بخشی از مقاله
چکیده
کاهش خسارات و تلفات ناشی از بحرانها و حمله نظامی، تنها وظیفه نهادهاي نظامی و نهادهاي مرتبط نیست ، بلکه به عنوان مسئولیت جمعی همه سازمانها و اشخاص است.هدف این تحقیق، تبیین نقش مدیریت بحران و پدافند غیر عامل و ارائه مدلی براي کاهش خسارات ناشی از زلزله در شهر کرمان با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و سیستم خبره فازي میباشد.
در این تحقیق بر اساس نظر کارشناسان و مرور منابع، 4پارامترفاصله از گسل، مراکز حساس شهري، ایستگاههاي سوخت و فاصله از خطوط اصلی انتقال نیرو جهت تهیه طرح آسیب پذیري ناشی از زلزله در شهر کرمان انتخاب شدند. نتایج نشان داد که استفاده ترکیبی از سیستم اطلاعات جغرافیایی و سیستم خبره فازي، ابزار مناسبی براي تحلیلهاي مدیریت بحران و پدافند غیرعامل می باشد.
-1 مقدمه
سوانح طبیعی یکی از مشکلات اساسی در بیشتر شهرهاي جهان به حساب می آید. بحران، واقعه یا رویدادي ناگهانی است که با آسیبهاي جانی و مادي گسترده همراه می باشد. این قبیل حوادث طبیعی که منجر به بروز وضعیت بحرانی در جامعه می شوند، اغلب کشنده و ویرانگرند و نیازمند اقدامات فوري هستند.
براساس راهبردها، سیاستهاي ملی و سازوکارهاي قانونی پدافند غیرعامل، رعایت اصول پدافند غیرعامل در طراحی و اجراي طرحهاي حساس مورد تاکید قرار گرفته است. پدافند غیرعامل منحصرا مربوط به مسائل نظامی نیست، بلکه یک آمادگی براي مقابله با حوادث و بلایاي مختلف طبیعی و غیر طبیعی است. پس این موضوع یک مسئله مهم و ضروري در زندگی اجتماعی و شهري می باشد. دفاع غیرعامل شهري در واقع مجموعه تمهیدات، اقدامات و طرحهایی استکه با استفاده از ابزار، شرایط و تا حد امکان بدون نیاز به نیروی انسانی در شهر توسط متولیان مربوطه صورت میگیرد.
چنین اقدامات وهاییطرح از یک سو توان مجموعه را در زمان بحران افزایش داده و از سوي دیگر پیامدها و خسارات ناشی از بحران را کاهش و امکان بازسازي مناطق آسیب دیده شهري را فراهم میکند.طرحهاي پدافند غیرعامل اگر به صورت برنامه ریزي شده و با در نظر گرفتن مسائل توسعه پایدار نهادینه شود، باعث میشود که بسیاري از زیرساختهاییکه ایجاد می شود ذاتا ایمنی داشته باشند. براي اصلاح زیر ساختهاي فعلی نیز می توان با ارائه راهکارهایی مناسب از جمله مهندسی مجدد، آنها را مستحکم کرد.
یکی از مهمترین سوانح طبیعی زمین لرزه است که بیشترین آسیب پذیري ساختمانی و تلفات انسانی را به بار میآورد . طی هر دهه در سرتاسر جهان حدود 200زلزله با شدت زیاد رخ میدهد. از آنجا که جمعیت جهان روندي رو به رشد دارد، مناطق خالی از سکنه به سرعت به کاربريهاي مسکونی تبدیل شده و در نتیجه دامنه پدیده خطرات ناشی از زلزله را بر حسب احتمال افزایش داده است.[3] مناطق زلزله خیز کره زمین به صورت زنجیرهاي در امتداد کوههاي آلپ تا هیمالیا کشیده شده است[4] که ایران بخشی از کمربند کوهزایی آلپ-هیمالیا-قفقاز به عنوان آخرین و جوانترین نواحی کوهزایی جهان شناخته میشود.
فلات ایران از نظر وقوع زلزله یکی از فعالترین مناطق جهان بوده و از هر 153 زلزله مخربی که در دنیا اتفاق افتاده است، 17/6 درصد آن مربوط به ایران بوده است .[5]. توجه به این نکته ضروري است که از بروز زلزله نمیتوان جلوگیري نمود، اما می توان میزان خسارات و تلفات آن را کاهش داد. یکی از مهمترین عوامل در کاهش خطر زلزله وجود آمادگی قبلی جامعه براي برخورد با پدیده زلزله میباشد. این آمادگی براي برخورد با سانح ه شامل موارد مختلفی از جمله داشتن دانش قبلی از نقاط و محدوده هاي آسیب پذیر ناشی اززلزله و برنامهری زي جهت کاهش خسارات در آن محلها می باشد.
در ایران و در سالهاي اخیر، به خصوص بعد از وقوع زلزله رودبار و بم، فعالیتهاي قابل توجهی در ابعاد مختلف مدیریت بحران، زلزله و کاهش آسیب هاي آن صورت گرفته است . با این وجود در طرحه اي شهري، عدم توجه به مدیریت بحران و آسیب پذیري شهرها در مقابل زلزله امري مشهود به نظر می رسد.
در حوزه مدیریت بحران و پدافند غیرعامل میتوان به پژوهشهایی از جمله" مکان یابی مراکز امداد رسانی در شرایط وقوع زلزله با استفاده از GIS و روش ارزیابی چند معیاره [7]"AHP، " مکان یابی اسکان موقت به منظور مدیریت حوادث غیرمترقبه بر مبناي بکارگیري سیستم اطلاعات جغرافیایی هوشمند [8]" و "بررسی مدیریت بحران زلزله در بافتهاي فرسوده شهر کرمانشاه"[4] اشاره نمود.
با مرور تحقیقات می توان دریافت که در اکثر تحقیقات انجام شده از سیستم اطلاعات جغرافیایی به عنوان ابزاري قدرتمند و کارگشا در حوزه مدیریت بحران و پدافند غیرعامل استفاده شده است.
هدف کلی این تحقیق، سنجش آسیب پذیري نواحی مختلف شهر کرمان از زلزله احتمالی است. دراین تحقیق تلاش میگردد با تدوین معیارها و شاخصهاي موثر در آسیب پذیري زلزله،طرح پدافند غیرعامل براي زلزله در شهر کرمان تهیه گردد. بدین منظور ازسیستم اطلاعات جغرافیایی به همراه تئوريفاز ي براي ارائه نقشه آسیب پذیري زلزله شهر کرمان در حالت هاي مختلف از جمله حالتهاي وزندار، خوشبینانه و بدبینانه استفاده میشود.
-2 منطقه مورد مطالعه
شهرکرمان با 1756 متر ارتفاع از سطح دریا، سومین مرکزاستان بلند و مرتفع ایران محسوب می شود.این شهربا وسعت 13000 هکتار در طول جغرافیایی 57 درجه و 6 دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 30درجه و 29 دقیقه شمالی قرار دارد.وجود 18 گسل نسبتا بزرگ با طول بیش از یک کیلومتر در استان کرمان، این استان را به یکی از مناطق متحرك و زلزله خیز ایران تبدیل کرده است. شهر کرمان نیز از این قاعده مستثنی نیست و درگیر بحران زلزله میباشد و در طول تاریخ زلزلههاي متعددي را تجربه کرده است.
