بخشی از مقاله
چکیده
ارزیابی اثرات زیست محیطی به عنوان یک دستورالعمل ملی و بینالمللی برای ثبت جدید پروژهها مورد نیاز میباشد. روش ماتریس سریع یک روش نوین برای ارزیابی اثرات زیست محیطی محسوب میشودکه به عنوان یک روش مقرون به صرفه و سریع جهت کمی نمودن اثرات ناشی از اجرای پروژه، قابل قبول می باشد. طرحها و پروژههای بنادر از جمله پروژههایی میباشند که نیاز به استفاده از فنون ارزیابی اثرات زیست محیطی جهت اطمینان یافتن از اجرای مناسب و صحیح آنها دارند.
در این تحقیق اثرات زیست محیطی ناشی از احداث و بهرهبرداری از اسکله صیادی شهید رضایی بندر کنارک به روش ماتریس سریع مورد ارزیابی قرار گرفته است. خلاصه امتیازات مراحل ساختمانی و بهرهبرداری نشان داد، این بندر در مرحله ساختمانی دارای 6 اثر مثبت میباشد.
در محیط اجتماعی- فرهنگی شامل 3 اثر مثبت با تغییر مثبت بزرگ همچون تأثیر بندر بر شغل ساکنین محلی منطقه و اثر بر جمعیت منطقه، تأثیر بر شیوه زندگی اهالی محلی بوده و در بخش اقتصادی - علمیاتی دارای 2 اثر مثبت با تغییر مثبت بزرگ و دو اثر با اثرات و تغییرات مثبت کم میباشد .در مرحله بهرهبرداری در محیط فیزیکی 5 اثر با تخریب ضعیف و 2 اثر با تخریب متوسط و در محیط بیولوژیکی 6 اثر با تخریب متوسط و 2 اثر با تخریب ضعیف بوده است .
مقدمه
فعالیتهای مختلف اقتصادی، صنعتی و به کارگیری تکنولوژیهای پیشرفته همراه با رشد فزاینده جمعیت، موجب به هم خوردن تعادل محیط زیست گردیده است. ارزیابی آثار توسعه بر محیط زیست تکنیک مهمی است برای اطمینان یافتن از این که اثرات احتمالی پروژههای توسعه در محیط زیستکاملاً مورد شناسایی و محاسبه قرار گرفتهاند
با علم به ناگزیربودن انسان به ایجاد تغییرات در محیط طبیعی، موظف به انتخاب متبحرانه توسعههایی هستیم که با توان فعلی و آتی محیط متناسب باشد. برای ارزیابی اثرات زیست محیطی اقدام به شناسایی و ارزیابی سیستماتیک پیامدها و اثرات پروژهها، برنامهها و طرحها براجزای فیزیکی، بیولوژیکی و فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی محیط زیست مینمایند
ارزیابی اثرات زیست محیطی به عنوان یک دستورالعمل ملی و بینالمللی برای ثبت جدید پروژهها مورد نیاز میباشد. EIA یک ابزار مدیریت زیست محیطی است که با هدف شناسایی مشکلات زیست محیطی و به دست آوردن راهحل برای آن مشکل و به حداقل رساندن آن مورد استفاده قرار میگیرد . - 4 - برای کار با این ابزا میبایست ارزیابی با جنبههای مرتبط با پروژه در مراحل اولیه طرح همخوانی داشته و هماهنگ باشد
روش ماتریس سریع نیز به عنوان یک روش نوین برای ارزیابی اثرات زیست محیطی، درکشورهایی مانند دانمارک، مالزی و نپال در پروژههای مختلف استفاده شده است. یافتههای آنها موید آن است که استفاده از این روش، به عنوان یک روش مقرون به صرفه و سریع جهت کمی نمودن اثرات ناشی از اجرای پروژه، قابل قبول میباشد.
روش ماتریس سریع نشاندهنده سیستمی از پایش بین ماتریسی است که در آن موضوع مورد قضاوت ما به صورت کمی ثبت گردیده و سپس هر دو مورد ارزیابی اثرات و ثبت دادهها را که به عنوان یک پیش فرض یا پیش داوری درمورد آینده، نشان میدهد. این سیستم زمانی ایدهآل است که یک تیم منظم چند بعدی در دسترس باشند
به طور کلی روش ارزیابی سریع اثراتاساساً روشی مقدماتی و مورد استفاده برای مسائل مدیریتی منابع آب بوده که برای ارزیابی اثرات زیست محیطی استفاده میشود. روش ارزیابی سریع اثرات زیست محیطی - ماتریس پاستاکیا - براساس تجزیه و تحلیل ماتریس فعالیتها و پارامترهای محیطی صورت می گیرد. این روش برای اولین بار توسط پاستاکیا - 1998 - پایهگذاری شد و در آن از استاندارد مشخصی برای معیارهای مهم ارزیابی استفاده میشود. در این روش پس از شناسایی فعالیتهای طرح پیشنهادی، اثرات آنها بر هر یک از پارامترهای محیطی در محیطهای فیزیکی - شیمیایی، بیولوژیکی - اکولوژیکی، اجتماعی - فرهنگی و اقتصادی - فنی مشخص میشود .
این ماتریس برای مقایسه آبشنها و توسعه کلی و تولید مناسب و مضاعف جهت مقایسه و شناسایی اثرات عمده در پروژهها مورد استفاده میباشد. یکی از امتیازات روش ماتریس سریع پاستاکیا زمان کم مورد نیاز برای انجام این روش می باشد. همچنین ارائه نتایج به صورت گرافیکی امکان مقایسه راحتتر گزینه ها را از این طریق میسر می سازد که این امر یکی دیگر از نقاط قوت روش پاستاکیا میباشد . - 7 - ساختار ساده و قابلیت اجرای ارزیابی چند معیاره از مزایای این رویکرد است.
باید توجه داشت روشهای ماتریسی تنها اثرات مستقیم را معرفی میکنند و از معایب آنها این است که مسائلی همچون زمانبندی یا طول دوره تأثیر در آن ها ذکر نمیشود - . - 12 طرحها و پروژههای بنادر از جمله پروژههایی میباشند که نیاز به استفاده از فنون ارزیابی اثرات زیست محیطی جهت اطمینان یافتن از اجرای مناسب و صحیح آنها دارند. در این تحقیق اثرات زیست محیطی ناشی از احداث و بهرهبرداری از اسکله صیادی شهید رضایی بندر کنارک به روش ماتریس سریع مورد ارزیابی قرار گرفته است.
مواد و روشها منطقه مورد مطالعه
شهرستان کنارک منتهیالیه جنوب شرقی ایران و استان سیستان و بلوچستان در نواحی ساحلی دریای عمان و اقیانوس هند قرار گرفته است. مرکز این شهرستان بندر صیادی کنارک است. شهرستان کنارک به لحاظ موقعیت خاص جغرافیایی و امکانات و توانمندیهای بالقوه صید و صیادی و کشاورزی از اهمیت ویژهای برخوردار است و چون از نظر مختصات جغرافیایی نزدیک به مدار راسالسرطان میباشد، اثرات جانبی بادهای موسومی و اثر تعدیلکننده دریای عمان، این شهرستان را از نظر آب و هوایی معتدل در تمام فصول سال نموده است.
صنعت شهرستان کنارک بیشتر وابسته به شیلات میباشد و بیشتر موسسات تولیدی شهرستان صنایع جانبی صید هستند مثل صنایع کنسروسازی و تکثیر و عمل آوری میگو و سردخانه محصولات غذائی دریایی که بخش اعظم صنایع فعال در شهرستان را تشکیل میدهد.
روش مطالعه
روش مورد استفاده برای جمع آوری اطلاعات در این پژوهش، کتابخانه ای و میدانی بوده و در نهایت جهت آنالیز اثرات از روش ارزیابی سریع اثرات زیست محیطی - ماتریس پاستاکیا - استفاده شد. در روش کتابخانه ای، بررسی های مقدماتی و انجام مطالعات مختلف درخصوص نحوه ارزیابی اثرات بنادر صورت گرفته و همچنین از نظرات کارشناسان، کتب، نشریات و اینترنت و گزارشات، پایان نامه ها و داده های اطلاعاتی استفاده گردید. پس از اینکه فعالیتهای بندر صیادی کنارک شناسایی شد، اثرات و مخاطرات زیست محیطی حاصل از فعالیتهای بندر با استفاده از روش ماتریس ارزیابی سریع در مرحله ساخت و بهره¬برداری ارزیابی گردد EIA .یا ارزیابی اثرات زیست محیطی حاصل یا بازده ماتریس ارزیابی اثرات سریع است .
بر این اساس برای هریک از اجزای زیست محیطی مورد بررسی یک نمره با استفاده از معیار تعریف شده منظور گردید. پس از انجام ارزیابی بر اساس معیارهای یاد شده و محاسبات ریاضی، دامنه اثرات از مفید و مثبت زیاد تا منفی زیاد، مشخص می-شود. در نهایت با استفاده از جداول و نمودارهای مربوط به اجزای محیط و اثرات پیش بینی شده، تجزیه تحلیل آثار صورت پذیرفت.
معیارهای مد نظر در این ارزیابی دو طبقه بندی داشتند:
الف - معیارهایی که از نظر اهمیت، مهم محسوب میشوند و میتوانند از نمره یا امتیاز برخوردار شوند.
ب - معیارهایی که ارزش وضعیت و یا شرایط را آشکار میسازند اما به طور مستقل نمره دهی را تحت الشعاع قرار نمیدهند.
رابطه یا فرمول قابل کاربری، نمره ها را برای اجزای مستقل تعریف شده معرفی مینماید که در پایین بیان شده است
جدول : 1 مخفف محیطهای بررسی آثار زیست محیطی را نشان می دهد
جدول :2 معیارهای مد نظر در روش ماتریس سریع را نشان می هد
