بخشی از مقاله
چکیده
هدف از اکتشاف ناحیهای در مقیاس 1/100000 که زیربنای عملیاتهای اکتشافی است شناخت نواحی با پتانسیل معدنی است. مقاله حاضر بخشی از طرح اکتشاف ژئوشیمیایی سیستماتیک میباشد که در طراحی آن از اطلاعات زمینشناسی، ژئوفیزیک هوایی و اطلاعات نقشههای توپوگرافی استفاده شده است. اجرای این تحقیق در دو بخش عمده صورت گرفته است.
بخش اول عملیات تا رسم نقشههای آنومالی ژئوشیمیایی و تعیین مناطق با پتانسیل احتمالی ادامه مییابد. بخش دوم شامل عملیات صحرایی کنترل آنومالیهایی است که در نهایت میتواند منجر به شناخت و تعیین محدودههای امیدبخش گردد. در ورقه ورامین در مجموع 87 نمونه ژئوشیمی و 14 نمونه کانی سنگین برداشت شده است که پس از آنالیز و مطالعات کانی سنگین، نقشههای ژئوشیمیایی چند عنصر شاخصی که معمولا با کانهزایی به شکل اقتصادی یا نیمه اقتصادی همراه هستند و همچنین نقشه پراکندگی کانیهای سنگین ترسیم گردیده است.
با توجه به مطالعات صورت گرفته و با لحاظ کردن اطلاعات زمین شناسی منطقه به نظر میرسد ورقه ورامین در بین محدودههای بسیار فقیر از نقطه نظر پتانسیلهای کانه زایی قرار می گیرد. در تایید این برداشت میتوان به گسترش بسیار اندک رخنمونهای سنگی در مقایسه با گسترش وسیع آبرفتهای ریزدانه که عمدتا تحت پوشش کشاورزی در منطقه میباشند و همچنین حضور رخنمونهای سنگی از نوع سازندهای تبخیری و آواری جوان و فقدان سازندها و یا توالی سنگهای آذرین اشاره کرد.
مقدمه
در بسیاری از نقاط دنیا اکتشافات ژئوشیمیایی با استفاده از رسوبات آبراهه ای و تلفیق اطلاعات حاصله با دیگر اطلاعات زمینشناسی، ژئوفیزیک و غیره از جمله کارآمدترین روشهای اکتشاف کانسارهای احتمالی در مقیاسهای ناحیهای و نیمه تفصیلی میباشد. در مقیاس ناحیه ای هدف بررسی محدودههای با مساحت زیاد و معرفی بیهنجاریهایی است که میتواند ناشی از بالارفتن غلظت عنصر یا عناصر خاصی در یک محدوده باشد. خطاهای انسانی ناشی از نمونهگیری، آمادهسازی نمونهها و یا خطاهای مربوط به آنالیزهای شیمیایی میتوانند باعث بروز خطا در معرفی محدودههای بیهنجار گردند.
در راستای طرح اکتشافات ژئوشیمیایی سراسری سیستماتیک ورقه 000،1:100 ورامین تحت پوشش اکتشافات ژئوشیمیایی ناحیهای قرار گرفت. در مجموع از ورقه ورامین تعداد 87 نمونه ژئوشیمی برداشت شد که نتیجه آن معرفی مناطق دارای بیهنجاری است. به منظور انجام دقیق عملیات اکتشاف ژئوشیمیایی و به ویژه نمونه برداری از اطلاعات زیر استفاده شده است.
الف- نقشه زمینشناسی 000،1:100 ورامین.
ب- نقشههای توپوگرافی 000،1:50 منطقه شامل برگههای 000،1:50 شریفآباد، قلعهبلند، جوادآباد و ورامین.
ج- نقشه ژئوفیزیک هوایی منطقه در مقیاس 1:100,000 به منظور تعیین محل تودههای نفوذی کمعمق و گسلهای پنهان. با استفاده از اطلاعات فوق طراحی شبکه نمونه برداری و بررسی نقشههای توپوگرافی 000،1:50 صورت گرفته است. به طور کلی چگالی نمونه برداری در اطراف گسلها و تودههای نفوذی پنهان و آشکار بیشتر و در دشتها و مناطق پست کمتر میباشد. مرحله عملیات صحرایی جهت برداشت نمونههای ژئوشیمی و کانی سنگین پس از طراحیهای اولیه بر روی نقشههای توپوگرافی 1:50000 صورت میگیرد.
در این مرحله در محل نمونههای طراحی شده در حدود 300 گرم از رسوبات آبراههای با سایز متوسط سیلت - 80 مش - برداشت و پس از آماده سازی و کدگذاری به آزمایشگاه ارسال میگردد. نمونههای کانی سنگین نیز جهت مطالعه به آزمایشگاه کانی سنگین ارسال می شود. برداشت نمونههای کانی سنگین همزمان و در همان محل برداشت نمونههای ژئوشیمی است. از بین نمونههای اولیه طراحی شده 87 نمونه ژئوشیمی و 14 نمونه کانی سنگین مناسب برداشت تشخیص داده شد.
طرح مسئله و ضرورت تحقیق
ناحیه عمومی از نظر تقسیمات زمینشناسی کهنترین واحدهای سنگ چینهای شامل یک سکانس پلاتفرمی به سن پرکامبرین بسین تا تریاس میانی است که چندین سازند زمین شناسی را شامل میشود و ناپیوستگیهای رسوبی آن حاکی از حرکتهای زمین زا در طول زمان یاد شده است. مجموعههای مارنی - سنگآهکی ژوراسیک میانی - کرتاسه یک واحدی است که در بسیاری از نواحی سیمای کوهساز دارند. سنگهای جوانتر از ائوسن عمدتا محدود به توده های نفوذی بازیک است که به سن ائوسن - اولیگوسن و شکلگیری آنها به رویداد کوهزایی پیرنئن نسبت داده شده است.
رویداد پیرنئن در ساختار و حوضههای رسوبی البرز به سمت جنوب پسروی داشتهاند به همین دلیل از نوع انباشتههای حوضههای بینکوهی و انواع مارن، سنگماسه و کنگلومرای به رنگ قرمز است که سیمای تپهماهورهای سرخ دارند - آقانباتی، . - 1383 امروزه اکتشافات ژئوشیمیایی با استفاده از رسوبات آبراههای و تلفیق اطلاعات حاصل با دیگر اطلاعات زمینشناسی از جمله کارآمدترین روشهای اکتشاف کانسارهای احتمالی در مقیاسهای ناحیه ای و نیمهتفصیلی میباشد.
هدف بررسی محدوده و معرفی بیهنجاریهایی است که میتواند ناشی از بالارفتن غلظت عناصر خاص باشد. خطای ناشی از نمونهگیری و آماده سازی آن و یا آنالیزهای شیمیایی میتوانند باعث خطا در معرفی محدوده بیهنجار گردند. سعی شد تا عیار هر عنصر، شماره و موقعیت، شدت و درجه نسبی آنومالیها و انطباق آنومالیهای ژئوشیمیایی بر زونهای گسله، واحدهای سنگشناسی و ساختارهای زمینشناسی ارائه گردد.
مطالعات پیشین
علیرغم مطالعات ارزشمند در گزارشات منتشره اکثریت مطالعاتی که در این محدوده انجام شدهاند در قالب پروژههای زمینشناسی و یا اکتشافی می باشند. برخی از این سوابق شامل موارد زیر است.
-1 اکتشافات ژئوشیمیایی کانی سنگین در ورقه 1:100000 ورامین، شمسی بهنام، سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور، .1388
-2 گزارش مطالعاتی اکتشاف آب در پادگان ورامین، ابراهیم شاهین - طاووسی، سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور، .1375
-3 گزارش بررسی آبهای زیرزمینی و ژئ وفیزیک روست اهای حسینآباد، محم دآباد، ولیآباد، امینآباد، اقبالیه، اکبرآباد از تواب ع ورامین، ایرانمنش محمدحسین، سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور، .1359
-4 مطالعات پرعیار کردن سنگ معدنی سلستین ورامین، فروزش، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، .1352 بررسیهای زمینشناسی انجام شده در قالب تهیه نقشه و گزارشهای مربوط به موارد فوق در نهایت منجر به تعیین و تفکیک واحدهای اصلی لیتولوژیکی در برگیرنده این محدوده بوده است. همچنین از این اطلاعات برای تعیین موقعیت چینه شناسی و خصوصیات ساختاری واحدهای رخنموندار استفاده شده است. ضمنا به نوع و تیپ کانیسازی در این گزارشها اشاره خاصی نشده است.
اهداف و روش تحقیق
هدف از انجام بررسی پتانسیل مواد معدنی با استفاده از دادههای ژئوشیمیایی و کانی سنگین، یافتن دگرسانیها است که کلید اکتشافی مواد معدنی میباشد. با بررسی ژئوشیمیایی عناصر و برداشت نمونههای رسوبات آبراههای و سنگی در مقیاس 1:100000 و همچنین بررسی و مقایسه بصری نتایج به معرفی مناطق امیدبخش معدنی خواهیم رسید. روش کار با بررسیهای صحرایی و آزمایشگاهی، جمعآوری اطلاعات و مراجعه به منابع مختلف و با مقایسه نتایج یکسان به دست آمده صحت مطالعات را مورد ارزیابی و سنجش قرار میدهد.
موقعیت جغرافیایی و ژئومورفولوژی
نقشه 1:100000 ورامین گسترهای از بخش جنوب خاوری استان تهران میباشد. ورامین یکی از شهرستانهای استان تهران است که از شمال به شهرستانهای دماوند و شمیرانات از باختر به شهر تهران و ری از جنوب به شهرستان قم و از خاور به شهرستان ورامین محدود میشود. شهرستان ورامین دارای سه شهر ورامین، پیشوا و قرچک است. راههای اصلی آن از شمال به سمت تهران و جاده تهران - مشهد و از شرق به سمت ایوانکی و سایر راهها از آنها منشعب میشوند.
تنها رودخانه مهم و پرآبی که در شهرستان جریان دارد جاجرود است که از ارتفاعات خوسنگکوه - رشته کوه البرز مرکزی - سرچشمه می گیرد و پس از عبور از میان روستای بزرگ فشم شعب دیگری نیز به آن میپیوندد. از جمله مهمترین این شعب یکی آهار است که در روستای اوشان به آن می ریزد و دیگری رود دماوند است که در 10 کیلومتری شمال پارچین به آن متصل میشود.
رودخانه جاجرود به محض ورود به جلگه ورامین در فصلهای بهار و تابستان در چندین شعبه بین کشاورزان تقسیم میشود و زمینهای دشت ورامین را آبیاری میکند که در فصل زمستان و اوایل بهار در جنوب خاوری - سالاریه - به رودخانه کرج میپیوندد و سرانجام به دریاچه نمک - مسیله - میریزد. از رودخانههای مهم دیگر این ورقه میتوان از رودخانه شور، آب شور و رودخانه گلو نام برد. ناحیه مرکزی و بخش عمده این شهرستان دشتی ناحیه جنوبی آن کویری و قسمت شمالی آن ارتفاعات جنوب رشتهکوههای البرز است.
نزدیکترین کوهها از طریق شمال به شهر ورامین کوه پارچین - ارتفاع 1608متر - در 19 کیلومتری و کوه جلویک - ارتفاع 1707 متر - در فاصله 20 کیلومتری است. ارتفاعات قره آغاج نیز در 25 کیلومتری شمال خاوری جای دارد - سازمان جغرافیایی کشور، . - 1385 از کوههای دیگر این ناحیه کوه گچ نزدیک روستای پیشوا، کوه سرخ، سیاهکوه در جنوب ورقه، کوه مکرش، کوه شریفه، کوه گرگان، کوه حاجیها، کوه کولیک، کوه دهنه، کوه دوگوش و کوه حامک هستند. آب و هوای بیشتر نقاط این شهرستان معتدل و خشک است اما هوای بخش جنوبی آن به علت واقع شدن در حاشیه کویر متمایل به گرم و خشک است.
زمینشناسی عمومی
منطقه از دو بخش هموار و کوه پدید آمده است. کوهها در نتیجه فرآیندهای ساختاری خصوصا چینخوردگی رسوبات ترسیر به وجود آمدهاند - بربریان و کینگ، . - 1981 محدوده مورد مطالعه از نظر تقسیمات ساختاری در پهنه ایران مرکزی قرار گرفته است - نبوی، - 1355 که مهمترین رخنمونهای سنگی منطقه تنها در سه نقطه یکی بخشهای میانی و خاوری ورقه در کوه سرخ، کوه مکرش و کوه گچ و دیگری در شمالیترین بخشهای سیاهکوه در جنوب منطقه و نقطه سوم بخشهای شمال خاوری در کوه حمامک، کوه دوگوش، کوه دهنه، کولیک، حاجیها، گرگان، شریفه واقع شدهاند.
این واحدهای سنگی متشکل از گدازهها و آذرآواریها ائوسن - شامل بازالت، آندزیت، تراکیآندزیت، تراکیبازالت، مگاپورفیریها و توفا برشهای اسیدی - ، رسوبات آواری و مارنی و سنگهای آتشفشانی الیگوسن، سنگآهک، مارن و گچ الیگومیوسن، مارن سنگآهک، ماسهسنگ، کنگلومرا و گچ میوسن، کنگلومرا و مارنهای پلیوسن است - پایگاه ملی دادههای علوم زمین، . - 1390
