بخشی از مقاله
چکیده
در عصر حاضر، گردشگری و اقتصاد گردشگری، در حال تبدیلشدن به یکی از سریعترین صنایع روبه رشد جهان و ابزاری برای ایجاد درآمد کشورها میباشد، همچنین امروزه صنعت گردشگری در حال تبدیل شدن به رکن اصلی اقتصاد و منبع درآمد و عاملی برای تبادلات فرهنگی بین کشورها، در سراسر جهان است. گردشگری بهعنوان شکل با اهمیتی از فعالیتهای انسانی و در تعامل با محیط محلی، اقتصاد، فرهنگ و جامعه میزبان اثرات بسیار مشهودی بر جامعه میزبان دارد و این اثرات ممکن است مثبت باشد و باعث رشد منطقه میزبان شود و همچنین ممکن است منفی باشد و اثرات نامطلوبی بر منطقه و جامعه میزبان بر جای بگذارد.
یکی از مهم-ترین اثرات گردشگری اثرات زیستمحیطی میباشد که با رشد گردشگری این اثرات تشدید میشود، از این رو، هدف این پژوهش شناخت اثرات و پیامدهای زیست محیطی گردشگری بر جوامع میزبان در یکی از بخشهای زاگرس مرکزی، - بخش دهدز - میباشد. روش تحقیق این مقاله توصیفی تحلیلی است که برای جمعآوری اطلاعات با روش پیمایش، مطالعات میدانی و کتابخانه ای استفاده شده است. از نتایج این مقاله این است که در چند سال اخیر با توسعه گردشگری در بخش دهدز اثرات زیستمحیطی چون تخریب جنگلها و از بین بردن پوشش گیاهی، آلودگی رود کارون و ریختن زباله در مناظر طبیعی و زمینهای کشاورزی و باغات را در پی داشته است.
مقدمه
امروزه صنعت توریسم فراتر از یک صنعت، به مثابه پدیده پویای جهانی و اجتماعی دارای پیچیدگیهای خاص خویش است - Elliott,1997:4 - به عقیده سازمان جهانی گردشگری - WTO - و انجمن جهانگردی و گردشگری جهانی - WTTC - گردشگری در آیندهای نه چندان دور بزرگترین صنعت محسوب میشود . - Quttrone,2002:3 - امروزه صنعت گردشگری به عنوان صنعتی پویا و دارای ویژگیهای بارز و منحصربه فرد، بخش مهمی از فعالیتهای اقتصادی و تولیدی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه را به خود اختصاص داده است
گردشگری با کارکردهای چند بعدی و رشد روز افزونش، به عنوان عامل پیش ران کلیدی در بروز تغییر و تحولات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی مقاصد گردشگری در سطوح مختلف بینالمللی، ملی و محلی است . - Butler,1998:33 - میتوان گفت گردشگری فعالیت اقتصادی پیچیدهای است که به همه منافذ زندگی بشر نفوذ کرده است
صنعت گردشگری، به واسطه سرمایه کم مورد نیاز و کوتاهی دوره برگشت سرمایه، هم برای کشورهای توسعه یافته و هم برای کشورهای در حال توسعه به عنوان یک فعالیت جذاب اقتصادی برای سرمایهگذاری تلقی میشود. همچنین توریسم سهم اصلی را در تنوع فعالیتهای اقتصادی و کمک به کاهش عدم تعادلهای منطقهای در کشورهای توسعه یافته برعهده دارد
همچنین گردشگری به عنوان یکی از منابع درآمد و ایجاد اشتغال در سطح ملی میتواند رهیافتی برای توسعه اقتصادی در قلمرو ملی باشد. گردشگری به خصوص در زمانی که سود فعالیتهای دیگر بخشهای اقتصادی در حال کاهش باشد، جایگزین مناسبی برای آنها و راهبردی برای توسعه است. بر این مبنا دلیل اصلی توسعه صنعت گردشگری غلبه بر پایین بودن سطح درآمد و ارائه فرصتهای جدید شغلی و تحولات اجتماعی در جامعه محلی است
همچنین توسعه گردشگری روستایی در بسیاری از کشورهای پیشرفته نتایج مطلوبی در پی داشته و به ویژه در بعد اقتصادی آن، درآمدزایی و بازگشت سرمایه مشهود است و این امکان را فراهم میسازد تا نوع فعالیتهای روستائیان از تولیدات کشاورزی به سمت کسب و کار خدماتی تغییر جهت دهد. گردشگری روستایی مزیتهای اجتماعی و فرهنگی نیز با خود به همراه دارد. تعاملات اجتماعی مردم محلی با گردشگران، حفاظت از میراث فرهنگی، تعاملات فرهنگی، تقویت و افزایش آگاهی و ادراکات روستائیان از این مواردند
گردشگری با ماهیتی چند بعدی، علاوه بر تأمین نیاز گردشگران، باعث تغییرات عمدهای در سیستم جامعه میزبان میگردد - Dwyeret .al,2009:67 - گردشگری در یک کلیت دربرگیرنده جریانی از سرمایه، انسان، فرهنگ و کنش متقابل میان آنها است که در فضای جغرافیایی آثار مختلفی بر جای مینهد
گردشگران در مدت اقامت در مقصدهای گردشگری با ساکنان محلی ارتباط و تماس برقرار میکنند و نتیجه حاصل از روابط متقابل آنها در کیفیت زندگی، نظام ارزشی، تقسیم کار، روابط خانوادگی، گرایشها، الگوهای رفتاری و آداب و سنتهای جامعه میزبان تغیراتی را به وجود میآورد . - Cohen,1984:215 - در مراحل آغازین توسعه گردشگری در منطقه، ساکنان به خاطر فواید اقتصادی گردشگری، نگرش مثبتی به توسعه این صنعت دارند
در حالی که کشورهای در حال توسعه، عمده توجهشان معطوف به پیامدهای اقتصادی توسعه گردشگری میباشد، کشورهای توسعه یافته علاوه بر تأثیرات مذکور، به پیامدهای اجتماعی و زیستمحیطی مقوله گردشگری نیز توجه می-نمایند. افراد مرتبط با صنعت گردشگری - کارکنان صنعت گردشگری - توسعه گردشگری به لحاظ اقتصادی را مثبت و به لحاظ محیطی و قانونی را منفی ارزیابی میکند
در حالی که کشور ایران از لحاظ جاذبههای گردشگری جزء ده کشور اول جهان و از نظر تنوع گردشگری جزء 5 کشور اول جهان محسوب می-شود . - WTO,2000:11 - ولی از لحاظ سهم گردشگری جهانی، موقعیت خوبی در دنیا ندارد که نیاز به نگاه کلی به عوامل و دلایل مؤثر در این زمینه دارد و وجود یک سازمان واحد برای اداره صنعت گردشگری ضروری میباشد ولی کشور ایران از لحاظ گردشگری داخلی بسیار سرزنده و شکوفا میباشد و هر ساله شاهد رشد بیشتر گردشگری داخلی در سطح کشور هستیم
استان خوزستان به دلیل شرایط آب و هوایی فقط در فصول خاصی از سال میزبان گردشگران خارجی و داخلی میباشد اما در قسمتهای شمالی استان خوزستان به دلیل کوهستانی بودن منطقه و ارتفاع زیاد دارای آب و هوای مناسبی در طول سال میباشد. بخش دهدز در شهرستان ایذه و در شمال شرقی استان خوزستان دارای آب و هوای مناسب، طبیعتی زیبا، وجود دو سد بزرگ کشور و همچنین وجود دریاچه کارون3 و جاذبههای گردشگری دیگر پتانسیل بالایی برای جذب گردشگر دارد و هرساله خصوصاُ در فصل بهار و تابستان که هوای استان گرم و شرجی میباشد میزبان گردشگران زیادی در سطح استان وکشور میباشد و حضور گردشگران موجب بروز آثار مثبت و منفی بسیاری در سطح منطقه میشودکه شناخت، بررسی و تجزیه و تحلیل این آثار موجب میشود که پیامدهای مثبت گردشگری به حداکثر و پیامدهای منفی آن به حداقل کاهش یابد و باعث ایجاد مزایا و منافعی برای منطقه شود.
روش تحقیق
روش تحقیق این مقاله توصیفی و تحلیلی می باشد که برای جمع آوری اطلاعات از روش کتابخانه ای، مشاهده میدانی و مصاحبه استفاده شده است.
محدوده مورد مطالعه
منطقه زاگرس مرکزی، باگسترهای حدود114هزارکیلومترمربع ازپهنه ایران زمین تمامی قلمرو یا قسمتهایی از چند استان غرب و مرکزی کشور را در بر میگیرد. مشخصه بارز این منطقه وجود ناهمواریها و چینخوردگی رشتهکوههای زاگرس با پهنهای حدود صد تا سیصد کیلومتر است که دیوارههای مرتفع غرب کشور را پدیدآورده است. این دیواره بلند با فضای متنوع کوهستانی حوزههای آبخیز و آبریز متعدد، به اضافه اهمیت ژئو استراتژیکی، ضرورت ساماندهی اقتصادی و آمایش منطقه را از اولویتهای فرا منطقهای، برخوردار ساخته است
از مشخصههای دیگر این منطقه: منابع غنی، اقلیم مناسب و استعدادهای طبیعی فراوان است که علیرغم شرایط استثنائی متأسفانه به دلایل مختلف تاکنون محروم مانده و منطقه را در حاشیه توسعه قرار داده است. منطقه زاگرس مرکزی قسمتی از گستره سلسله جبال بزرگ زاگرس است که از شمال غرب به جنوب شرق امتداد دارد
