بخشی از مقاله
چکیده
به کارگیری روشهای خلاقه در طراحی قابلیتهای بسیاری را برای راهکاریابی مناسب ارائه میکنند. پژوهش حاضر به کنکاش در نقش خلاقیت طراحی در انتخاب مواد پایدار و فرم هماهنگ با آن در طراحی بستهبندی صنایع دستی ایرانی میپردازد.
در این پژوهش دو تیم 4 نفره طراحی مشتکل از دانشجویان طراحی صنعتی مورد بررسی قرار گرفته و طی آن خلاصهی طرحی یکسان به هر دو تیم ارائه گردید. از تیم الف خواسته شد تا با استفاده از روشهای خلاقهی توفان ذهنی معکوس، جعبهی سی و واکنش اقلامی به ایدهپردازی و راهکاریابی بستهبندی صنایع دستی مبادرت ورزند، در حالی که تیم ب فرآیند کلاسیک طراحی را بدون بهرهجویی از متد خلاقیت مشخصی طی نمودند. طرحهای نهایی حاصل از هر دو تیم به صورت سه بعدی جسمیتبخشی شده و در قالب پرسشنامهای به گروهی 100 نفره عرضه گردید.
نتایج حاصل از نظرسنجی آنالیز گردیده و پس از نتیجهگیری مشخص شد که اختلاف معناداری به لحاظ القاء حسّ نوآوری و جذابیت میان طرح تیم الف و ب وجود دارد که مؤید تأثیر کارآمد روشهای خلاقیت بر طراحی بستهبندی صنایع دستی ایرانی میباشد. همچنین مشخص گردید که طرحهای بستهبندی حاصل از به کارگیری تکنیکهای خلاقیت مواد کمتری را مصرف نموده و از این منظر طرحهای پایدارتری نیز محسوب میشوند.
.1 مقدمه
روشهای خلاقیت قابلیتهای زیادی را در زمینهی راهکاریابی پیشروی طراحان قرار میدهند و نقش بسزایی را در تکوین، پالایش و تکامل ایدهها ایفاء میکنند. خلاقیت را در قالب عباراتی از قبیل » تفکر خلاقه«، حلّ» مسئله«، تخیّل«» یا »نوآوری« تعریف نمودهاند
پروژههای طراحی نیز در تمامی موارد شامل حلّ» مسئله« شده و از این روست که خلاقیت در فرآیند طراحی محلّی از اعراب مییابد - Bilda, Demirkan, 2003 - و این موضوع تا بدان جا اهمیت دارد که یکی از راههای شناخت خلاقیت برای پژوهشگران امر بررسی ایدهپردازی طراحان در مراحل اولیه فرآیند طراحی است. تحقیقات نسبتاً قابل توجهی بروی اثرگذاری فنون و تکنیکهای طراحی بر خلاقیت به انجام رسیده که نشاندهندهی تأثیر مثبت طراحی پارامتریک بر خلاقیت است
بنیادیترین پژوهش در این راستا اثر ماندگار رودز - Rhodes, 1961 - میباشد که خلاقیت را به واسطهی طراحی پارامتریک ارزیابی نموده است. با این حال آن چه که قاطبهی طراحان، چه در سطوح متوسط و مبتدی و چه طراحان حرفهای از نزدیک و مستمراً با آن سر و کار دارند عبارت است از نقش خلاقیت در طراحی، موضوعی که از منظر ارزیابی پارامتریک طراحی در متون تخصصی خلاقیت و طراحی بدان کمتر پرداخته شده، علی الخصوص در مورد طراحان ایرانی و طراحی برای محصولات بومی ایران.
بر اساس نتایج پژوهش لی و شرات - Lee, Gu, Jupp, Sherratt, 2012 - آزمایشی با شرکت 8 دانشجوی ترم 6 و 7 طراحی صنعتی در قالب دو گروه 4 نفره برگزار گردید. از هر گروه خواسته شده تا طی سه ساعت راهکاری طراحی برای بستهبندی صنایع دستی - زیورآلات نقره - ارائه دهند. تکنیکهای خلاقهی انتخابی برای استفاده در آزمایش عبارت بودند از »جعبهی سی«، » توفان ذهنی معکوس« و »واکنش اقلامی« که با تشخیص پژوهندگان و بر پایه راهنمای خلاقیتِ طراحی ارائه شده از طرف دانشگاه دلفت - Creativity Techniques, 2011 - انتخاب شدند. در نهایت طرحهای برتر هر گروه به وسیلهی نرمافزار Rhino جسمیتبخشی شده و جهت مقایسهی میزان خلاقیت و نوآوری با استفاده از پرسشنامهای تصویری بر اساس روش »شخصیت محصول« مورد ارزیابی قرار گرفتند
.2 تکنیکهای خلاقیت مورد آزمایش
.2.1 توفان ذهنی معکوس
توفان ذهنی معکوس روش واگرایی مرکّب از توفان ذهنی و تکنیکهای معکوس ایدهپردازی است که جهت راهکاریابی طراحی در فاز نخست فرآیند به مدد طراحان آمده و در زمرهی نوآورانهترین روشهای ایدهپردازی قرار دارد - López-Mesa, . - Thompson, Williander, 2002 اعتقاد بر این است که با استفاده از این روش میتوان ایدههای خلاقهی بیشتری را نسبت به توفان ذهنی معمولی حاصل نمود . - Khandwalla, 2006 - در این روش به جای مطرح نمودن سؤالاتی از قبیل »چگونه میتوان این مشکل را حلّ نمود« باید سؤالات معکوسی را پرسید مانند »چگونه میتوان این مسئله را ایجاد نمود؟« یا این که به جای »چگونه میتوان به این نتیجهی مطلوب رسید« باید پرسید »چگونه میتوان نتیجهی خلاف آن را به دست آورد؟
