بخشی از مقاله
چکیده
زبان شتر که توسط انسان مصرف غذایی دارد، یکی از اعضای مهم دستگاه گوارش حیوان نیز می باشد. در این مطالعه، تعداد پنج نمونه زبان شتر یک کوهانه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که تعداد ٌٌ-ُ عدد پرز جامی در هر طرف زبان وجود داشت. پرزها دایره ای یا بیضوی شکل بودند و شکل و اندازه پرزها در هر طرف زبان با طرف دیگر یکسان و متقارن نبودند. در وسط پرزها یک قسمت مرکزی دیسک مانند به همراه شیار واضحی و یک حلقه برجسته در پیرامون آن وجود داشت. در مجموع شباهت ها و تفاوت هایی بین پرزهای جامی شتر یک کوهانه با سایر نشخوارکنندگان و همچنین شتر دوکوهانه مشاهده شد.
مقدمه و هدف
شتر جانوری از راسته زوج سمان، گروه نشخوارکنندگان، خانواده شتران و جنس شتر می باشد که دو نوع مهم شتر یک کوهانه و شتر دوکوهانه دارد. به دلیل مقاومت بالای شتر در برابر شرایط نامساعد محیطی، این حیوان نقش چشمگیری در تأمین گوشت، شیر و پشم در مناطق گرم و خشک ایفا می کند ]ٌَ.[ در ایران نوع یک کوهانه آن به صورت بومی زندگی می کند. سلامت شتر هم از نظر تولید بهینه خود دام و هم به واسطه مصرف آن توسط انسان و به لحاظ سلامت و بهداشت جامعه اهمیت می یابد.
زبان عضو مهمی در دستگاه گوارش است که در حیوانات در اعمال مختلفی مانند اخذ غذا، بلع و حس چشایی نقش ایفا می نماید . اهمیت اطلاع از کالبدشناسی زبان در این حیوان در ارتباط با سلامت این عضو بدن جهت عملکرد صحیح دستگاه گوارش و در نتیجه کل بدن دام و از سوی دیگر موارد مربوط به بهداشت مواد غذایی، باتوجه به مصرف غذایی زبان شتر توسط انسان، مشخص می گردد.
از آنجا که شترها در کشورهای کمتر توسعه یافته پرورش داده می شوند، تحقیقات صورت گرفته بر روی آنها محدود بوده است ]ٌٍ.[ در مطالعات، کالبد شناسی زبان و پرزهای جامی شکل در گونه های مختلفی از حیوانات و نشخوارکنندگان مورد مطالعه قرار گرفته است 11 ]،8،7،6،4،3،. [ 1 در مورد شتر کالبدشناسی زبان در شتر دو کوهانه در مطالعاتی مورد بررسی قرار گرفته است ]ٍ.[
بر روی سطح پشتی و کناره های زبان پرز هایی دیده می شود که از دو نوع مکانیکی و یا چشایی هستند . پرزهای جامی از نوع چشایی بوده و دارای جوانه های چشایی هستند . این پرزها در جلوی ریشه زبان قرار دارند و توسط یک شکاف حلقوی و حلقه پیرامونی آن احاطه می شوند. تعداد پرزهای جامی شکل در هر طرف در گاو ٌْ-َ عدد، در گوسفند ٍُ-ٌَ عدد و در بز ٌَ-ٌٍعدد می باشد. با بررسی منابع مشخص شد که مطالعات کمی در مورد کالبدشناسی زبان در شتر یک کوهانه انجام گرفته است . از این رو در این مطالعه کالبدشناسی پرزهای جامی شکل در شتر یک کوهانه در ایران مورد بررسی قرار گرفت.
مواد و روش ها
در این طرح به منظور مطالعه کالبدشناسی زبان در شتر یک کوهانه، تعداد پنج نمونه زبان از لاشه شترهای بالغ تازه کشتار شده مورد مطالعه قرار گرفت. نمونه ها در مجاورت با یخ به آزمایشگاه دانشکده دامپزشکی منتقل شدند. ابتدا موقعیت قرارگیری پرزهای جامی بر روی سطح زبان مورد بررسی قرار گرفت و سپس هر کدام از زبان ها جهت مطالعات بعدی در محلول فرمالین قرار گرفت. خصوصیات ماکروسکوپیک این پرزها در هر دو نمونه تازه و تثبیت شده مورد مطالعه قرار گرفت . از نمونه ها با استفاده از دوربین دیجیتالی تصاویر مربوطه تهیه شد و خصوصیات کالبدشناسی پرزهای جامی شکل زبان شتر یک کوهانه بر روی تصویر زبان این حیوان مشخص گردید.
نتایج و بحث
بررسی ماکروسکوپیک زبان در شتر یک کوهانه نشان داد که زبان در انتها دارای برجستگی واضحی می باشد. تعداد ٌٌ-ُ عدد پرز مشخص جامی شکل در هر طرف زبان در کناره برجستگی زبان مشاهده گردید . پرزها نزدیک یکدیگر قرار داشتند و تقریبا به م وازات کناره برجستگی زبان بودند . شکل پرزها به صورت دایره ای یا بیضوی بود . اندازه پرزهای جامی شکل در هرکدام از نمونه ها به صورت قابل توجهی متفاوت از یکدیگر بودند .
در هر ردیف عموما پرزهای ابتدایی و انتهایی کوچکتر از پرزهای میانی بودند - تصویر ٌ - . در وسط پرزها یک قسمت مرکزی دیسک مانند کروی یا بیضوی قرار داشت که عموما در قسمت مرکزی خود فرو رفته و مقعر بودند. در پیرامون دیسک شیار واضحی وجود داشت و در قسمت بیرونی شیار نیز یک حلقه برجسته آنرا احاطه می کرد . همچنین شکل و اندازه پرزها در هر طرف زبان با طرف دیگر یکسان و متقارن نبودند.
در مواردی نیز پرزهای یک طرف زبان در دو تا سه ردیف قرار داشتند که در مورد پرزهای دو ردیفی در ردیف داخلی اندازه آنها کوچکتر از پرزهای ردیف بیرونی بود. در مورد پرزهای سه ردیفی نیز پرزهای میانی از دو ردیف دیگر بزرگتر بودند. در مورد برخی از پرزها یک حلقه مشترک دو عدد از دیسک ها را احاطه می کرد - تصویر ٍ - . نتایج به دست آمده در مطالعه حاضر در مورد ساختار کلی پرزهای جامی شکل با نتایج مطالعات انجام شده در مورد شتر مطابقت دارد 10]،9،.[2 در مطالعات ، در گونه های گوناگون جانوری، شکل و تعداد پرزهای جامی شکل متفاوت از هم گزارش شده اند.
در شتر دو کوهانه تعداد این پرزها در هر طرف زبان ّ الی َ عدد گزارش شده است ]ٍ.[ در مطالعه حاضر پرزهای جامی شکل در یک ردیف و در برخی از نمونه ها نیز به صورت دو ردیفی استقرار داشتند و در مطالعات دیگر نیز قرار گیری پر زهای جامی شکل در بیش از یک ردیف در هر طرف مورد شتر دو کوهانه گزارش شده است ]ٍ.[ در مورد پرزهای دو ردیفی در ردیف خارجی اندازه آنها بزرگتر از پرزهای ردیف داخلی بود که با مشاهدات در مورد شتر دوکوهانه مطابقت داشت ]ٍ.[
