بخشی از مقاله
چکیده
انجام عملیات بازسازی زمینهای استخراج شده معدنی از جمله مسائل زیست محیطی مربوط به معادن بعد از اتمام معدنکاری است. روشهای مختلفی برای بازسازی معادن به کار گرفته میشوند که عواملی همچون توپوگرافی، شیب، ارتفاع، فاضلاب، نزولات، پوشانسنگ، خواص کشاورزی و خواص مهندسی بر هرکدام از روشهای بازسازی تاثیر متفاوتی دارند.
انتخاب روش مناسب از بین روشهای مختلف یک مسئلهی تصمیمگیری چندمعیاره است که با توجه به معیارهای ذکر شده، باید بهترین مورد را انتخاب کرد. در این تحقیق موارد استفادهی زمینهای استخراج شده شامل جنگلکاری و حیات وحش، جاذبههای توریستی، کشاورزی، واحدهای مسکونی، موسسات آموزشی، تجاری و صنعتی میباشند که با توجه به معیارهای فوق الذکر با استفاده از روش تصمیم گیری چند معیاره Area مورد بررسی قرار گرفت.
معیارهایی که در تمام روشها دارای تاثیر یکسان بودهاند در نظر گرفته نشد. نهایتاً پس از بررسیهای انجام شده، کشاورزی به عنوان مناسبترین گزینه برای بازسازی معدن با توجه به عوامل طبیعی پیشنهاد گردید. چنین مطالعاتی میتواند در جهت مدیریت زیست محیطی معادن و همچنین توسعه پایدار در نواحی معدنی مفید واقع گردد.
مقدمه
امروزه به دلیل افزایش جمعیت، تلاشهای زیادی در حال انجام است تا با استفاده از تکنولوژیهای پیشرفته، استفادهی بهینه از زمین به منظور کشاورزی، اسکان و ... انجام گیرد .[2] انجام عملیات معدنکاری بر روی زمین، شامل اکتشاف، ا ستخراج و فراوری مواد معدنی، موجب برهم خوردن شرایط زمین میگردد و با هدف ذکر شده مغایرت دارد 7] و .[1 به همین منظور برای د ستیابی به دو هدف که در ظاهر در تقابل با همدیگر ه ستند، انجام عملیات باز سازی پی شنهاد گردیده است. روشهای مختلفی برای بازسازی معادن سطحی به کار گرفته میشوند که از آن جمله میتوان به جنگلکاری و حیات وحش، جاذبههای توری ستی، کشاورزی، واحدهای م سکونی، موسسات آموزشی، تجاری و صنعتی ا شاره کرد.
با توجه به این نکته که هرکدام از روشهای باز سازی دارای یک سری معایب و محا سن ه ستند، بنابراین بدون انجام یک بررسی با استفاده از روشهای چندمعیاره نمیتوان بیان کرد که کدام روش مناسب تر میباشد و به همین منظور برای انتخاب روش مناسب جهت بازسازی براساس معیارهای طبیعی باید یک سری معیار از جمله توپوگرافی، شیب، ارتفاع، فا ضلاب - زهک شی - و ... را در نظر گرفت و هر یک از روشها را ن سبت به این معیارها ارزیابی نمود.
در این مقاله بعد از معرفی هرکدام از معیارها، معیارهای موثر برای بازسازی معادن برای هرروش ذکر شده بررسی و در نهایت بهترین گزینه - روش باز سازی - با ا ستفاده از روش Area پی شنهاد گردیده ا ست. هدف از باز سازی نواحی معدنی ایجاد توسعه پایدار و بازگرداندن زمینهای تحت تاثیر معدنکاری به ارزشهای طبیعی قبل از شروع معدنکاری در منطقه است.[12]
تاکنون گزینههای مختلفی برای استفاده مجدد از زمینهای معدنی استخراج شده پیشنهاد گردیده است که از آن جمله میتوان به جنگل کاری و حیات وحش، جاذبههای توریستی، کشاورزی، واحدهای مسکونی، موسسات آموزشی، تجاری و صنعتی اشاره نمود که در این تحقیق به عنوان گزینههای مختلف در نظر گرفته شدهاند. معیارهایی همچون توپوگرافی، شیب، ارتفاع، فاضلاب - زهکشی - ، نزولات، خواص کشاورزی و خواص مهندسی در انتخاب روش باز سازی معادن سطحی موثر ه ستند.
این معیارهای انتخاب را میتوان به دو د سته کیفی و کمّی تق سیم نمود که برخی از این معیارها در انتخاب روش تاثیر منفی و برخی دیگر تاثیر مثبت دارند. به عنوان مثال، تاثیر ارتفاع برای انتخاب روش مناسب یک تاثیر منفی و تاثیر نزولات برای انتخاب روش مناسب یک تاثیر مثبت است. کیفی و کمّی بودن هر یک از معیارها با توجه به تاثیرات منفی و مثبت شان در جدول 1 آورده شده ا ست. در ذیل به برر سی روشهای مختلف با توجه به هریک از معیارها پرداخته میشود.
اصول روش Area
این روش برای اولین بار توسط امیری و همکاران - 1391 - ارائه شده است .[3] این روش از یک منطق هندسی و ساده استفاده میکند به طوریکه گزینهها را برروی n محور به صورت دو بعدی ترسیم میکند. زاویه بین محورها در روش از رابطه 360/n به دست میآید. انتقال اعداد مربوط به هر گزینه بر روی محورها بدست آمده و سپس با متصل نمودن آنها به وسیله خطوط مستقیم، این واقعیت را آشکار مینماید که چند ضلعی حاصل از اعداد مربوط به گزینه ایده آل لزوما باید بر تمام چند ضلعیهای دیگر محاط باشد و در نتیجه بیشترین مساحت را دارا میباشد.
لذا این ایده که در یک مسئله واقعی بدون حضور گزینه ایده آل، گزینهای ارجحتر است که مساحت چند ضلعی حاصل از آن بزرگتر باشد، ایده منطقی و مستدلی است. محورهای مربوط به معیارها در حالتهای مختلفی نسبت به هم قرار میگیرند که در یک مسئله دارای n معیار حالت برای چیدمان محورها وجود دارد. این روش، محاسبه میانگین مساحت حالتهای مختلف برای هر گزینه و رتبهبندی نهایی بر اساس این میانگینها است. از مزایای این روش آن است که برخلاف بسیاری از روشهای این حوزه، افزایش تعداد گزینهها و یا معیارها منجر به افزایش تصاعدی محاسبات منجر نمیگردد و به طور متناسب رشد میکند. الگوریتم این روش شامل مراحل زیر است:[3]
.1 تشکیل ماتریس تصمیم
.2 بی مقیاس کردن - نرمالایز - کردن ماتریس تصمیم
به منظور بیواحدکردن ماتریس تصمیم، روشهای مختلفی همچون بی مقیاس کردن خطی، بی مقیاس کردن فازی و بی مقیاس کردن به روش نورم وجود دارد. در روش بیمقیاس کردن نورم، جنبه مثبت یا منفی در نظر گرفته نمیشود در حالیکه در دو روش خطی و فازی این مهم در نظر گرفته شده است. از آن جاییکه در حل مسئله ممکن است گاهی جنبه مثبت یا منفی بودن معیار، فراموش گردد از روش نورم - رابطه - 3 در بی مقیاس کردن ماتریس تصمیم گیری استفاده شد.
