بخشی از مقاله
چکیده :
سبک زندگی به معنای شیوهی رفتاری فرد یا گروه در الگوهای متفاوت زندگی است. سبک زندگی گروهی و جمعی به معنای وفاداری عمومی و همگانی افراد جامعه به مجموعهای از شیوهها، عادات، سلیقهها، علایق و تنفرهاست که این مجموعه رفتارها نمادی از نگرشها، هنجارها و باورهای جمعی و نظاممند در میان افراد جامعه است و افراد یک جامعه را از افراد دیگر جوامع متمایز میکند؛ رفتارهایی که در میان تودهی مردم نهادینه شده است و به صورت یک سنت و شیوهی رفتاری در میان اعضای جامعه حضور دارد.
سبک زندگی به یکنوع هویت اجتماعی ختم میشود. پدیدارشناسان فرهنگی تاکیدمیکنندکه سبک زندگی برای افرادشخصیت میسازدازسوی دیگر،فردبراساس سبک زندگی آرام آرام به رفتارهایی عادت میکندوازدرون شکل میگیرد. این موضوع باعث میشودکه نظام ارزشی خاصی نیز برایش درونی شود.
بخشی از سبک زندگی که برگرفته از دین است، سبک زندگی اسلامی عمق اعتقادات وعواطف ونگرش فرد سنجیده نمی شود بلکه رفتارهای فرد مورد سنجش قرار می گیرد ؛ اما هر رفتاری که مبنای اسلامی داشته باشد در برخی از آیات قرآن سبک زندگی مورد تأیید اسلام نیز بیان شده است تا انسانها بدانند سبک زندگی مطلوب اسلامی چیست از دیگر موارد می توان به مهمترین امر الهی یعنی نقش نماز در سبک زندگی اشاره نمود که جایگاه نماز در مکتب اسلام و سنت پیامبر و ائمه معصومین - ع - ، که جایگاهی رفیع و پر اهمیت است.
مقدّمه.
هر تمدن و فرهنگی از مجموعه عوامل تاریخی، جغرافیایی، زبان، تاریخ، ادبیات، مذهب، آداب و سنت و امثال آنها تشکیل شده و سبک زندگی، زیرمجموعهی فرهنگ و تمدن است که از مجموعه عوامل موجود در آنها ارتزاق میکند، بهطوری که گاه بعضی از این عوامل تمدنی در نسبت با سبک زندگی با یکدیگر همپوشانی پیدا میکنند؛ بهطوری که ممکن است دو کشور که در جغرافیا، نژاد و حکومت با یکدیگر تفاوت دارند، به سبب اشتراک در مذهب، نژاد، زبان و... در بخشی از سبک و شیوهی زندگی با یکدیگر وحدت داشته باشند.
برای مثال، در همهی کشورهای اسلامی با وجود تفاوتهای مذکور، مذهبْ موجب وحدت در بخشی از شیوه و سبک زندگی میگردد و به عنوان یکی از مهمترین عناصر فرهنگ، تا حد زیادی افراد را به شیوهی خاص رفتاری وفادار میسازد؛ زیرا در آموزههای مذهبی، نگرش، هنجار و ارزش جایگاه مهمی دارد و بخش اساسی سبک زندگی مسلمانان برگرفته از آن است.
برای مثال، گرایش یکسان مسلمانان به اعمال دینی، عبادات، پاکی و نجاست، حلال و حرام، لباس، غذا و دیگر عناصر دینی، امری است که سبب میشود مسلمانان در همهی دنیا، وحدت رفتاری داشته باشند و تا حدی از سبک زندگی یکسانی برخوردار گردند. بنابراین بخشی از سبک زندگی که برگرفته از دین است، در نزد پیروان آن دین مشترک است، اما بخشی دیگر از جمله لباس، آداب بومی و محلی، معماری، شهرسازی، عناصر منطقهای و محیطی و... بر اساس شرایط محیطی و جغرافیایی میتواند متفاوت باشد.
.2 سبک زندگی
سبک زندگی ناظر به مسائلی که متن زندگی انسان را در دنیا شکل می دهد یعنی تمام مسائلی که آدمی در متن زندگی با آن مواجه می شود .پس سبک زندگی گستره وسیعی از رفتار آدمی با خداوخود وخانواده است .سبک زندگی با مفهوم عقل معاش که همان چگونه زیستن است یکسان می باشد یعنی عقلی که به انسان می گوید چطور باید زندگی کند بهترین دلیل بر زیادتی عقل حسن تدبیر است
منظور از سبک زندگی مجموعه الگوهای انسان در اعمال، احساسات، عواطف و افکار است؛ الگوی افراد در اموری همچون لباس، غذا، تفریحات، روابط با یکدیگر، طلاق و ازدواج، معیشت و کسب و کار، مسکن، معماری و شهرسازی، هنر و ادبیات و امثال آنها
در واقع سبک زندگی، رفتار فرد یا جامعه را از رفتار افراد یا جوامع دیگر متمایز میسازد و بیانگر شیوههای گوناگون فرهنگی است.درپدیدآمدن سبک زندگی اکثرعناصر،اختیاری است. اگرفردی دریک اردوگاه کاراجباری یادراسارت وتحت فشاربیرونی،مجبوربه رفتاربراساس نوع خاصی اززیستن شود،سبک زندگی ندارد.البته رسانههادائماًتصویرهای جدیدسبک زندگی را منتشرمیکنندوذهنهاودلهارابرای انتخاب آن برمیانگیزند.
برخی از اندیشمندان معتقدند سبک زندگی آن نوع رفتارهایی را شامل میشود که قابل مشاهده و معنادار است، به طوری که باعث تفاوت بنیادین میان گروههای اجتماعی مختلف میشود، اما برخی دیگر، معتقدند که »سبک زندگی افزون بر رفتارها، شامل ارزشها، نگرشها و عقاید نیز میشود؛ بدین ترتیب افراد باید سعی کنند سبک زندگی خود را طوری انتخاب نمایند که در ارتباط با دیگران بتوانند اثربخشتر ظاهر شوند.
.3 مفهومشناسی سبک زندگی دینی اسلامی
سبک زندگی اسلامی یعنی در زندگی هر فرد، چه شخصی، چه خانوادگی و چه اجتماعی، قواعد و الگوها و قالبها و ملاکهای اسلامی نقش مهمی ایفا کند؛ یعنی روشها را بر اساس آنچه اسلام گفته و خواسته است به کار گیرد
هر مکتب مذهبی، سبک زندگی برای بشریت عرضه میکند و مدعی است، جامعه مطلوب و زندگی سالم در نتیجهی پیروی از روش زندگی است که آنان عرضه میکنند
اسلام یکی از بنیانهای سازندهی سبک زندگی انسان است. در برخی از آیات قرآن سبک زندگی مورد تأیید اسلام نیز بیان شده است تا انسانها بدانند سبک زندگی مطلوب اسلامی چیست و ویژگیها و آثار آن چیست و رسیدن به آن، امکانپذیر است. »غایت آموزههای دینی، رهایی از وضع موجود سبک زندگی غیر اسلامی و رسیدن به حیات طیّبه و سبک زندگی اسلامی است
اگر در جامعهی مذهبی سبک زندگی بر اساس عناصر دینی و مذهبی شکل گیرد، وجود عناصر ملی در این جامعه بر کلیّت و تمامیّت سبک زندگی دینی لطمه ای نخواهد زد .سبک زندگی اسلامی وعقل معاش توجه به اجرای اسلام با همه ابعاد آن در تمام عرصه های زندگی انسان است و سبک زندگی بر خلاف تصور برخی، با مفهوم آداب دینی مساوی نیست، بلکه.سبک زندگی اسلامی عمق اعتقادات وعواطف ونگرش فرد سنجیده نمی شود بلکه رفتارهای فرد مورد سنجش قرار می گیرد ؛ اما هر رفتاری که مبنای اسلامی داشته باشد باید حداقل های از شناخت ها وعواطف اسلامی را پشتوانه خود قرار دهد
پس سبک زندگی اسلامی به مسائلی برمی گردد که متن زندگی انسان را شکل می دهد بدیهی است که تکیه بر سبک زندگی اسلامی متکی بر سیره وتوصیه های معصومین - ع - خواهد بود - پور امینی، - 1391 تأدب به هر یک از آداب اسلامی، انسان را در نظر دیگران، زیبا و آراسته میکند؛ گویی انسان با تأدب به هر ادبی، لباسی جدید بر تن میکند؛ امیر مؤمنان علی - علیهالسلام - میفرماید الْآدَابُ حُلَلٌ مُجَدﱠدَه؛ آداب، زیورهای نوین- جان و تن- است. -
به این ترتیب تأدب به آداب اسلامی، دیگران را جذب میکند و بستر خوبی برای الگوسازی عملی، امر به معروف و نهی از منکر و اصلاح جامعه فراهم میسازد. انسان از راه تأدب به آداب پسندیده، قدر و قیمتی بالاتر پیدا میکند و مورد احترام قرار میگیرد. همین امر باعث میشود که در معرض مسئولیتهای بزرگتری قرار گیرد. چون نماز ستون دین است با پذیرفته شدن آن سایر اعمال نیز پذیرفته می شود واگر رد شود بقیه اعمال نیز رد می شود چون هر عملی پیرو نماز است وهریک از رکوع وسجود نوعی خضوع عملی در پیشگاه خدای متعال است .وبنده با فروتنی وافتادگی وپرستش وپارسایی شاکر روزی رسان خویش است
اسلام برای رسیدن به سبک و زندگی اسلامی، ارائه طریق کرده به این معنا که پیامبراکرم - ص - در خصوص نماز و شیوه ی اجرای آن دستورات لازم را فرموده در واقع راه مشخص شده و فرد باید خودش به این مسائل عمل کند. چون سبک زندگی شاکله روحی ما را میسازد و شکل میدهد و تأثیر عمیقی بر روح ما دارد و این شاکله روحی در اصل به درد زندگی بینهایتِ آخرتی ما میخورد و این یک امتیاز ویژه برای عالم آخرت است
وقتی قسمتی از سبک زندگی با نماز اصلاح شد، انسان تعادل روحی برای کسب معارف پیدا میکند. این اهتمام اسلام به نماز خواندن فرزندان، قبل از این است که آموزش عقیدتی جدی یا آگاهیهای دیگری از محیط به فرزندان ارائه شده باشد. نظر اسلام این است که ابتداءً باید عنصر مهمی به نام نماز در سبک زندگی او وارد شود، بعد از این عمل است که جای اندیشه باز میشود. وقتی یک قسمت از سبک زندگی با نماز اصلاح شد، فرزند ما تعادل روحی پیدا میکند، و آنگاه میتوان در مورد سایر معارف دین با او حرف زد. ما هنوز این مسائل را جدی نگرفتهایم و مثلاً نماز را به عنوان یک عامل تأثیرگذار در رشد علمی نمیدانیم، بلکه فقط برای نماز احترام قائل هستیم.
.4 جایگاه نماز در سبک زندگی اسلامی
زمانی که به شرایط مقدماتی و درونی نماز نگاه کنیم، می بینیم که آن شرایط به گونه ای برنامه ریزی شده که تاثیرش، تمام زندگی نمازگزار را تحت تاثیر قرار می دهد. از جمله شرایط نماز مقدماتی و درونی نماز، رعایت اخلاص، پاک بودن و مباح بودن لباس و مکان نماز و بسیاری از آداب دیگر است .رعایت مجموع شرایط مقدماتی و محتوایی نماز، به زندگی یک فرد مسلمان جلوه ای ویژه می بخشد و سبک زندگی اش را به طور خاص و ویژه ای تغییر می دهد.می توان به جایگاه نماز در مکتب اسلام و سنت پیامبر و ائمه معصومین - ع - ، که جایگاهی رفیع و پر اهمیت است.اشاره نمود.
نماز مهمترین امر الهی استامّا جالب است که بدانیم نماز نه تنها مهمترین و مؤثرترین امر و دستور الهی است بلکه اولین حکمی است که از طرف خداوند بر بندگان واجب شده است. چنانچه در روایتی از پیامبر اسلام - ص - چنین آمده است که: نخستین عمل واجب قال رسول االله - ص - »اول ما افترض االله علی امتی ، الصلوات الخمس «اولین چیزی که خداوند بر امت من واجب کرد، نمازهای پنجگانه است - متقی هندی ، ج 7، حدیث 18851 - .نماز در میان اعمال خیر دیگر جزء برترین اعمال است.
