بخشی از مقاله
چکیده
در هزاره سوم که به عصر فناوري اطلاعات موسوم است، میتوان گفت سرعت مهمترین ثروت میباشد. از دیگر سو دانش سازمانی نیز به سرعت در حال تبدیل شدن به مزیت رقابتی اصلی سازمانهاست. دانش سازمانی در دنیاي پرشتاب معاصر، فرصت مناسبی است براي سازمانهایی که به خوبی آنرا میشناسند و مدیریت میکنند. مدیریت دانش یک روند آگاهانه ایجاد دانش، اعتبار بخشی به دانش، ارائه دانش، توزیع دانش و کاربرد آن است.
استفاده از فناوري باعث بهرهوري افراد و انسجام اطلاعات در درون سازمان شده و سیستمهاي اجتماعی تعبیر اطلاعات را از طریق ارائه دیدگاههاي مختلف در یک زمینه انجام میدهند. در قوانین جدید رقابتها بر اساس تغییر ساخته میشوند نه ثبات، بر اساس مزیتهاي تکنولوژیکی ساخته میشوند و نه مصالح ساخت و ساز قدیمی؛ لذا سازمانها با تمرکز بر عاملهاي دانش و فناوري و ایجاد موازنه و تعامل بین آنها و با ایجاد یک محیط کاري پویا و آموزنده، میتوانند پیشرفتهاي رقابتیشان را حفظ کنند. این مقاله به بررسی کارایی مدیریت دانش و فناوري اطلاعات در ایجاد و توسعه سازمانهاي مجازي میپردازد.
-1 مقدمه
امروزه مرزهاي ثابت و مشخص سازمانی به دلایل مختلف از جمله تغییرات گسترده در بازار - شکل و فرم، زمان پاسخگویی، محل پاسخگویی، کیفیت، خدمات پس از فروش و ... - و عوامل موفقیت سازمانهاي کنونی - سرعت، انعطافپذیري، یکپارچگی، نوآوري و ... - تغییر یافته و مرزهاي منعطف و متحرك جایگزین این مرزهاي ثابت شده است.
به طور کلی سه نوع کسب و کار در سازمانها قابل مشاهده است: کسب و کار ارتباط با مشتري، ابداع محصول و کسب و کار زیر ساختها. نزدیک به یک قرن است که نظریههاي اقتصادي فرض میکنند که مدیریت تمامی این کسب و کارها باید به صورت یکجا و در یک سازمان انجام پذیرد چرا که اگر در سازمانهاي مجزا باشد، هزینههاي ارتباطات ظهور میکنند.
با ظهور مفهوم سازمانهاي مجازي و پیشرفت تکنولوژي اطلاعات و ارتباطات، مشخص گردید که میتوان این کسب و کارها را در سازمانهاي مجزا و حتی با هزینه بسیار کمتر، مدیریت و اجرا کرد. در سال 1959 میلادي، به سازمان به صورت مجموعهاي از منابع نگریسته شد که با تصمیمات مدیریتی در بخشهاي مختلف آن پخش میشوند - مالهوترا، . - 2000 این نظریه بعدها به دو قسمت تقسیم شد؛ قسمت اول به منابع داخلی و خارجی سازمان توجه داشت و قسمت دیگري از آن به چگونگی استفاده مؤثر و بهینه از منابع موجود اشاره میکرد.
اکنون جهان در حال تغییر به سمت جامعه دانش محور است. در این جامعه، دانش، منبع اصلی و اولیه براي فرد و به طور کلی براي اقتصاد است. امروزه زمین، نیروي کار و سرمایه - فاکتورهاي سنتی اقتصادي براي تولید - در درجه دوم اهمیت قرار دارند - دراکر، . - 1992 البته توجه به این نکته ضروري است که دانش به خودي خود، چیزي تولید نمیکند و تنها وقتی در قالب عمل ظاهر میشود، مؤثر میباشد.
زیرا اساساً دانش یک مقوله فردي است و تعریف و استفاده از آن در سازمان نیازمند بهکارگیري یک ساختار مشخص میباشد. امروزه دانش یکی از مؤلفههاي مهم در برتري رقابتی محسوب میشود. بنابراین مشخص کردن دانش موجود سازمان و دانش مورد نیاز آن و فراهم نمودن جایگاهی براي نگهداري و استفاده مناسب از آن، مشخص کننده ارزش رقابتی سازمان در جامعه دانش محور امروز است. اینجاست که اهمیت و نقش مدیریت دانش در سازمانهاي امروزي مشخص میگردد. اما به راستی مفهوم سازمان مجازي و مدیریت دانش چیست و در محیط بسیار متغیر و رقابتی امروز، براي کسب برتري رقابتی چه ارتباطی میان این دو مقوله مهم سازمانی وجود دارد؟
-2 ادبیات و مبانی تحقیق
-1-2 مدیریت دانش
مدیریت دانش و حیطههاي مربوط به آن بر این واقعیت تأکید دارند که در فضاي اقتصاد نوین جهانی، دستیابی به مزیت رقابتی پایدار درگرو ظرفیت و توانایی سازمان در توسعه و استفاده صحیح از منابع مبتنی بر دانش سازمان است. مدیریت دانش عنصر اساسی در دستیابی سازمانها به مزیت رقابتی و بقاي آن است - پرز و دي پابلوس، . - 2003 پس از گذشت چندین سال از شروع مباحث مدیریت دانش، افراد زیادي با توجه به زمینه کاري خود، تعاریف گوناگونی از آن ارایه دادهاند؛ اما هنوز تعریف واحدي از مدیریت دانش در مجامع علمی بیان نشده است.
مدیریت دانش فرایندي منظم و منسجم از هماهنگیهاي سراسر یک سازمان براي رسیدن به اهداف سازمانی تعریف شده است - اسفندانی و علی میري، . - 1394 مرکز بهرهوري و کیفیت آمریکا1 مدیریت دانش را مجموعهاي از راهبردها و رویکردهاي نوظهور براي خلق، حفظ و استفاده از داراییهاي دانش - شامل افراد و اطلاعات - معرفی میکند که اجازه میدهد دانش در زمان مناسب از افراد به جریان بیفتد به گونهاي که آنها بتوانند از این داراییها، براي خلق ارزش بیشتر در سازمان بهره ببرند - کوئینگ و سریکانتایا، . - 2007
یکی از چالشهاي اساسی در مدیریت دانش، فهم دقیق مفهوم دانش میباشد. به طور کلی دانش، اطلاعاتی است که فرد در ذهن خود شکل داده است - علوي و دوروتی، . - 2001 در واقع مدیریت دانش فرایندي است که سازمانها به واسطه داراییهاي عقلانی و منطقی و پایگاههاي دانش خود، تولید ارزش میکنند - سانتوس و سورماك، . - 2001 اغلب تولید ارزش از این داراییها شامل مشخص کردن آنچه کارکنان سازمان میدانند و مهارتهاي آنان، دانش شرکا و یا حتی رقبا براي عملکرد بهتر میباشد. مدیریت دانش رساندن دانش درست به افراد مورد نظر در زمان مورد نظر براي تصمیمگیري و عملکرد بهتر میباشد.
- ریبر، . - 2001 دانش نه تنها از مهارتها و اطلاعات کارکنان سازمان، بلکه از عوامل محیطی آن - بازار، رقبا، روند صنعت، مشتریان، محصولات، متدها و روشها و ... - نیز کسب میشود. در محیط اقتصاد دانش محور، خلاقیت، کیفیت، سرعت و انتقال دانش، فاکتورهاي مهم و حیاتی محسوب میشوند و سرمایههاي عقلانی به معیارهاي مهم و حیاتی براي ارزش اقتصادي سازمان تبدیل شده و امروزه در اکثر سازمانها اولویت مدیریت از مدیریت مالی و منابع به مدیریت دانش تغییر یافته است - امریت، . - 2002
به صورت کلی دانش به دو صورت دانش ضمنی و صریح تقسیم میشود. دانش ضمنی، اطلاعات، مهارتها و به طور کلی تمام مواردي است که افراد راجع به موضوعی، در ذهن خود دارند. دانش صریح دانش دستهبندي شده و مشخص شده است. مانند قوانین و دستورالعملها در سازمان. دانش باید در سازمان ذخیره شده، مابین قسمتهاي مختلف، انتقال یافته و استفاده شود. براي مدیریت دانش، فازهاي مختلفی وجود دارد که به آنها فعالیتهاي مدیریت دانش نیز گفته میشود. براي بیان این فعالیتها نیز مدلهاي مختلفی بیان شده است.
-2-2 گامهاي مدیریت دانش
اهدافی که استراتژي سازمانی از رهگذر مدیریت دانش دنبال میکند با اجراي چهار گام اساسی به دست میآید که در حقیقت گامهاي فرایند مدیریت دانش را تشکیل میدهند:
1 ایجاد و یا گردآوري دانش؛
2 ساختاردهی و ارزش بخشی به دانش جمعآوري شده؛
3 انتقال و تبادل دانش؛
4 ایجاد ساز و کارهاي مناسب جهت بهرهگیري و استفاده مجدد از این دانش چه در بعد فرد و چه در قالب گروههاي درون سازمانی. دستیابی به چنین اهدافی تنها از طریق بهرهگیري از ابزارهاي مدیریت دانش امکانپذیر است. فنآوريهایی که دانش را گسترش داده، امکان زایش و رشد دانش را فراهم نموده و کدگذاري و انتقال این داراییها را امکانپذیر میکنند، از جمله ابزارهاي مدیریت دانش هستند - پرز و دي پابلوس، . - 2003
