بخشی از مقاله
چکیده
یافته های پژوهشی درباره نقش کارکردهای مدیریت کلاس درس این است که معلمان مدیرانی هستند که برای تحقق اهداف آموزشی و افزایش اثربخشی و کارایی کلاس درس باید برنامه ریزی ،طراحی و سازماندهی، رهبری، نظارت و کنترل و ارزشیابی را با دقت به کار گیرند. تا از این رهگذر به اهداف مصور آموزشی در مقاطع دو گانه تحصیلی - سه گانه قبلی - در دانش آموزان دست یابند. کلاس درس مانند سایر سیستمهای اجتماعی دارای عناصر اساسی شامل باورها، احساسات، قواعد و مقررات، هنجارها، پایگاه نقش، قدرت، مقام، تسهیلات، اجرائیات، تنش و فشار است.
پژوهش حاضر با بهره گیری از رویکرد کیفی و با روش توصیفی B تحلیلی ، انجام و با استفاده از منابع موجود، به تحلیل وبررسی کارکردهای مدیریت آموزشی معلمان در کلاس درس پرداخته است. اگر آموزش وپرورش به دنبال تربیت دانش آموزانی است که بتوانند از عهده ی حل مسایل مختلف جامعه ی متحول فردا برآیندباید مدیریت آموزشی معلمان در کلاس درس افزایش یابد. تحقق اهداف تربیتی - در قالب پیشرفت تحصیلی فراگیران - در کلاس درس مانند دیگر سازمانهای اجتماعی مستلزم مدیریتی اثربخش و کارا از طریق انجام وظایفی چون برنامه ریزی، سازماندهی، رهبری، ایجاد انگیزش، کنترل و ارزشیابی است.
با آموزش در کلاس درس، کار کردن با دانش آموزان، ایجاد نظم و آرامش، جلب توجه دانش آموزان و تأمین یک جو آموزشی مناسب است که در آن دانش آموزان به سمت اهداف آموزشی و تربیتی هدایت رهبری میشوند، مدیریت کلاس درس تهیه تدارکات و اتخاذ شیوههای لازم برای ایجاد و حفظ محیطی اثربخش برای آموزش و یادگیری است که بستگی به چگونگی ارزشیابی از دانش آموزان دارد
مقدمه
کلاس درس به عنوان یک گروه و سیستم اجتماعی محلی برای آموزش، یادگیری و رشد همه جانبهی دانش آموزان است. به همین دلیل کانون توجه کلیهی صاحبنظران رشتههای مختلف علوم تربیتی است، معلمان برای تحقق اهداف آموزشی به مجموعه مهارتهایی نیازمندند که اصطلاحاً به آنها مدیریت کلاس درس میگویند.
مدیریت کلاس درس دارای کارکردها و مؤلفههایی چون سازماندهی، تولید فکر، کارگروهی و مشارکت، هنجارسازی، نظارت و پیشرفت، پیش بینی رویدادهای آموزشی، تبدیل نقاط ضعف به نقاط قوت، ایجاد نظم و آرامش، تسهیل گری، توجه به فراگیران است. این مؤلفهها را میتوان طبقه بندی و در چارچوب کلی کارکردهای مدیریت آموزشی یعنی طراحی و سازماندهی، رهبری، نظارت و کنترل و ارزشیابی و ایجاد جو یادگیری مورد بررسی قرار داد
طراحی و سازماندهی کلاس درس ادارهی کلاس درس را آسان تر میکند. این فعالیت باید به گونهای طراحی شود که از طریق آن فرصتهای یادگیری بیشتری فراهم و مهارتهای اجتماعی و مشارکتی دانش آموزان رشد و ارتقاء یابد. بررسیهای مربوط به طراحی و برنامههای کلاس درس نشان میدهد که عدم وجود یک برنامه درسی و سازماندهی متناسب موجب بروز بسیاری از مشکلات رفتاری در بین دانش آموزان میشود. به خصوص زمانی که با خصوصیات و ویژگیهای روانی آنها بی ربط باشد
رهبری یکی از کارکردهای ضروری معلم در کلاس درس است. معلم به عنوان رهبر کلاس باید با استفاده از امکانات موجود زمینه تحقیق اهداف آموزشی را فراهم نماید. چگونگی برخورد معلم با دانش آموزان و استفاده از سبک رهبری مناسب از اهمیت ویژهای برخوردار است. رهبری کلاس درس نفوذ و تأثیر معلم بر دانش آموزان است به صورتی که دانش آموزان با میل و علاقه و رغبت در جهت تحقق اهداف آموزشی تلاش نمایند. معلم در نقش رهبری باید استعدادهای دانش آموزان را شناسایی و با آنها به خوبی ارتباط برقرار نموده و در آنها انگیزه مطالعه و پژوهش را ایجاد نماید. همچنین بر انجام کارهای گروهی تأکید نموده و به اقتضای شرایط، تغییرات لازم را در چگونگی انجام فرآیند یاددهی - یادگیری ایجاد نماید
پژوهشهای کارولین اورتسون در مورد مدیریت ادارهی کلاس نشان میدهد که کلاس درس مستلزم قواعد و مقررات روشن و واضحی است که معلمان برای کنترل کلاس آنها را وضع و به کار بگیرند. نظارت مداوم بر رعایت قواعد و مقررات، ثبت و نگهداری دقیق کارهای تحصیلی و تکالیف دانش آموزان و کنترل چگونگی روابط بین معلم و دانش آموزان یکی از کارکردهای ضروری مدیریت آموزشی کلاس درس است. جو یادگیری مطلوب یکی از مهمترین عوامل اثربخشی معلم در ادارهی کلاس درس اثربخش است. معلمانی که قادر باشند فضای کلاس درس را به فضایی مطلوب و انگیزشی تبدیل کنند نظم و انضباط پویایی را در کلاس ایجاد خواهند نمود.
ارزشیابی پیشرفت تحصیلی یکی از کارکردهای مدیریت کلاس درس است که میزان تحقق اهداف آموزشی و همچنین نواقص یادگیریها را مشخص میکند. ارزشیابی در کلیهی مراحل تدریس با هدفهای گوناگون به معلمان کمک میکند تا بدانند تا چه اندازه هدفهای کلاس درس تحقق یافته است.. چگونگی ارزشیابی پیشرفت تحصیلی به عنوان یکی از حلقههای فرآیند مدیریت کلاس درس بر روی نحوهی ارائه مطالب، تدریس، نظم و انضباط، شیوهی رهبری معلم و روابط معلم و شاگرد تأثیر میگذارد.
تحقق اهداف آموزشی مستلزم توجه به تغییر و به کارگیری سبک مدیریتی کارا واثربخش آموزشی معلمان در ادارهی کلاس درس است. وظیفه اساسی معلم در فرآیند یاددهی، یادگیری آماده ساختن دانش آموزان برای زندگی در جامعه و جهان رو به پیشرفت و تغییرات سریع است. معلم در کلاس درس باید فرصت کسب مهارت در ابعاد مختلف مانند مهارت در حل مسئله، مهارت در تصمیم گیری، مهارت در برقراری روابط انسانی و مهارت در تفکر انتقادی و خلاق را برای دانش آموزان فراهم نماید. بنابراین پیشرفت تحصیلی دانش آموزان محدود به افزایش معلومات و قبولی آنها نیست بلکه کسب مهارتهای اساسی زندگی در محیطی کاملاً انسانی و اخلاقی و با به کارگیری کارکردهای سبک مدیریتی آموزش متناسب با شرایط و وضعیت کلاسی و ویژگیهای روحی و روانی دانش آموزان یکی از ضروری ترین مهارتهای شغل معلمان است
معلمان در کلاسهای درس باید کارردهای مدیریت آموزشی را متناسب با ویژگیهای شخصیتی دانش آموزان و روشهای تدریس به گونهای انتخاب کنند که دانش آموزان فرصت کسب انواع مهارتها را از طریق عمل در کلاس درس بیاموزند. روشهای تدریس فعال توجه به علایق و نیازهای دانش آموزان، به کارگیری روشهای حل مسئله مشارکتی، ایجاد رابطه سازنده و اثربخش با دانشآموزان میتواند محیط کلاس درس و فرآیند آموزش را شوقانگیز و زمینه تحقق اهداف تربیتی و آموزشی را فراهم نماید.پژوهشهای مربوط به مدیریت کلاس درس نشان میدهد که تعداد قابل توجهی از معلمان در ادارهی کلاس خود مشکل دارند. این مشکلات بیشتر به صورت عدم انجام تکالیف درسی و عدم پیشرفت تحصیلی متجلی میگردد
ضرورت و اهمیت نظری بررسی مدیریت کلاس درس معلمان را باید در تفاوت میزان استفاده از کارکردهای مدیریتی دانست. الگوهای رفتاری معلمان با اینکه شباهتهایی با یکدیگر دارند ولی تفاوتهای معنی داری در نحوهی به کارگیری مهارتهای مدیریتی و میزان اثربخشی آنها مشاهده میشود
معلمان به دلیل جامعه پذیریهای متفاوت،سطح آگاهی و نگرشهای گوناگون به سازمان، کلاس درس، دانش آموزان و مفهوم تعلیم و تربیت از الگوهای مدیریتی متفاوتی استفاده میکنند. در مقابل دانش آموزان نیز به دلیل ویژگیهای شخصیتی و مبنای انگیزشی و تصوراتشان از معلم و کلاس درس عکس العملهای متفاوتی را نشان میدهند. بنابراین مدیریت آموزشی کلاس درس، یک فرآیند کنش و واکنش متقابل بین معلم و دانش آموزان است که منجر به عملکرد آموزشی خاصی میگردد.
اداره ی کلاس درس مستلزم ارتباط سازندهی معلم با دانش آموزان است تا با تعامل ویژگیهای شخصیتی و روحی و روانی دانشآموزان را شناخته و نسبت به راهنمایی آنها اقدام نماید. لذا بررسی مدیریت کلاسی معلمان از اهمیت و ضرروت خاصی برخودار خواهد بود. ضرورت و اهمیت کاربردی بررسی مدیریت کلاس درس را میتوان در شناسایی میزان توانایی مدیریتی معلمان در کارکردهای مدیریتی کلاس درس یعنی برنامه ریزی، نحوهی سازماندهی کلاس درس یعنی، نحوهی سازماندهی کلاس درس، ایجاد جو یادگیری مطلوب، رهبری و نظارت و کنترل، ارزشیابی پیشرفت تحصیلی دانست.
