بخشی از مقاله
چکیده
کانسار مس چغندرسر در 130 کیلومتری شمال شرق شاهرود واقع شده است. کانی سازی در سنگ های آندزیتی، تراکی آندزیتی و آندزی بازالت مربوط به ائوسن به صورت افشان، رگه-رگچه ای و آکندگی حفرات به وقوع پیوسته است. بر اساس شواهد صحرایی و آزمایشگاهی، دگرسانی به دو صورت ناحیه ای و محلی به وقوع پیوسته است.
پدیده های کانی سازی مس در مرحله دگرسانی گرمابی به وقوع پیوسته است. کالکوسیت کانی اصلی سولفیدی در کانسار چغندرسر است که توسط دیژنیت، بورنیت و کالکوپیریت همراهی می شود. کلسیت و کوارتز از مهمترین باطله های کانسنگ هستند. تلفیق نتایج کانی شناسی، دگرسانی و کانی سازی در کانسار چغندرسر نشان دهنده دو مرحله دگرسانی ناحیه ای و گرمابی در توالی پاراژنزی این کانسار است.
مقدمه
کانسارهای نوع مانتو که در آمریکای شمالی معروف به لایه قرمز آتشفشانی می باشند به طور عمده دارای کانی-زایی مس و طلا هستند - اویرازون و همکاران، 1996؛ کابرال و بیودوین، . - 2007 کانسارهای نوع مانتو بر اساس سنگ میزبان به دو دسته کلی سنگ میزبان رسوبی و آذرین تقسیم شدهاند - کامپوس، . - 1980 کانسارهای مس نوع مانتو یا شیلی به طور عمده در گدازه های آندزیتی تا بازالتی و انباشتهای آذرآواری محیط های کششی کمان ماگمایی به صورت افشان، آکندگی بادامی، استوک ورگ و رگهای تشکیل می شوند.
کانه های اصلی آنها شامل کالکوسیت، دیژنیت و بورنیت است - کوجیما وهمکاران،. - 2009 این کانسارهای از انواع کانسارهای چینهکران هستند که براساس ساتو - 1948 - مهمترین ویژگی این کانسارها عبارتست از: - 1 به طورعمده توسط سنگهای آتشفشانی زیر دریایی یا قارهای با سن ژوراسیک تا ائوسن میزبانی میشوند، - 2 حفرات گدازهای و زمینه برشهای آتشفشانی مناسبترین محل برای کانی سازی محسوب می شود، - 3 دگرسانی سنگ دیواره ضعیف است یا اصلا وجود ندارد.
در ایران نیز این کانسارها در برخی از مناطق شناسایی و مطالعه شدهاند که میتوان به کانسار کشکوئیه در پهنه دهج-ساردوئیه - ابولی پور و همکاران، - 1390 کانسارهای گلستان و اشنوه در استان قم و کانسارهای عباس آباد در زون سبزوار - سامانی - 1381 ، معدن مس بزرگ - صالحی و همکاران، 1392؛ قاسمی و همکارن، 1392 ؛ بهلول و همکاران، - 1393، کانسار کشتمحکی - کناری و همکاران، - 2013 در استان فارس و کانسار ماری - مغفوری و همکاران، - 2017 در استان زنجان اشاره کرد.
نوار آتشفشانی عباسآباد میزبان کانسارهای متعددی از مس نوع مانتو می باشد. کانسار مس چغندرسر با مختصات جغرافیایی 36o 18 عرض شمالی و 56o 13' طول شرقی در فاصله 130کیلومتری شمال شرقی شاهرود واقع شده است. این کانسار که دارای پیشینه معدنکاری و اکتشافی است. در حال حاضر به صورت معدن متروکه است.
مطالعات مختلفی بر روی این به کانسار انجام رسیده که می توان مطالعات کانی شناسی و ژئوشیمیایی سنگهای ولکانیکی منطقه توسط توسلی و لطفی - 1385 - اشاره کرد. در این مقاله خصوصیات کانی شناسی و دگرسانی سنگ دیواره و رخدادهای کانه زایی مورد بررسی قرار گرفته و درباره توالی پاراژنزی کانسار اظهار نظر شده است.
روش انجام پژوهش:
مطالعات در دو بخش صحرایی و آزمایشگاهی به انجام رسید. در بخش صحرایی، مشخصات سنگ نگاری سنگ میزبان، رخدادهای کانیسازی و روابط قطع شدگی پدیده ها و تقدم و تأخر آنها مورد بررسی قرار گرفت. نمونه برداری از سنگ میزبان و بخش های کانی سازی بر مبنای تغییرات سنگشناسی و روابط بافتی و ساختی به انجام رسید.
در بخش آزمایشگاهی تعداد 28 مقطع نازک-صیقلی تهیه شد و بررسی های کانی شناسی و سنگ نگاری به روشهای مرسوم میکروسکپی انجام شد. همچنین برای شناسایی و مطالعه کانی ها تعداد 31 نقطه در 4 مقطع نازک صیقلی به روش میکروپروب اشعه ایکس XPMA با استفاده از دستگاه هوریبا مدل ایکس جی تی - 7200 - شرکت کانساران بینالود مورد آنالیز قرارگرفت.
زمین شناسی منطقه مورد مطالعه :
منطقه عباس آباد در ×ًٌَ کیلومتری شمال شرقی شاهرود واقع شده است. از جمله مطالعات صورت گرفته در این ناحیه میتوان به مطالعه علی نیا و دهقان نژاد × ”×ٌََْ “× در خصوص پتانسیل های معدنی منطقه مورد مطالعه اشاره نمود. . قدیمیترین واحد زمین شناختی در منطقه چغندرسر شامل شیل و ماسه سنگهای ائوسن میباشد که پس از آن نهشتههای آذرآوای شامل توف، برش، آگلومرا و گدازه به عنوان اولین رخدادهای آتشفشانی تظاهر یافتهاند - شکل. - 1 بر روی این نهشتهها تناوبی از گدازههای بازالتی-آندزیتی وجود دارد که به طرف بالا به تراکیآندزیت تغییر مییابند - قاسمی و همکاران ،× . - 1392توالی یاد شده در سه بخش پایینی ، میانی و بالایی قابل مطالعه می باشند.
بخش پایینی شامل سنگ های آتشفشانی ×؛رسوبی است که در ابتدا یکسری واحد های توفی و توف های برشی و جود دارد و توسط واحدهای رسوبی ماسه سنگی و آهک های کم ضخامت ادامه می یابد، بخش میانی شامل واحدهای آتشفشانی می باشد که کانی سازی مس در آن ها رخ داده و بخش بالایی شامل توالی های رسوبی ماسه سنگی و آهکی می باشد - حیدری و همکاران ،. - 1390 این ذخایر مربوط به واحدهای چینه شناسی خاصی هستند و خصوصیات عمومی یکسانی دارند اگرچه درجزئیات با هم متفاوت اند. توده های کانسنگ از لحاظ ساختاری به وسیله افق های نفوذپذیرکنترل می شوند. شاهد این امرگسل خوردگی های اصلی و فرعی فراوان با روند تقریبی شمال شرق - جنوب غرب وشکستگی هایی متعددی حاوی کانی های سولفیدی می باشد.
سنگنگاری سنگ میزبان
از لحاظ سنگ شناسی ، سنگ های آذرین منطقه مورد مطالعه شامل آندزیت، تراکی - آندزیتی و آندزی- بازالت می باشند که دارای بافت پورفیری و بادامکی هستند. این سنگ ها در نمونه دستی دارای رنگ ظاهری سبز تا خاکستری تیره وگاه قهوه ای هستند - شکل -2الف - . سنگ های نادگرسان یا واجد دگرسانی ضعیف دارای رنگ خاکستری بوده و شواهدی از اوورالیتی شدن را به نمایش می گذارند که با افزایش شدت دگرسانی رنگ سنگ به قهوه ای تغییر می یابد. وجود بافت بادامکی از مشخصات سنگ میزبان است که با چشم غیرمسلح به خوبی قابل مشاهده است.
در نمونه های ماکروسکوپی آثاری از رگه-رگچه های سولفیدی، مگنتیت و آغشتگی به مالاکیت قابل مشاهده است. از نظر میکروسکوپی، درشت بلورهای پلاژیوکلاز،پیروکسن و اولیوین در زمینه ریز دانه از همین کانی ها با بافت پورفیری و اینترسرتال قرار گرفته اند. مگنتیت هم به صورت ادخال درون کانی های پیروکسن، اولیوین و گاهی پلاژیوکلاز ونیز به صورت افشان در متن سنگ دیده می شود - شکل-2ب - .
