بخشی از مقاله
چکیده
توده نفوذی مافیک کمپلکس آلمابولاغ در شمال غرب ایران و در غرب استان همدان برونزد دارد. توده نفوذی مافیک کمپلکس آلمابولاغ شامل کانی های پیروکسن که از حاشیه به آمفیبول تبدیل شده اند، کانی های آمفیبول، پلاژیوکلاز کلسیک، ارتوکلاز نیمه شکل دار تا بی شکل و به مقدار کم کانی های کوارتز و اپک است.
پیروکسن ها با ترکیب شیمیایی اوژیت و آمفیبول ها با ترکیب شیمایی مگنزو هورنبلند تا چرماکیت می باشند و پلاژیوکلاز با ترکیب لابرادوریت تا آندزین بوده و کانی اپک این توده از نوع مگنتیت است. بر مبنای شیمی کانی های پیروکسن و آمفیبول این توده نفوذی کالکوآلکالن و مربوط به محیط های فرورانشی بوده و آمفیبول این توده از نوع - S-Amph - است. ترموبارمترهای مختلف جهت تعیین حرارت و فشار جایگیری توده استفاده شده که حرارت جایگیری توده بین750 تا 900 درجه سانتی گراد و فشار آن بین 6 تا 7 کیلوبار مشخص شده است.
-1 مقدمه
کاربرد ترکیب شیمیایی پیروکسن و آمفیبول در تعیین ماهیت ماگما ها توسط محققینی همانند 4]،3،2،[1 مورد استفاده قرار گرفته است که همپوشانی با داده های حاصل از ژئوشیمی سنگ کل توده های نفوذی دارد، همچنین میزان آلومینیوم در کانی آمفیبول جهت تعیین عمق جایگیری توده های نفوذی معرفی شده است 7]،6،[5 با توجه به پاراژنز مناسب توده نفوذی مافیک کمپلکس آلمابولاغ در این مقاله کاربرد شیمی کانی های پیروکسن و آمفیبول در پترولوژی و ترموبارومتری توده نفوذی مافیک کمپلکس آلمابولاغ و مقایسه آن ها با نتایج حاصل از شیمی سنگ کل مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت.
-2 زمین شناسی عمومی کمپلکس آلمابولاغ
این کمپلکس نیز قابل تشخیص است. کمپلکس آلمابولاغ در نقشه زمین شناسی 1/100000 تویسرکان معرفی شده است - شکل . - 1 توده های نفوذی مافیک در دو منطقه شمال شرق و شرق مجموعه آلمابولاغ برونزد دارند و از نظر گسترش بسیار کوچکتر از توده های گابرویی زون سنندج -سیرجان مثل توده گابرویی الوند هستند. در این مقاله کاربرد شیمی کانی ها در ارتباط با پترولوژی و ترموبارومتری توده نفوذی مافیک کمپلکس آلمابولاغ مورد بررسی قرار گرفته است.
کمپلکس آلمابولاغ در شمال غرب ایران و از لحاظ تقسیم بندی زون های ساختاری ایران در زون سنندج- سیرجان برونزد دارد که پدیدههای دگرگونی، ماگماتیسم و پلوتونیسم مربوط به زون سنندج- سیرجان در شکل .1 الف - نقشه تکتونیکی ایران بر مبنای نقشه زمین شناسی از 9]،[8، منطقه مورد مطالعه در روی نقشه نشان داده شده است، ب - نمایش کمپلکس آلمابولاغ و برونزد توده های نفوذی آن، اقتباس از نقشه 1/100000 تویسرکان [10]، توده نفوذی مافیک به رنگ صورتی نشان داده شده است که در شرق و شمال شرق کمپلکس آلمابولاغ برونزد دارد و در نقشه دیوریت-گابرو معرفی شده است.
-3 پتروگرافی توده آذرین مافیک کمپلکس آلمابولاغ
سنگهای توده آذرین مافیک کمپلکس آلمابولاغ از لحاظ ضریب رنگی در حد مزوکرات بوده دارای رنگ خاکستری تا خاکستری تیره و گاهی اوقات لکههای سبز و گاهی تیره نیز در آنها دیده میشود. دارای بافت های گرانولار، افیتیکی، ساب افیتیکی و اینترگرانولار هستند. در توده های آذرین مافیک کمپلکس آلمابولاغ رگه های کلسیتی، کوارتزی و اپیدوتیتی نیز مشاهده می شود
توده آذرین مافیک کمپلکس آلمابولاغ شامل کانی های پیروکسن که از حاشیه به آمفیبول تبدیل شده اند و به رنگ کرم کم رنگ تا بیرنگ دیده می شوند و حاشیه آن ها سبز می باشد روند جایگزینی آمفیبول به جای پیروکسن را به خوبی نشان می دهند - شکل - 3 ، کانی های پلاژیوکلاز شکل دار تا نیمه شکل دار که به صورت متقاطع با یکدیگر قرار گرفته اند و اکثرا به کانی های ثانویه مثل سرسیت و کلریت تجزیه شده اند، آلکالی فلدسپار با خاموشی ابری و کوارتز با خاموشی موجی به مقدار کمتر حضور دارند، کانی های آمفیبول به رنگ سبز کمرنگ و با چند رنگی مشخص و رخ متقاطع مایل قابل تشخیص هستند و در بعضی از نمونه ها در برش عرضی به صورت هشت گوش دیده می شوند که حالت پسودومورف پیروکسن هستند. کانی های اپیدوت با برجستگی بالا و کلریت با رنگ سبز و اسفن با حالت شکل دار و به رنگ قهوه ای در این سنگ ها قابل تشخیص است.
شکل .2 الف - برونزد سنگ های آذرین مافیک کمپلکس آلمابولاغ.
شکل .3 الف - بافت افیتیک که کانی های پلاژیوکلاز به صورت انکلوزیون در کانی پیروکسن دیده می شوند - نور - XPL، ب - کانی های پیروکسن که از حاشیه به آمفیبول تبدیل شده اند - نور - PPL - علائم استفاده شده در شکل: Pl پلاژیوکلاز، Py پیروکسن، Am آمفیبول، Kfs آلکالی فلدسپار، Opq آمفیبول - .
-4 شیمی کانی های توده نفوذی مافیک کمپلکس آلمابولاغ
جهت مطالعه شیمی کانی ها از آنالیز الکترون مایکروپروب که در آزمایشگاه مرکز تحقیقات و فرآوری مواد معدنی ایران انجام گرفته، استفاده شده است.
-4-1 پلاژیوکلاز
از بلورهای مختلف پلاژیوکلاز آنالیز نقطه ای الکترون مایکروپروب انجام گرفته است. پلاژیوکلاز دارای ترکیب شیمیایی Ab30-Ab70 و An32-An68 می باشند و در نمودار مثلثی تقسیم بندی پلاژیوکلازها در محدوده ی لابرادوریت تا آندزین قرار می گیرند.
-4-2 آلکالی فلدسپار
فراوانی کانی آلکالی فلدسپار در توده های نفوذی مافیک کمپلکس آلمابولاغ کم بوده و شیمی آن ها در محدوده ی Or14-Or20 است و در نمودار سه تایی ارتوز-آلبیت-آنورتیت در محدوده ی ارتوکلاز قرار می گیرند.
-4-3 پیروکسن
کانی های پیروکسن در توده آذرین مافیک کمپلکس آلمابولاغ از حاشیه به آمفیبول تبدیل شده اند و آنالیز الکترون مایکروپروب جهت تعیین شیمی کانی پیروکسن از مرکز کانی ها انجام شده و شیمی حاشیه کانی ها مربوط به کانی آمفیبول می باشد و تصاویر BSC نیز همانند تصاویر پتروگرافی این تبدیل شدگی را به خوبی نشان می دهند. پیروکسن های توده آذرین مافیک کمپلکس آلمابولاغ از نوع کلینوپیروکسن بوده و در نمودار مثلثی تقسیم بندی کلینوپیروکسن ها - نمودار ولاستونیت، انستاتیت، فروسیلیت - در محدوده ی اوژیت قرار می گیرند و ترکیب شیمیایی آن در محدوده یWo 22-53, En42-58, Fs23-44 متغییر بوده و مقدار 0J در محدوده ی بین 66-76 می باشد
شکل .4 ترکیب شیمیایی کلینوپیروکسن ها بر روی نمودار مثلثی - Wo-En-Fs - اقتباس از .[11] تمام نمونه ها در محدوده ی اوژیت قرار می گیرند - آنالیز مربوط به سه بلور مختلف کانی پیروکسن با شکل لوزی و با رنگ های مختلف آبی، قرمز و قهوه ای نشان داده شده است - .
-4-5آمفیبول
کانی آمفیبول در حاشیه بلورهای پیروکسن و در زمینه حضور دارد که جهت تعیین شیمی آن ها آنالیز نقطه ای الکترون مایکروپروب از حاشیه بلورهای پیروکسن و از بلورهای زمینه انجام گرفته است. در تقسیم بندی [12] آمفیبول های توده آذرین مافیک کمپلکس آلمابولاغ جزء گروه کلسیک می باشند و بر مبنای تقسیم بندی Ti در مقابل AlIV در محدوده ی مگنزوهورنبلند و چرماکیت قرار می گیرند
شکل .5 ب - تقسیم بندی کانی های آمفیبول توده مافیک کمپلکس آلمابولاغ .
با توجه به تشکیل آمفیبول در حاشیه پیروکسن ها جهت تشخیص منشا ماگمایی یا آذرین بودن آن ها از نمودار استفاده شده است در این نمودار اغلب آمفیبول ها در محدوده ی ماگمایی قرار می گیرند
شکل .6 تعیین منشا آذرین با دگرگونی بودن آمفیبول های. نمودار Na+Ca+K در مقابل Si اقتباس از .
