بخشی از مقاله
چکیده
عالمه حممد صالح حائری مازندرانی از برجستگان عامل اساام و از خاندانی اهل فضل و ادب ،حکیمی شیعي وسخنوری متعهد که در حتکیم مبانی فرهنگ وتدن اساامی گام هایی بلند واستوار برداشته ، و از جوانی تا آخرین سالای زندگانی با تألیف بیش از سیصد و شصت اثر در دانش های فلسفی ،دینی و عرفان اساامی به زبان های عربی وفارسی توانست از حریم اساام وخاندان رسالت دفاع کند . با بررسی زندگی علمی و بازخوانی آثار چاپی وخطی در دسررس این دانشمند سخنور ، به روش کتابخانه ای وتوصیفی وجوه جامعیت نبوغ وفرزانگی وی کشف ومعلوم گردید.
همچنین اثر فلسفی این حکیم - حکمت بوعلی سینا - لقب « دائرة املعارف اساامی» گرفت ؛ عالمه حائری ادیب و سخنوری است که اشعار و قصایدش را با به کار گرری قوافی مشکله و تفنّن در اغلب فنون شعری به دو زبان عربی و فارسی رسوده ، او را «متنبّی عرر» و «سعدی دوران» خوانده اند . عالمه از بدیعه رسایانی است که در میان مدیه رسایان نبوی جلوه ای ویژه دارد. وی از مفاخر شیعه و در مهه دانش ها و هنرهای ادبی و سخنوری چنان پرتو افکنده که شایسته است «حکیم ذوالفنون و شاعر ذواللسانی» نامیده شود.
مقدمه
از آغاز خردورزی بشر،در سرزمین ها و اقالیم گوناگون اندیشمندانی ظهور یافته وبرجسته شده اند.جهان اساام نیز با نزول قرآن کریم در طول حیاتش ، مرواریدهایی را در صدف خود پرورا̊ند که در بااد اساامی به نیکی پرورش یافته وخوش درخشیدند.ایران ، کشوری که از سده های نخستین فتوحات مسلمانان ، اساام در آن گسترش یافت و مازندران -از مناطق آن- دین اساام به ویژه مذهب تشیّع علوی را صادقانه و خوشبینانه پذیرا شد و در دامان خود مردانی راستین و دانشمند پروراند که هر یک در تحکیم مبانی اساامی و اصول علوم بشری، خصوصاً علوم اعتقادی و ادبی گام هایی بلند برداشته و نام آور شدند
. در عصر حاضر نیز دانشمندانی از این خطّه برآمدند که پرتوشان بر تارک فرهنگ اساامی پیوسته می درخشد؛ از این برجستگان ، شیخ محمد صالح عالمه حائری مازندرانی است، فقیه ، فیلسوف، ادیب و سخنور ؛ و خود می گوید :
مرا هم گرچه در اشعار ذوق است // به گردن ها چو مروارید طوق است
ولی در فلسفه چندی است غرقم // کهُبرد از یاد شعرم جمع و فرقم
عالمه در سخنوری به دو زبان عربی و فارسی آن چنان درخشید که در اشعار عربی ایشان را « متنبی » عصر و درقصاید و غزلیات فارسی « سعدی » دوران خوانده اند ؛ همچنین اثر فلسفی ایشان - حکمت بوعلی سینا - « دائرة المعارف اساامی» لقب گرفت .
-1زندگی و نسب علمه
در 28 رجب 1297 هجری قمری برابر با 1358 هجری شمسی در شهر مقدس کرباا [نوزادی]چشم به جهان گشود و پدر فاضل ایشان ماده تاریخ والدت فرزند را « بالخلف الصالح قولوا مرحبا » گفته است. - 1 - محمد صالح از خاندان فضل و دانش است و نسبش از طریق قاسم بن زید به امام حسن - ع - می رسد و نظری دیگر ایشان را از اوالد قاسم بن ادریس بن امام علی نقی - ع - می داند
پدر بزرگوارشان،آیة اهلل شیخ فضل اهلل - 2 - مجتهد حائری ، استاد فقهاء و مجتهدان عصر خود و از مراجع بزرگ تقلید به شمار می آید . مادر مکرمه ایشان ، دختر آیه اهلل حاج ماا محمد یوسف استرآبادی صاحب کتاب صیغ العقود و کتابهای رضاع ،لقطه ،قضاء ، شهادات و از زنان پاکدامن که در خاندان علم و فضیلت نشو و نما یافته است .وی دارای سه برادر اهل علم و ادب و فضل بوده است که در تعلیم او کوشیده اند .محمد صالح در کنار چنین پدری بزرگوار و مادری پاک نهاد و با فضیلت و خانواده ای فاضل و فرهیخته و محیطی سرشار از معرفت و معنویت تربیت یافت و بدیهی است حاصل آن جز برجستگی و فرهیختگی و فضل نیست .
وی پس از آموختن قرائت قرآن ، تحصیاات مقدماتی و ادبیات عرب را فرا گرفت سپس سطوح عالیه را نزد پدر و برادرش - شیخ علی - و استادان دیگر آموخت.
عالمه محمد صالح خود اظهار می دارد : مرحوم والدم مرا در حالی که بسیار خردسال بودم ، به تحصیل دانش واداشت و به روش معمول زمان ، بی آنکه فارسی بیاموزم ، پس از آموختن قرائت قرآن مجید به آموختن امثله و شرح امثله و ....پرد اختم ، سرمایه فارسی ام نخست از چند کتاب بوده ، سپس به نحو و صرف و منطق عربی مشغول شدم. شرح لمعه را با کمال تدقیق و تحقیق نزد والدم خواندم و به همین منوال قوانین را ، به نجف اشرف مسافرت کرده و 12 سال تمام در حوزه درس مرحوم آخوند خراسانی و میرزا خلیل تهرانی [ شاگرد مستقیم صاحب جواهر الکالم ] مشغول بودم
ایشان پس از ورود به نجف ، از حکیم توانا مرحوم مالاسماعیل بروجردی، رشته حکمت و علوم معقول را فرا گرفت. و با آثار به جای مانده ایشان در دانش فلسفه و حکمت ، گویا همچون ارسطو از محضر درس افالطون بهره میُبرد.
این فیلسوف ادیب پس از مراجعه به ایران در سال 1324 هجری قمری برای درمان چشم خود به تدریس در مدرسه صدر بابل مشغول گردید و پس از مخالفت سرسختانه رضاخان پهلوی با اساام و روحانیت ، با سخنرانی های آتشین و کوبنده به روشنگری پرداخت
