی انجام شود و تصادف و شانس نقشی مهمتر از کنترل عقلی داشته باشد. در نوع دیگر با ترکیب آشنا و محیطهای آشنا و ناآشنا در حالتی رویاگونه بر ویژگی پر ابهام تجربه بشری تأکید میگذارد.
با بررسی کتابهای موجود در این حوزه مشخص گردید منبع مکتوبی برای کاربرد تایپ فارسی در فضای خیالی و فراواقعی، در دسترس نیست. کمبود منابع پژوهشی در رابطه با کاربرد تایپ فارسی در فضای سورئال یکی از محدودیتهای پژوهشی در این مقاله بوده است. از این رو سعی شده تا با تحلیل و بررسی فضای سورئال و تاریخچه خط فارسی و جایگاه حروف در فضاهای مختلف به کشف کاربرد تایپ فارسی در فضای فراواقعی بپردازیم.
با این وجود، هنرمندانی نظیر هنرمند معاصر امیرحسین قوچیبیک این پژوهش را تجربه کردهاند و نمونههایی از کاربرد نوشتار در فضای سورئال در پوسترهای لهستان قابل رؤیت است. آنچه که در این پژوهش حائز اهمیت است آشنایی با تایپ فارسی و فضای سورئال است. در اینجا میخوانیم، مباحث تاریخی و پایهای در ارتباط با خط فارسی و هر آنچه مرتبط با تایپ فارسی میباشد. تأثیر سورئال بر ارتباط تصویری و کاربرد آن در حروف. همچنین آشنایی با کاربرد تایپ و نوشتار در فضاهای مختلف بهگونهای که باعث میشود به کمک تایپ، یک اثر ملموستر در ذهن بیننده بماند.
-2 خط و تایپ فارسی
ایرانیها هرگز خطی از خود نداشتهاند و در تمام تاریخ خود خطهای دیگران را گرفته و ساده کرده و برای زبان خودشان سازگار کردهاند از پیش از دوران فرمانروایی آنها هیچ نوشتهای بر جای نمانده است و در دوران نخستین هخامنشیان گزارشها و اسناد درباری و حکومتی را به زبان آرامی و عیلامی و به خط میخی مینوشتند و به زبان پارسی باستان میخواندد. ایرانیها در زمان هخامنشیان کمکم خط میخی را که سومریها ساخته بودند از آکدیها و بابلیها اختیار کردند و برای زبان پارسی باستان ساده و سازگار کردند و تا دوران ساسانیان همین خط میخی به کار برده میشد. - دکتر خانلری، 1365، - 159
.1 بخشی از سنگ نبشتهای در تخت جمشید به دبیرهی میخی هخامنشی
اساس الفبای خط فارسی از الفبای کوفی در سدههای نخست اسلامی رسمی بود برداشت شده است. - ابوالقاسمی، - 319 برای نوشتن زبانهای ایرانی چند خط دیگر به کار میرفته که ظاهراً همه از اصل آرامی مشق بودهاند. از آن جمله بوده است خط مانوی ، خط سغدی ، خط فارسی دری. - دکتر خانلری، 1365، - 218 فارسی باستان به الفبای نوشته شده است که میخی نامیده میشود. علت نامگذاری آن بوده است که حرفهای این الفبا به میخ شبیهاند. الفبای باستان از الفبای اکدی و الفبای اکدی از الفبای سومری گرفته شده است. الفبای فارسی باستان 36 حرف و 3 واژه جداکن و 8 اندیشه نگاردارد - همو.جنسن،. - 30 در جدول زیر سیر تکامل خط در ایران دیده میشود.
