بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر فراتحلیل اثربخشی مداخله های روانشناختی-آموزشی بر کاهش پرخاشگری کودکان بود. نمونه پژوهش شامل 30پژوهش و 1483شرکت کننده بود. داده ها با استفاده از چک لیست فراتحلیل کوهن تحلیل شدند.
این پژوهش با استفاده از تکنیک فراتحلیل و با یکپارچه کردن نتایج تحقیقات مختلف، اندازه اثر مداخلات روانشناختی- آموزشی را مشخص می نماید .نتایج گویای اندازه اثر بالای مداخله های روانشناختی-آموزشی بر کاهش پرخاشگری کودکان بود p< 0/0001 - و. - d=1/ 032 بنابراین این مداخلات و آموزش ها روش های مناسبی برای کاهش رفتار پرخاشگرانه در کودکان می باشد.
.1 مقدمه
در طی سالهای گذشته یک مجموعه رو به رشد تحقیقات حول محور پرخاشگری1 و مشکلات آن درکودکان و نوجوانان در مدرسه اختصاص یافته است. زیرا رفتار پرخاشگرانه می تواند در برخی از کودکان در دوران ابتدایی و مدرسه دیده شود - باس و پلامین2، 1975به نقل از رجبی و همکاران، . - 1392 رفتار پرخاشگرانه می تواند باعث نتایج منفی از قبیل طرد همسالان و بزهکاری در نوجوانی شود - ون لیر، ویتارو و ایزنر3، . - 2007 پرخاشگری ارائه محرک آزارنده از فردی به فرد دیگر است، به قصد آزار یا قصد آسیب، زمانی که فرد در حال فرار یا دور شدن از محرک است
انواع پرخاشگری، شامل پرخاشگری کلامی، یا پرخاشگری فیزیکی 5 در برابر دیگران و پرخاشگری فیزیکی علیه اموال می باشد که پرخاشگری لفظی6 یا کلامی ممکن است با یا بدون حمله فیزیکی به دیگران رخ دهد
با این حال پرخاشگری غیر مستقیم بدون هر گونه حمله فیزیکی اما با صدمه زدن به دیگران از نوع شایعه 8 اجتماعی، غیبت، تهدید و محرومیت اجتماعی به منظور آسیب رساندن به رابطه ها می باشد
رفتار پرخاشگرانه می تواند از طریق دو تابع زیر بنایی توضیح داده شود: پرخاشگری واکنشی و فعال
باتوجه به این ایده پرخاشگری واکنشی می تواند با نظریه سرخوردگی و خشم2 نیز توضیح داده شود از این نظر پرخاشگری واکنشی عملی است که با یک تحریک مثل توهین3 و یا حمله فعال می شود و در نتیجه ممکن است در عمل به صورت حالت دفاعی یا عصبانیت نشان داده شود
از طرف دیگر پرخاشگری فعال به عنوان یک رفتار تهاجمی است که بدون تحریک فوری تعریف شده اما با انگیزه هایی مثل تسلط برای بدست آوردن اموال و یا اهداف این چنینی دیگر
رفتار پرخاشگرانه رایج در میان کودکان در حال حاضر چالش عمده ای در مدارس ایجاد کرده است این مشکلات رفتاری مانند تمایلات مخرب، نزاع4 ، نافرمانی5 مربوط به این گونه رفتار می باشد
رفتار پرخاشگرانه می تواند توسط یک فرد یا یک گروه نشان داده شود و یا می تواند یک فرد یا یک گروه را هدف قرار دهد. علاوه بر این برای رهبری کردن یا کنترل تهدیدهای فیزیکی رفتارهای پرخاشگرانه به طور عمومی نیاز به یک قربانی7 دارد که این قربانی می تواند تاثیر منفی بر پرورش شخصیت داشته باشد
پرخاشگری دوران کودکی و خردسالی پیش بینی کننده رفتارهای پر خطر بعدی است زیرا این رفتارها می تواند رفتارهای بزهکاری، سوء مصرف مواد، افسردگی و افت تحصیلی را در آینده پیش بینی کند
یکی از دلایل اصلی مراجعه کودکان به مراکز مشاوره و روان درمانی رفتارهای پرخاشگرانه می باشد - آرم بستر، سوخودولوسکی، میشل سن9، - 2001 با توجه به رویکردهای مختلف در زمینه خشم و پرخاشگری درمان های مختلفی نیز ارائه شده است
با توجه به ناهمخوانی های موجود در یافته های مربوط به میزان اثربخشی مداخلات روانشناختی و آموزشی در کاهش پرخاشگری ، انجام یک فراتحلیل در این زمینه مناسب به نظر میرسد .بنابراین پژوهش حاضر با کاربرد روش فراتحلیل در پی پاسخگویی به این پرسش است که اثربخشی مداخلات روانشناختی-آموزشی در کشور چه قدر است تا دریابیم اثربخشی کدامیک بهتر بوده و کدامیک تأثیر کمتری داشته اند.
.2 روش پژوهش
جامعه آماری فراتحلیل حاضر، پژوهشهایی بودند که در 12 سال گذشته، 1377-1393 در زمینه مداخله و آموزش کاهش پرخاشگری در ایران انجام شده بود. منابع جست وجو عبارت بودند از : مجله های علمی -پژوهشی حوزه روانشناسی ، بانک منابع اطلاعاتی جهاد دانشگاهی و مرکز اسناد ایران .واژه ی جست و جو نیز »پرخاشگری«بود.
در کل 30 منبع که ملاکهای درون گنجی را داشتند، وارد فراتحلیل شدند؛- 1 موضوع پژوهش، درمانها و آموزش های در جهت کاهش پرخاشگری باشد؛-2 حجم نمونه مناسب باشد؛ -3 شرایط لازم از نظر روش شناسی - فرضیه ها، روش پژوهش، جامعه، نمونه و روش نمونه گیری، ابزار اندازه گیری و روایی و پایایی آنها، روش تحلیل آماری و درست بودن محاسبات آماری - را داشته باشد؛-4 بررسی به صورت گروهی انجام شده، موردی و تک آزمودنی نباشد؛ -5 طرح پژوهش، آزمایشی باشد.
برای گردآوری داده ها، سیاهه تحلیل محتوا - از نظر روش شناختی - به کار رفت، که شامل این مؤلفه ها بود: عنوان، ویژگی های کامل پژوهشگر، سال اجرا، فرضیه ها، ابزارها، روایی و پایایی ابزارها، جامعه آماری، حجم نمونه و سطح معناداری مورد قبول.
چهار مرحله محاسباتی فراتحلیل شامل موارد زیر می شود:
مرحله -1 محاسبه اندازه اثر برای هر مطالعه
مرحله -2 تبدیل نمره r هر پژوهش به dکوهن
مرحله -3 ترکیب اندازه اثر مطالعات آزمایشی به منظور محاسبه اندازه اثر کل
مرحله -4 معناداری مطالعات ترکیب یافته
اندازه اثر نشان دهنده ی میزان یا درجه حضور پدیده در جامعه است. هرچه اندازه ی اثر بزرگ تر باشد، درجه حضور پدیده بیش تر است.
.3یافته ها
خلاصه نتایج پژوهش حاضر در جدول های 1 و 2 آمده است. بر اساس نتایج جداول 1 و 2، حجم نمونه کل تحقیقات صورت گرفته در زمینه کاهش پرخاشگری برابر با 1483 نفر بود. پژوهش علی صاحبی با حجم نمونه 157 نفر بیشترین وپژوهش های آنیا ذوالمجد - - 1386 و ستاره شجاعی - - 1385 با حجم نمونه 14 نفر کمترین حجم نمونه را داشتند. .بیشترین پژوهشهای پرخاشگری 8 - مورد - در شهر تهران انجام شده است .از بین 30 پژوهش حاضر 5 پژوهش پس از ارائه الگوی درمانگری خود پیگیری داشته اند و اثربخشی روش خود پس از گذر زمان را گزارش کرده اند .در این پژوهش ها از پرسشنامه پرخاشگری آیزنک بیش از ابزارهای دیگر - 6 مورد - برای اندازه گیری عزت نفس استفاده شده است.
بر اساس نتایج جدول 2 میانگین اندازه اثر کل 1/032 بود - p< 0 /0001 - از بین این پژوهشها بالاترین اندازه اثر مربوط به ستاره شجاعی - - 1385 و پایینترین اندازه اثر به پژوهش علی صاحبی به ترتیب 14/04 و 0/32 بود.
