بخشی از مقاله
چکیده
مطالعات فلوریستیک صورت گرفته درحوزه زاگرس مرکزی در 15 سال اخیر، تنوع زیستی گونه های گیاهی این ناحیه را تاحد زیادی آشکار نموده است. تعیین قرابت ها و تفاوت های فلوریستیک در نقاط مختلف این ناحیه و ساختار فلوریستیک آن از نظر حفاظت و کمک به توسعه پایدار در این ناحیه اهمیت فراوانی دارد. در این مطالعه با بکارگیری داده های فلوریستیک و تحلیل چندمتغیره آنها با استفاده از دیتابیس فلوریستیک iHerbs، شباهت ها و تفاوت های میان فلورهای محلی تعیین و طبقه بندی آنها برای تشخیص ساختار فلوریستیک ناحیه زاگرس مرکزی صورت گرفت. نتایج نشان داد که فلور بخش جنوبی زاگرس مرکزی که در استان چهارمحال و بختیاری و مناطق همجوار واقع شده است، دارای ساختار فلوریستیک معین بوده، با طول و عرض جغرافیایی، ارتفاع و بارندگی ارتباط دارد. فلورهای محلی واقع در شمال ناحیه زاگرس مرکزی در استان لرستان و بخش هایی از استان های همجوار نیز ساختار فلوریستیک مشخصی را نشان دادند که با دوری و نزدیکی فلورهای محلی از نظر موقعیت جغرافیایی ارتباط دارد.
کلیدواژهها: فلور، زاگرس مرکزی، ساختار فلوریستیک، تنوع زیستی
مقدمه
تنوع زیستی گونه های گیاهی در حوزه زاگرس مرکزی به عنوان یکی از مراکز گونه زایی و تنوع یابی ژنتیکی اهمیت زیادی دارد. مطالعات فلوریستیک صورت گرفته دراین حوزه در طی 15 سال اخیر، غنای گونه ای بالای این ناحیه را تاحد زیادی آشکار نموده است - Asri, 2008; Dehghani, 2015; Heydari-Ghahfarokhi et al., 2013;Pairanj et al., 2011; Shahrokhi, 2005; Shirmardi et al., 2014a; Shirmardi et al., 2014b; Asri and Mehrnia, 2002; Safikhani et al., 2003; Abrari-Vajari and Veiskarami, 2005; Zaji et al., 2005; Safikhani et al., 2006; Sohrabi et al., 2007; Safikhani et al., 2007; Hamzeh'ee et al., 2008; Yarahmadi et al., 2009; Mousavi et al., 2010; Pilehvar et al., 2010; Yavari and Shahgolzari, 2010; Veiskarami et al., 2012; Darvishnia et al., 2012; Ghahremaninejad et al., 2012; Heydari et al., 2013; Abrari-Vajari et al., 2014; Jalilian - et al., 2014; Kolahi et al., 2014;، گرچه مطالعات بسیار بیشتری هنوز لازم است صورت گیرد تا فلور اینناحیه فیتوجغرافیایی مهم بطور کامل معرفی گردد.
اطلاعات حاصل از مطالعه فلورهای کوچک و محلی در نقاط مختلف این ناحیه که بصورت پراکنده در منابع مختلف علمی مانند مقالات و پایان نامه ها قابل دسترس هستند، برای تعیین قرابت ها و تفاوت های فلوریستیک در نقاط مختلف این ناحیه و ساختار فلوریستیک آن از نظر حفاظت و کمک به توسعه پایدار در این ناحیه اهمیت فراوانی دارند. در این مطالعه با بکارگیری داده های فلوریستیک حاصل از مطالعات فلوریستیک محلی و تحلیل چندمتغیره آنها در دیتابیس فلوریستیک iHerbs، شباهت ها و تفاوت های میان فلورهای محلی تعیین و طبقه بندی آنها برای تشخیص ساختار فلوریستیک ناحیه زاگرس مرکزی صورت گرفت. این نوع تحلیل ها قبلا با توجه به در دسترس نبودن دیتابیس فلوریستیک صورت نگرفته اند.
مواد و روش ها
داده های تنوع زیستی گیاهی برای 24 فلور محلی در بخش شمالی ناحیه زاگرس مرکزی و 14 فلور محلی در بخش جنوبی، از دیتابیس فلوریستیک iHerbs استخراج گردید - Sharifi-Tehrani and Rahiminejad-Ranjbar, . - 2013 اسامی علمی گونه های گیاهی توسط نرم افزار CheckName بررسی و تصحیح گردید Sharifi- - - Tehrani, 2014 و داده های هر بخش در قالب ماتریس داده های خام تنظیم و با استفاده از امکانات نرم افزاری دیتابیس و همچنین نرم افزار NTSYS-pc مورد تحلیل قرار گرفتند . - Rohlf, 2000 -
نتایج
نتایج نشان داد که در ناحیه زاگرس مرکزی بر اساس مطالعات فلورهای محلی 15 سال اخیر - از 2002 تاکنون - دست کم 2370 گونه گیاهی رویش دارند که در قالب 635 جنس و 105 تیره گیاهی طبقه بندی می شوند. نسبت گونه به تیره برابر 22,57 و نسبت جنس به تیره 6,04 و نسبت گونه به جنس در این فلور - ناحیه زاگرس مرکزی - 3,73 است که غنای گونه ای و غنای جنس نسسبتا بالایی را در مقایسه با فلورهای سایر بخش های ایران نشان می دهد. بزرگترین تیره های این ناحیه از نظر غنای گونه ای عبارتند از 335 - Asteraceae گونه - ، 272 - Fabaceea گونه - ، 181 - Poaceae گونه - ، 142 - Brassicaceae گونه - و 136 - Apiaceae گونه - . از نظر تعداد جنس، ترتیب تیره های بزرگ عبارتند از: 82 - Asteraceae جنس - ، 73 - Poaceae جنس - ، 64 - Apiaceae جنس - ، 62 - Brassicaceae جنس - و 28 - Lamiaceae جنس - . بزرگترین جنس های ناحیه عبارتند از: 134 - Astragalus گونه - ، 40 - Euphorbia گونه - ، 35 - Cousinia گونه - ، 33 - Centaurea گونه - و 32 - Silene گونه - .
نتایج تحلیل چند متغیره نشان داد که فلور بخش جنوبی زاگرس مرکزی که در استان چهارمحال و بختیاری و مناطق همجوار واقع شده است، دارای ساختار فلوریستیک معین بوده و با طول و عرض جغرافیایی، ارتفاع و بارندگی - منطبق با شیب های شرقی و غربی و همچنین بخش های شمالی و جنوبی استان - ارتباط دارد. فلورهای محلی واقع در شمال ناحیه زاگرس مرکزی در استان لرستان و بخش هایی از استان های همجوار نیز ساختار فلوریستیک مشخصی را نشان دادند که با دوری و نزدیکی فلورهای محلی - موقعیت جغرافیایی محل - ارتباط داشت. فلورهای محلی استان چهارمحال و بختیاری در این تحلیل قرابت زیادی را با هم نشان داده و از طرفی با فلورهای استان همدان از نظر ترکیب پوشش گیاهی بیشترین شباهت را دارند - شکل . - 1
فلورهای محلی استان کرمانشاه و لرستان تنوع بیشتری در میان خود داشته و هرگروه در دو خوشه مجزا قرار گرفته اند، که می تواند ناشی از تنوع شرایط زیستگاهی در بخش های مختلف این مناطق باشد. نتایج این تحلیل ها حاکی از غنای گونه ای نسبتا بالای ناحیه زاگرس مرکزی، قرابت های فلوریستیک قوی تر در بخش های جنوبی تر این ناحیه در استان های چهارمحال و بختیاری و خوزستان و تنوع بالاتر میان زیستگاه ها - فلورهای محلی - در بخش های شمالی ناحیه خصوصا در فلورهای مطالعه شده در استان های لرستان و کرمانشاه است. نتایج همچنین نشان دهنده اهمیت داده های تنوع زیستی در ترسیم مرزهای طبیعی میان زیستگاه ها و فلورهای عمده در این ناحیه است.
