بخشی از مقاله
چکیده
بررسی اقلیم و گردشگری از مطالعات بنیادی در جهت توسعه صنعت گردشگری محسوب میشود. هدف از این تحقیق ارائه تصویر دقیقی از پتانسیلهای آبوهوایی سواحل شمالی کشور در ارتباط با زیستاقلیم انسانی و تقویم زمانی مناسب گردشگری ساحلی میباشد. دادههای اقلیمی مورد استفاده در این تحقیق از ایستگاههای ساحلی آستارا، انزلی، رامسر، نوشهر، بابلسر و امیرآباد - 1361 - 1390 - تهیه شده است. ابتدا ماههای مختلف سال بر اساس شاخص اقلیم گردشگری که نسل دوم شاخص-های زیست اقلیمی است طبقهبندی شدند.
آنگاه با استفاده از شاخصهای دمافیزیولوژیک یا نسل سوم شامل شاخص دمای معادل فیزیولوژیک و شاخص متوسط آرای پیش بینی شده، تقویم زمانی مناسب گردشگری با مقیاس روزانه بهدست آمد. این نتایج میتواند زمان مناسب مسافرت را هم برای گردشگران ساحلی که با هدف تفریحات دریایی به سواحل شمالی کشور می-آیند و هم آنهایی که گردشگری غیرساحلی را برگزیدهاند تعیین نماید.
بهطور میانگین بین %43 از روزهای سال در سواحل جنوبغربی تا %48 از روزهای سال در سواحل جنوبشرقی دارای شرایط اقلیمی بسیار مناسبی برای گردشگری میباشند. در این تحقیق همچنین جهت طراحی اقلیمی اماکن اقامتی نظیر هتلها با استفاده از شاخص ماهانی رهنمودهای معماری همساز با اقلیم سواحل در راستای حفظ آسایش حرارتی گردشگران ارائه شده است.
-1 مقدمه :
مناطق ساحلی تجلی فعل و انفعالات پیچیده و پویای فرآیندهای طبیعی جمعیتی و اقتصادی است که در شبکهای از تأثیر و تأثر متقابل بههم پیوند میخورند. بهخصوص سواحل ماسهای که حدفاصل انبوهی از آب و خشکی میباشند، به طور طبیعی برای انسان جاذب و از پتانسیل لازم جهت جذب گردشگر برخوردارند.
امروزه گردشگری ساحلی با تمرکز بر نواحی ساحلی و محیطهای دریایی از بزرگترین فعالیتهای جهان است که با رشد شتابنده خود به فعالیتی چندمنظوره مبدل شده است
کشور ما با وجود برخورداری از جاذبههای بالقوه خود در گردشگری ساحلی و دریایی، هنوز در میان کشورهای فعال در زمینه گردشگری دریایی جایگاهی ندارد اما شروع مطالعات بنیادی و کاربردی در این زمینه میتواند آغازگر استفاده بهینه از این سرمایه طبیعی باشد و از آن جا که اقلیم هر منطقه، در ترسیم خطوط آینده توسعه گردشگری آن نقش بسیار مهمی را ایفا میکند
هامیلتون و همکاران ، - 2005، لذا یکی از این مطالعات بنیادی، شناخت اقلیم منطقه و رابطه بین اقلیم و گردشگری و بررسی شرایط زیستاقلیمی مناطق ویژه گردشگری است. همچنین ارائه خدمات و تسهیلات زمینهساز فعالیتهای گردشگری شامل تأسیسات اقامتی و پذیرایی نیز نیاز به بررسی محدودیتهای اقلیمی منطقه دارد.
بیان کیفیت اقلیمی یک منطقه گردشگری با توجه به برخورداری آن از فراسنجهای متعدد تا حدودی مشکل است. لذا باید دادههای اقلیمی به صورت شاخصهایی ارائه شوند که واکنش افراد را به شرایط اقلیمی نشان داده و در یک طبقهبندیکمّی درجاتی از عالی تا غیرقابلقبول را دربرگیرند. این شاخصها تفسیر تأثیرات پیچیده عناصرجوّی گوناگون را آسانتر کرده و امکان مقایسه مکانهای مختلف از این دیدگاه را فراهم میآورند
تاکنون تلاشهای زیادی در زمینه ابداع شاخصهای تجربی برای ارزیابی آسایش گرمایی انسان صورت گرفتهاست. در این رابطه میچکوفسکی - 1985 - 1 با تأکید بر اهمیت اقلیم برای گردشگری، نقش هر یک از عناصر اقلیمی دما، رطوبت نسبی، تابش آفتاب، بارش و باد را در گردشگری تشریح نموده و سپس با ترکیب این عناصر به صورت یک شاخص واحد، شاخص ترکیبی اقلیم گردشگری - TCI - را با هدف ارزیابی مطلوبیت اقلیمی برای گردشگران محاسبه کرده و نقشه وضعیت اقلیم گردشگری در جهان را ترسیم نمودهاست.
این شاخص ترکیبی حزء شاخصهای نسل دوم علم زیستاقلیمشناسی انسانی محسوب می شود. تحقیقات زیادی نیز با استفاده از این شاخص صورت پذیرفتهاست. اسکات2 و همکاران - 2004 - در آمریکای شمالی و آملانگ3 و واینر - - 2006 در شمال آفریقا از شاخص TCI بهره بردند. اما امروزه بهکارگیری شاخصهای نسل سوم یا شاخصهای ترکیبی دما فیزیولوژیک که اولین بار توسط فانگر - 1972 - 4 ابداع شد، در ارزیابی آبوهواشناسی گردشگری بسیار متداول شده است. فانگر بر اساس معادله بیلان انرژی بدن انسان، شاخص متوسط آراء پیشبینیشده - PMV - 5 را ارائه کرد. بعدها روش پیچیده فانگر با اختصاص متغیرهای مناسب برای شرایط بیرون تنظیم شد و مدل موازنه انرژی برای افراد یا مدل 1MEMI ارائه گردید. ماتزاراکیس2 و مایر - 1996 - دامنه عددی شاخص دمای فیزیولوژیک - PET - 3 را که قبلاً توسط هوپ4 توسعه داده شده بود با شاخص PMV مطابقت دادند.
ماتزاراکیس 2007 - و - 2008 در مناطق مختلف جهان اطلاعات زیستاقلیمی را برای گردشگری مورد تجزیه و تحلیل قرار داد. ماتزاراکیس و فرج زاده - 2009 - نیز اقلیم و گردشگری را در شمال غرب ایران مورد بررسی قرار دادند. مطالعات اقلیمی گردشگری در داخل کشور نیز در سالهای اخیر رونق گرفتهاست.
ذوالفقاری - 1386 - ، بذرپاش و همکاران - 1387 - ، رنجبر و همکاران - 1388 - ، ساری صراف و همکاران - 1389 - ، اسماعیلی و همکاران - 1390 - به بررسی شرایط اقلیم گردشگری برای مناطق محدودی از کشور بر مبنای شاخصهای مختلف پرداختهاند. همچنین فرج زاده و احمدآبادی - - 1389 با استفاده از شاخص TCI به پهنه بندی اقلیم گردشگری کل کشور پرداخته ، پتانسیل ها و قابلیتهای اقلیم گردشگری آن را مشخص نمودند.
از سوی دیگر در طراحی اقلیمی هتلها و سایر اماکن اقامتی که در جهت رفاه گردشگران مورد استفاده قرار میگیرد، لحاظ نمودن شرایط اقلیمی منطقه در طراحی ساختمان جهت کاهش محدودیتهای اقلیمی آزاردهنده و بهرهگیری از پتانسیلهای اقلیمی مطلوب، میتواند گام مؤثری در تأمین آسایش حرارتی گردشگران باشد. یکی از مهمترین عواملی که آسایش حرارتی انسان را در سواحل شمالی کشور تحت تأثیر قرار میدهد درصد بالای رطوبت نسبی هواست که بهخصوص در فصل گرم شرایط طاقتفرسایی را ایجاد میکند.
لذا طراحی ساختمان در این مناطق باید بهگونهای باشد که تأثیر نامطلوب رطوبت نسبی را بر احساس گرمایی مردم کاهش دهد. منظور از شرایط آسایش حرارتی انسان مجموعه شرایطی است که از نظر حرارتی حداقل برای 80 درصد از افراد مناسب باشد. طراحی اقلیمی5 که تأثیر شرایط اقلیمی را در تبادل حرارتی بدن تعیین میکند باید نقش چهار فراسنج6 اقلیمی مؤثر بر آسایش را که عبارتند از دمای هوا ، رطوبت نسبی ، جریان هوا و تابش، به طور طور همزمان در نظر بگیرد.
جهت تعیین شرایط آسایش حرارتی و ارائه طراحی اقلیمی مناسب، شاخصهای مختلفی بهکار گرفته شدهاست که یکی از مناسبترین این شاخصها جداول چندگانه ماهانی میباشد.
در تحقیق حاضر سعی شدهاست قابلیتها و محدودیتهای اقلیمی مناطق ساحلی شمال کشور مورد ارزیابی قرارگیرد. در این تحقیق ابتدا با استفاده از شاخص اقلیم گردشگری TCI، شرایط آبوهوایی در فصل گردشگری ساحلی بررسی شده و آن-گاه جهت تعیین تقویم زمانی مناسب گردشگری ساحلی بر اساس دادههای روزانه عناصر اقلیمی، از شاخص دمافیزیولوژیک PETو PMV استفاده شدهاست. سپس با بهرهگیری از نتایج شاخص ماهانی، جهت دستیابی به اهداف طراحی اقلیمی هتلها و اماکن اقامتی رهنمودهایی در مورد جهت استقرار ساختمان و بازشوها7 ، ابعاد و موقعیت بازشوها ، نحوه عایقبندی حرارتی ، موقعیت سایبانها ، نوع مصالح مناسب در دیوار و بامها ، طراحی فضای داخلی ، ایجاد تهویه عرضی مناسب و سایر موارد ارائه شد.
