بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این تحقیق، شناسایی و تحلیل الگوی توزیع جمعیت و نیروی انسانی در سطح حوضه آبخیز شفارود استان گیلان بود. روش کار با بهره گیری از آمار توصیفی مبتنی بر مطالعات اسنادی، منابع اینترنتی و کتابخانه ای همچون سرشماری های عمومی نفوس و مسکن 1375 و 1385 و سرشماری های عمومی کشاورزی مرکز آمار ایران انجام شد.
در این تحقیق، حوضه آبخیزشفارود به عنوان معرف حوزه های آبخیز گیلان، انتخاب و شاخصهای جمعیتی، شیب، ارتفاع وکاربری اراضی حوزه مذکور مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که بیشترین تراکم جمعیت و پراکنش روستاها در طبقه ارتفاعی 700 تا 1300 متر از سطح دریا و شیب متوسط 15 تا 30 درصد مشاهده می گردد و همچنین از نظر پراکنش و توزیع جمعیت درانواع کاربری اراضی حوزه مشخص شد که بیشترین تراکم جمعیت درعرصه های جنگلی نیمه متراکم حوزه بوده است 41 - درصد - و از طرفی نتایج نشان داد که طی دوره موردبررسی، تعدادجمعیت ده درصدکاهش اما تعداد خانوار بیست وپنج درصدافزایش یافته است همچنین میانگین سنی افراد افزایش و میزان سواد کاهش یافته است و نیز در این دوره سطح اشتغال افزایش داشته است.
مقدمه
تلاش برای ایجاد تعادل منطقهای و کاستن شکاف میان مناطق، ایجاب میکند تا مسئولان هر منطقه از قابلیتها و مزیت-های نسبی و نقاط قوت و ضعف بخشها در محدوده و منطقه خود آگاه باشند. جمعیت ایران از دو دیدگاه قابل بررسی است، یکی از نظر ویژگی یا خصوصیات جمعیت و دیگری از نظر توزیع یا پراکندگی جمعیت.
در سال 1335 اولین سرشماری عمومی جمعیت در کل کشور توسط اداره آمارعمومی به اجرا درآمد، در این سال گیلان، 999876 نفر جمعیت داشت که جمعیت مناطق روستایی آن 713598 نفر بود. جمعیت گیلان در اولین سرشماری عمومی نفوس و مسکن در آبانماه 1345 ، 1291159 نفر بود. برطبق سرشماریهای 10 ساله نفوس و مسکن، جمعیت گیلان در سالهای 55، 65 ، 75 به ترتیب 1581872، 2081032، 2241896نفر بوده و نهایتاً در آخرین سرشماری در سال 1385به 2404861 نفر رسید.
روند الگوی توزیع جمعیت در سطح حوضه های آبخیز نامتعادل است. بهنظر میرسد مجموعهای از عوامل در ایجاد این عدم تعادل نقش دارند. وقتی خدمات و امکانات در شهرهای بزرگ متراکم گردد، طبیعی است که جمعیت نیز به این شهرها هجوم می آورد.
به دلیل رشد فزاینده شهرنشینی در سالهای اخیر و لزوم برنامهریزی جهت پراکش و توزیع منطقی جمعیت و ضرورت تدوین الگوها و راهبردهای خاص برای تأمین خدمات زیربنایی و نیازهای آنی و آتی جمعیت شهرنشینی و ممانعت نسبی از رشد و توسعه فیزیکی هرچه فزونتر و بیرویه شهرهای بزرگ، ضرورت ایجاد برنامهریزیهای اجتماعی و اقتصادی متناسب با این رشد و گسترش را میطلبد و با شناخت الگوی حاکم بر توزیع نیروی انسانی، بستر لازم جهت تسهیل دستیابی به توسعه پایدار فراهم میگردد.
نمونه چنین تحقیقی توسط ابراهیم بروشکه تحت عنوان بررسی الگوی توزیع جمعیت در حوزه آبخیز رودخانه مهاباد انجام شده است ،وی به این تنیجه رسید که عوامل طبیعی حوزه آبخیز نقش بسیار مهمی در توزیع جمعیت در سطح حوزه دارد. همچنین بروشکه بیان می دارد که در این حوزه بیش از 50/5 درصد جمعیت حوزه در طبقه شیب 30 -15 درصد زندگی می نمایندو پراکنش جمعیت حوزه وابستگی زیادی به کاربری اراضی در این حوزه دارد.
روش بررسی
روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش روش تحقیق توصیفی- تحلیلی میباشد. در این تحقیق تحولات جمعیتی طی سالهای 1375 تا 1385 در شهرستان رضوانشهر و به عنوان مطالعه موردی در حوزه آبخیز شفا رود با روش آمار توصیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
موقعیت جغرافیایی و توپوگرافی
حوزه شفارود با وسعتی معادل 349,9 کیلومترمربع در غرب گیلان بین شهرستانهای رضوانشهر و پرهسر قرار دارد. این حوزه در طول شرقی 480-06 -30" ، 480-41 غربی و در عرض 370-25 جنوب 37 0-34 -30" شمالی از نصف انهار گرینویچ قرار گرفته است. از بهم پیوستن دو شاخه خوشابر و شفارود که در 7 کیلومتری غرب روستای پونل به هم ملحق شده و تحت عنوان رودخانه شفارود به دریایخزر میریزد حداکثر ارتفاع آن 2903 متر و حداقل آن 60 متر است. دره های عمیق و شیب تند دو پارامتر مهم در سرعت جریان آب در منطقه است.
ساختار زمین شناسی دوران دوم و گسترش لایه های حساس به فرسایش در بیشتر نقاط دیده می شود. از شمال با حوزه لومیر و از غرب با مرز استان ، از جنوب با حوزه شاندرمن و از شرق با حوزه های سی و یک، سی و دو و سی و سه محدود میباشد.
این حوزه براساس تقسیم بندی سازمان جنگلها و مراتع، بهعنوان حوزه شفارود نامگذاری گردیده است - نقشه شماره. - 1 این حوزه دارای اقلیم مرطوب با بارندگی سالیانه1431/76 میلیمتر بوده و دارای رژیم پرآبی پاییزه است. در این حوزه حداکثر دبی در فروردین ماه 9/22 مترمکعب درثانیه و حداقل آن در مردادماه 2/99 مترمکعب درثانیه می باشد. محیط حوزه 100,7 کیلومتر بوده و دارای شیب % 6,06 می باشد
شکل :1 موقعیت حوزه آبخیز شفارود در استان گیلان
شکل : 2 تصویر ماهواره ای از حوزه شفارود
