بخشی از مقاله
چکیده
قلعه صولی در پهنه فلیش شرق ایران واقع شده است. مهمترین واحدهای زمین شناسی منطقه شامل سنگهای فلیش-گونه ائوسن، دایک های دیوریتی تا گرانودیوریتی الیگوسن می باشند. کانی زایی مس به صورت رگه ای و رگچه ای در دایک ها رخ داده است. کانی زایی شامل دو بخش هیپوژن و سوپرژن است. کانی های هیپوژن کالکوپیریت، پیریت، مگنتیت و هماتیت و کانی های سوپرژن مالاکیت، کالکوسیت و لیمونیت وگوتیت هستند. دگرسانی های در پیرامون رگه های مس دار شامل فیلیک، پروپیلیتیک، آرژیلیک و سیلیسی می باشند.
مقدمه
محدوده کانی زایی مس قلعه صولی در فاصله 100 کیلومتری جنوب زاهدان و شمال غرب کوه تفتان قرار دارد. کانی سازی مس در شمال کوه تفتان در مناطقی نظیر خارستان، بیدستر، گزارش و مطالعه شده است - سامانی، 1369، امور اکتشاف، - 1381، اما تاکنون مطالعاتی در خصوص کانی سازی مس در منطقه قلعه صولی گزارش نشده است در این مقاله سعی بر این است سنگ شناسی سنگ های نفوذی وکانی سازی مس در محدوده اکتشافی بررسی شود.
روش پژوهش
در انجام این پژوهش پس از انجام عملیات صحرایی و کنترل واحد های سنگی موجود در نقشه زمین شناسی، نمونه برداری از توده های نفوذی، زون های کانه دار و دگرسان انجام شد و سپس تعداد 24 نمونه مقطع نازک تهیه شد، و مورد مطالعه سنگ نگاری قرار گرفت. نقشه زمین شماسی محدوده مورد مطالعه با استفاده از مطالعات دورسنجی، صحرایی و آزمایشگاهی تهیه شده است.
بحث
زمین شناسی و سنگ نگاری از نظر زمین شناسی منطقه مورد مطالعه در زون فلیشی نهبندان -خاش واقع شده است. که اکثر سنگ های آن کم و بیش دارای رخساره فلیشی و ملانژهای افیولیتی می باشند - آقانباتی، . - 1383 سنگهای آذرین درونی و بیرونی با ترکیبات اسیدی تا بازیک هم در این زون گسترش زیادی دارند که میتوان به باتولیت زاهدان، کوه لار، کوه ملک سیاه، کوه آساگی، کوه سیاستراگی و کوه جانجا و کوه تفتان اشاره کرد که از شمال تا جنوب آن به صورت پراکنده رخنمون دارند.
با اکثر این سنگهای آذرین کانی زاییهایی از مس، مولیبدن، طلا و سرب دیده می شودCamp and Griffis,1982 - ، زمین شناسی محدوده مورد مطالعه و اطراف آن در نقشه های زمین شناسی 1:250000 خاش - Aghanabati, 1994 - و 1:100000 نوک آباد - Sahandi et al., 1984 - نشان داده شده است. واحدهای زمین شناسی مهم در ناحیه و اطراف آن از قدیم به جدید عبارتند از: واحد های فلیش بخصوص شیل های قرمز، کوارتز آرنایت و ماسه سنگ، دایک های نفوذی با ترکیب گرانودیوریت، کوارتزدیوریت و دیوریتی و نهشته های جدید - شکل . - 1
واحد شیلی
این واحد یکی از گسترده ترین واحد های زمین شناسی در منطقه قلعه صولی است. این واحد دارای رنگ خاکستری با ساخت ورقه ای است. میان لایه هایی از ماسه سنگ، سیلت استون و سنگ های آذرین همراه شیل ها می باشند. این سنگ ها تحت تاثیر دگرگونی ضعیف ناحیه ای قرار گرفته اند.
واحد ماسه سنگی
واحد ماسه سنگی نسبت به بقیه واحد های موجود در منطقه از گسترش بیشتری برخوردار است. این سنگ ها به رنگ خاکستری متمایل به سبز، آبی، خاکستری روشن تا کرم و قهوه ای که سطح هوازده آنها در رنگ های مختلف سبز تیره، قهوه ای و ورنی دیده می شود - شکل - 2، سطح ورنی در اثر راسب شدن کانیهای آهن و تجزیه کانیهای آهن دار می باشد. ماسه سنگ ها ریزدانه تا درشت دانه با سیمانی محکم و سست دیده می شوند، فرسایش در آنها به صورت ورقه ای، سرنیزه ای ریز و درشت، چندضلعی کوچک و بزرگ دیده می شوند. اغلب ماسه سنگ ها نازک لایه تا ستبر لایه هستند.
از نکات برجسته وجود سیستم درزه های متقاطع در تمامی واحد های سنگ میزبان و میهمان به جز سنگ های کواترنر می باشد، که نشان دهنده تغییر جهت فشارهای تکتونیکی در زمان های متفاوت است. دوسیستم درزه متقاطع موجود در ماسه سنگ ها الف : دسته اول با روند SW_SE با شیب NE60 ودرزه دیگر با روندNE_SW با شیب 85 به سمت SE ب: درزه ای با روند NW_SE با شیب 30 به سمت NE ودرزه دیگر با روند NE_SW با شیب 75به سمت .SE.
دایک ها
سنگ های آذرین بیشتر به صورت دایک تشکیل شده اند - شکل - a3 در محدوده مورد مطالعه رخنمون های کوچکی از سنگ های آذرین اسیدی تا متوسط - گرانودیوریت، کوارتز دیوریت - دیده می شود که نسبت به واحد های دیگر از قدمت بیشتری برخوردارند، این سنگ ها به داخل رسوبات فلیشی ائوسن نفوذ کرده اند ترکیب دایک ها از دیوریت تا کوارتز دیوریت متغییر است و دارای روند شمال باختری - جنوب خاوری می باشند و کانیهای فلدسپار و کانیهای تیره درآن بخوبی دیده می شود. اغلب آنها به رنگ خاکستری، و سطح هوازده آن به رنگ خاکستری روشن است.
کوارتز دیوریت کوارتزدیوریت دارای پلاژیوکلاز، آمفیبول، کوارتز، کانی های اپاک، کلسیت، بیوتیت، زیرکن و کلریت می باشد و دارای بافت پورفیری میکروگرانولار است. و خمیره سنگ از بلورهای ریز کوارتز و پلاژیوکلاز تشکیل شده است. پلاژیوکلازها با بلورهای نیمه شکل دار تا بی شکل در خمیره سنگ با بلورهای ریز تبلور یافته اند، بلورهای پلاژیوکلاز به طور بخشی به سریسیت، و کلسیت تبدیل شده اند .آمفیبول ها به صورت بلورهای نیمه شکل دار و بی شکل تبلور یافته اند و گاها به اپیدوت و کربنات تغییر یافته است. بیوتیت غالبا به کلریت دگرسان شده است - شکلa 3 و . - b گرانودیوریت گرانودیوریت شامل پلاژیوکلاز، کوارتز، آمفیبول، بیوتیت، کلریت، کانی اپاک، اکسید و هیدروکسید های آهن می باشد.
و بافت آن پورفیری میکروگرانولار است درشت. بلور های پلازیوکلاز ها آن به صورت بلورهای بی شکل تا نیمه شکل دار می باشند و خمیره سنگ بیشتر از کوارتز دانه ریز تشکیل شده است - شکل a4 و. - b پلاژیوکلاز غالیا به سریست و کلسیت تجزیه شدند. آمفیبول ها به کلریت و بیوتیت تغییر و در مواردی دارای انکلوزیون کانی اپاک هستند.
