بخشی از مقاله
چکیده
کانسار گوشفیل در جنوب غرب اصفهان و در پهنه فلززایی ملایر- اصفهان واقع شده است. کانیسازی به شکل اپی-ژنتیک و با کنترل ساختاری در مرز شیلهای ژوراسیک و دولومیتهای کرتاسه تشکیل شده است. پاراژنز کانیایی شامل اسفالریت، گالن و پیریت است که با کانی های باطله دولومیت، کوارتز، مواد آلی و کمتر باریت همراهی میشود. دولومیتیشدن و سیلیسیشدن مهمترین آلتراسیونها هستند.
براساس مطالعات سیالات درگیر، دمای تشکیل کانسار گوشفیل بین 223 تا 302 درجه سانتیگراد بوده و از سیالی با درجه شوری بین 9/5 تا 16/7 درصد حاوی نمکهای CaCl2 و NaCl به وجود آمده است. نوع سنگ میزبان، اپیژنتیک بودن کامل کانسار و کنترل کانیسازی توسط گسلهای بعد از رسوبگذاری، نوع کانهها و باطلههای همراه و عدم وجود فعالیتهای آذرین در منطقه نشان میدهد که کانسار گوشفیل شباهت زیادی با ذخایر نوع MVT دارد.
نمودار دمای همگن شدن در مقابل شوری سیالات درگیر اولیه گوشفیل نشان میدهد که دو نوع سیال کانهدار با دمای یکسان و شوری متفاوت در منطقه وجود داشته است، برخی دولومیتهای هیدروترمالی، کوارتز و اسفالریت از محلولی با شوری بیش از 13 درصد و تعدادی از دولومیتهای هیدروترمالی از محلولی با شوری کمتر از 11 درصد وزنی به وجود آمدهاند.
مقدمه
ناحیه معدنی ایرانکوه در جنوب غربی شهر اصفهان و در محدوده طولهای جغرافیایی 51° 33 ˝ تا 51° 40˝ و عرضهای جغرافیایی 32° 28˝ تا 32° 32˝ قرار دارد. بیشترین کانهزایی سرب و روی با میزبان کربناتی، در کمربند ملایر-اصفهان در پهنه سنندج - سیرجان رخ داده است - . - Momenzadeh 1976 سن سنگ میزبان کربناته در ذخایر سرب و روی این کمربند، کرتاسه است - . - Rajabi et al., 2012
منطقه ایرانکوه شامل کانسارهای گوشفیل ، تپه سرخ ، رومرمر در دامنه شمالی و کانسارهای کلاهدروازه، گود زندان در دامنه جنوبی است. کانسار گوشفیل در غرب منطقه قرار داشته و یکی از مهمترین کانسارهای فعال ایرانکوه است. منطقه معدنی ایرانکوه یکی از بزرگترین مجموعه ذخایر سرب و روی در ایران است، و گزارشات زمینشناسی، اکتشافی و ژئوفیزیکی، پایان نامهها و مقالات متعددی درباره آن نوشته شده است - تیموری اصل 1389، ناکینی.،1392،
بویری کناری و دیگران1394، - Momenzadeh, M. 1976 , Ghazban et al.,1994 در این پایان نامهها و مقالات که بعضی بر روی کل محدوده معدنی و برخی در بخشهای خاص و در ارتباط با زمینشناسی، رسوبشناسی، ساختاری، کانیسازی، ژئوشیمی و مطالعات ایزوتوپی کار شده است، به ویژگیهای کانسار گوشفیل نیز اشاره شده و کانیسازی سرب و روی ایرانکوه عمدتا از نوع دره میسیسیپی - MVT - معرفی شده است.
این مقاله برای اولین بار به مطالعات کانیشناختی، پاراژنزی، تعیین شرایط دمایی و شوری محلول کانهدار در کانسار گوشفیل برپایه مطالعات زیرسطحی میپردازد. برای این منظور افق 1520 تونل گوشفیل و دو گمانه G-17 و G-20 که دارای بیشترین مقدار کانیسازی بودهاند، انتخاب شدهاند. در نهایت مدل کانیسازی و شرایط تحول محلول کانهدار بحث خواهد شد روش مطالعه به منظور مطالعات زیرسطحی در کانسار گوشفیل، تعداد 20 نمونه از افق 1520 تونل گوشفیل و 35 نمونه از دو گمانه G-17 و G-20 برداشت شد.
بررسیهای سنگشناسی، آلتراسیون، کانیسازی و تعیین توالی پاراژنزی بر روی 55 مقطع نازک صیقلی تهیه شده، مطالعه شد. همچنین پس از مطالعات دقیق پاراژنزی، تعداد 6 مقطع دوبرصیقل از کانی های دولومیت و کوارتز به عنوان مهمترین باطله همراه با کانیسازی و نیز کانی اسفالریت تهیه شده و مورد مطالعات سیالات درگیر قرار گرفت. دماسنجی سیالات درگیر به وسیله دستگاه سردکننده و گرم کننده Linkam مدل THMSG 600 در دانشگاه فردوسی مشهد صورت گرفت. گستره دمایی دستگاه بین -190 تا+600 درجه سانتیگراد و با دقت -1 & است.
در مجموع آنالیز دماسنجی بر روی 82 سیال درگیر انجام شد، به دلیل ریز بودن برخی از آنها، اندازهگیری شوری و تعین نوع املاح در 51 عدد از آنها صورت گرفت. مقدار شوری در سیستم H2O-NaCl با استفاده از نرم افزار تعبیه شده در سیستم اکسل HOKIEFLINCS- H2O-NaCl - Lecumberri-Sanchez et al.,2012 - محاسبه شده است. هیستوگرامهای مناسب در نرمافزار SPSS ترسیم شد.
زمینشناسی پهنه فلززایی ملایر- اصفهان دارای روند مشابه با زون سنندج- سیرجان بوده و مربوط به بازشدگی حوضه پشت قوسی در کرتاسه پایینی است. زمینشناسی ناحیهای معدنی ایرانکوه شامل سنگهای رسوبی ژوراسیک و کرتاسه تحتانی است. قدیمترین واحدهای سنگی منطقه شامل شیل، ماسه سنگ و سیلتاستون ژوراسیک است که در یال شمالی منطقه رخنمون دارد - شکل . - 1 سنگ آهک و دولومیت قرمز- قهوهای کرتاسه بخش زیادی از ناحیه معدنی ایرانکوه را به خود اختصاص داده است. گسل گوشفیل- باغ ابریشم با شیب 79 تا 80 درجه دارای ماهیت برگشته است و در امتداد آن، واحدهای شیلی ژوراسیک روی واحدهای کرتاسه زیرین رانده شدهاند.
کانیسازی و آلتراسیون
کانیسازی در معدن گوشفیل به شکل اپیژنتیک و با کنترل ساختاری در گسل معکوسی با روند N60W و شیب 80 درجه در مرز شیلهای ژوراسیک و دولومیتهای قرمز- قهوهای رنگ کرتاسه تشکیل شده است. سنگ میزبان کانی-سازی سرب و روی عمدتا دولومیت و کمتر شیل است. مقدار ذخیره در واحدهای دولومیتی بسیار بیشتر از شیلی است. کانیشناسی سولفیدی کانسارگوشفیل در بخش های مطالعه شده شامل اسفالریت، گالن و پیریت است که با کانیهای باطله دولومیت، کوارتز، مواد آلی و به مقدارکمتر باریت همراهی میشود.
اسفالریت فراوانترین کانی سولفیدی در کانسار گوشفیل است، اسفالریتها به رنگ قهوهای تیره همراه با کوارتز و بعضی به رنگ عسلی همراه با دولومیتهای سفید رنگ دیده میشوند. گالن دومین کانی سولفیدی فراوان در منطقه است، اغلب کانی گالن سالم بوده و جانشینی سروزیت به ندرت دیده میشود - شکل 2ب - . پیریت عمدتا در سنگ میزبان شیل دیده میشود. - شکل 2 الف - .
