بخشی از مقاله
چکیده
شهر بابک در استان کرمان و در پهنه آتشفشانی ارومیه-دختر - سهند- بزمان - قرار دارد. پهنه آتشفشانی ارومیه-دختر با روند شمال غرب-جنوب شرق به صورت یک نوار آتشفشانی به عرض حدود 200 کیلومتر و طول تقریبی 2000 کیلومتر به موازات راندگی اصلی زاگرس گسترش دارد. در این پهنه سنگهای آتشفشانی و تودههای نفوذی نیمهعمیق تا عمیق سنوزوییک دارای گسترش فراوانی هستند.
نفوذ توده های نفوذی گرانیتوییدی در سنگهای آتشفشانی سنوزوییک موجب گسترش فرایندهای دگرسانی و کانیسازی در این سنگها شده است. در منطقه شهر بابک نیز کانیسازیهای گستردهای از مس پورفیری در مجموعههای ولکانو-پلوتونیک سنوزوییک بوجود آمدهاند که از جمله میتوان به کانهزاییهای مس پورفیری ایجو، چاه فیروزه، چاه مسی، تزرج ، میدوک و آبدر اشاره نمود. علاوه بر وقوع کانهزاییهای گسترده مس در شهر بابک در برخی مناطق از این شهرستان منجمله چاهفیروزه و میدوک کانهزایی فیروزه نیز اتفاق افتاده است.
مقدمه
مس یکی از مفیدترین و پر مصرفترین عناصر فلزی است و گفته میشود که مس اولین فلزی است که توسط بشر کشف شده و جزء محدود فلزاتی است که به صورت آزاد در طبیعت یافت میشود. منابع شناخته شده مس جهان 500 میلیون تن برآورد میگردد . بخش عمدهای از مس مورد استفاده در دنیا از کانسارهای مس پورفیری استحصال میگردد . جدیدترین تعریفی که برای کانسارهای مس پورفیری شده است این است که کانسارهای پورفیری کانسارهای بزرگ با عیار متوسط تا کم هستند.
بهطور کلی ذخایر مس تیپ پورفیری از مهمترین منابع تامین این عنصر فلزی با ارزش به همراه عناصر مهم دیگر مانند مولیبدن و طلا در جهان هستند. اغلب این ذخایر در ایالتهای متالوژنیک که با عنوان کمربندهای مس پورفیری شناخته می شوند، گسترده شدهاند. کمربند مس پورفیری ایران که خود بخشی از یک کمربند بزرگ جهانی مس به طول حدود چهار هزار کیلومتر محسوب میشود، با روند شمال غربی جنوب شرقی با کمان ماگمایی سهند بزمان - یا ارومیه دختر - منطبق است. بخش جنوبی این کمربند تحت عنوان کمربند مس کرمان شناخته شده و کانسارهای بزرگی چون سرچشمه و میدوک و ذخایر امیدبخشی مانند درهزار، نوچون، ایجو، علیآباد و چاهفیروزه در آن واقع شدهاند. تصویر گولارث از منطقه شهر بابک در شکل 1 نشان داده شده است.
بحث
شهرستان شهر بابک یکی ازشهرهای مهم استان کرمان بوده که در شمال غرب این استان و در روی کمربند مسخیز دهج- ساردوئیه قرار گرفته است. این شهرستان از ذخایر فلزی و غیر فلزی قابل توجهی برخوردار میباشد. از ذخایر در حال بهرهبرداری آن میتوان به مس پورفیری میدوک در 42 کیلومتری شمال شرق شهر بابک اشاره کرد. علاوه بر این، ذخایر مس با ارزش دیگری نیز در مراحل مختلف اکتشافی قرار دارند که از جمله مهم ترین آنها می توان مس پورفیری ایجو، سرنو، گودکلواری، تزرج، دربیدو، پرکام، آبدر و کدر را نام برد. از ذخایر رگهای چند فلزی این شهرستان میتوان به ذخیره چاهمسی و ذخیره لاطلا اشاره کرد.
در منطقه چاهمسی کانههای مس سرب روی و مقدار قابل توجهی طلا وجود دارد. موقعیت برخی از کانهزاییها در منطقه شهر بابک در شکل 2 و تصویر صحرایی از منطقه کانهزایی چاهفیروزه در شکل 3 نمایش داده شده اند. همچنین تصاویر نمونههای دستی از کانهزاییهای متعدد فیروزه در منطقه شهر بابک در شکل 4 ارایه گردیدهاند.. از ذخایر غیرفلزی در این شهرستان میتوان به پتانسیل خاکهای صنعتی در مناطق دگرسان با لیتولوژی سنگهای آتشفشانی و آذرآوری اسیدیحدواسط اشاره نمود.
معدن مس میدوک در فاصله 42 کیلومتری شمال شرق شهر بابک و 132 کیلومتری شمال غرب معدن مس سرچشمه قرار گرفته است . فاصله مستقیم آن تا شهر بابک 27 کیلومتر و تا سرچشمه 80 کیلومتر است. منطقه میدوک قسمتی از بخش مسخیز استان کرمان است که از نظر زمینشناسی میتوان آن را قسمتی از سیستم کوهزایی آلپ هیمالیا در نظر گرفت - عبادی، . - 1390 در محدوده کانسار مس میدوک سنگهای آتشفشانی - آذرآواری ائوسن رخنمون دارند و توسط تودههای نفوذی متعددی از جنس گرانودیوریت که بعضاً بیش از 2 کیلومتر گسترش دارند، قطع شدهاند.
توده-های نفوذی و سنگهای آذرین بیرونی تحت تاثیر محلولهای گرمابی در محدوده نسبتاً وسیعی دگرسان گردیدهاند - رسولی و همکاران، . - 1394 کانی زایی کانسار مس پورفیری میدوک مربوط به فعالیتهای دگرسانی شدید همراه با این تودههای نیمهعمیق است. توده معدنی میدوک به سه زون اکسید، سوپرژن و هایپوژن تقسیم شده است. بر مبنای کانیشناسی ماده معدنی شبیه آنچه که در کانسارهای مس پورفیری صورت میگیرد دو کانی تعیین کننده در زون اکسید مالاکیت و آزوریت میباشد.
