بخشی از مقاله
چکیده
شیوع انواع بیمایها در جوامع، کاهش تنوع زیستی و آلودگی آبهای زمین با مواد شیمیایی به کار رفته در تولید محصول باعث برانگیختن نگرانیهایی نسبت به سلامت کره خاکی شده است. با مشاهده این تاثیرات نامطلوب کشاورزی متداول در سطح جهان توسعه تکنیکهایی که از نظر محیطی، تولیدی و اقتصادی-اجتماعی پایدار باشد به عنوان یک نیاز فوری مورد توجه قرار گرفته است.
به طوری که در سراسر دنیا به دنبال سیستمهایی جایگزین در کشاورزی هستند که ضمن توانایی تولید محصول کافی و کیفی حداقل تخریب محیط زیست و منابع را در بر داشته باشد. زیرا کشاورزی پایدار باید از نظر اکولوژیکی مناسب، از نظر اقتصادی توجیه پذیر و از نظر اجتماعی مطلوب باشد.
در این راستا کشاورزی ارگانیک یکی از مهمترین سیستمهای کشاورزی جایگزین برای تولید مواد غذایی در جهت توسعه پایدار کشاورزی است. چرا که کشاورزی ارگانیک از سلامت انسانها، اکوسیستمها و خاکها حمایت میکند و بر پروسههای اکولوژیکی، تنوع زیستی و سیکلهای طبیعی تکیه دارد و استفاده از مواد شیمیایی مانند کودها، آفتکشها، علفکشها و.... ممنوع است. بنابراین در مقاله حاضر که از طریق منابع کتابخانهای و اینترنتی فراهم شده است ضمن بررسی مفهوم کشاورزی ارگانیک سعی شده ابعاد مختلف کشاورزی ارگانیک را مورد توجه قرار گیرد.
مقدمه
در هزاره سوم امنیت و سلامت غذا به عنوان مساله اصلی در بسیاری از کشورها و بزرگترین دغدغه بسیاری از دولت ها شناخته شده است. بطوریکه پیش بینیها حاکی از آنست که در سال 2050 جمعیت کره زمین به حدود 11 میلیارد و 30 میلیون خواهد رسید
این در حالی است که در طول اعصار و قرون کشاورزی دچار تغییرات گوناگونی شده و همواره انسان مهمترین عامل تغییر آن بوده است. در قرن های اخیر به علت رشد روزافزون جمعیت نگرش اولیه انسان به طبیعت که نگرشی دوستانه بوده جای خود را به تعاملی یک جانبه و بر علیه طبیعت داده.
بدین صورت که کودهای شیمیایی، سموم دفع آفات نباتی، فراوردههای هورمونی و غیره به بخش کشاورزی وارد شدند و به مدد بهرهگیری از ارقام اصلاح شده جهشهای بزرگی در افزایش تولید محصولات کشاورزی بوجود آمد تا به تقاضای روبه رشد مواد غذایی پاسخ داده شود اما این روند فزاینده محصولات با مشکلات زیست محیطی مانند آلودگی منابع آب و خاک، آفت و بیماریهای گیاهی، و نیز مسائلی مانند سوء تغذیه و بیماریها بر اثر کاهش کیفیت مواد غذایی انسان همراه بوده است. همچنین مصرف بی رویه این نهادهها و شیوههای کشاورزی غیر دقیق تخریب بومهای طبیعی و منابع تولید محصولات کشاورزی را تشدید کرد
از طرفی امروزه دستیابی به یک نظام پایدار کشاورزی یکی از سیاستهای مهم بخش کشاورزی کشورهاست. بطوریکه در این راستا بسیاری از صاحب نظران علوم کشاورزی، اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی معتقدند نظام متعارف کشاورزی که بر مصرف بی رویه سموم و منابع کشاورزی تاکید دارد باید با نظامی که اصول آن بر مبنای مصرف کمتر نهادههای خارجی، تعادل در بهرهبرداری از منابع، حفظ محیط زیست، بهبود کیفیت منابع آب و اراضی کشاورزی است جایگزین شود
به همین منظور با توجه به نقش مهم کشاورزی در تامین مواد غذایی و نقش مهم آن در اشتغالزایی و همچنین با توجه به پیامدهای عنوان شده برای توسعه کشاورزی متداول در سالهای گذشته ضرورت دارد در کشاورزی معمول تغییراتی جهت کاهش مصرف نهادههای شیمیایی و کاهش خسارات وارد شده به منابع طبیعی و محیط زیست و همچنین کیفیت محصولات کشاورزی صورت گیرد که در این راستا کشاورزی ارگانیک به عنوان یکی از مهمترین سیاستهای کشاورزی جایگزین برای تولید مواد غذایی سالم و بدون هرگونه مواد شیمیایی مورد توجه قرار گرفته است
اگرچه عدهای کشاورزی ارگانیک را مترادف با کشاورزی سنتی و به معنای یک سیستم کشاورزی که از مصرف نهادههای شیمیایی اجتناب میکند میدانند اما این تنها یک خصوصیت از یک رهیافت آگاهانه محیطی و اجتماعی برای کشاورزی میباشد که اخیرا به سرعت در بسیاری از کشورهای جهان در حال گسترش است. در واقع کشاورزی ارگانیک یک دیدگاه جامع کشاورزی است که هدف آن انعکاس روابط متقابل ژرف بین موجودات زنده مزرعه، تولید کشاورزی و محیط است بطوریکه این نوع کشاورزی یک اگرو اکوسیستم پایدار و ماندگار با تعادلی مناسب را توصیف میکند
مفهوم کشاورزی ارگانیک
تعاریف مختلفی در زمینه کشاورزی ارگانیک ارائه شده است. اگرچه در این تعاریف مختلف از کشاورزی ارگانیک به عنوان کشاورزی زیست محیطی یا زیست پویا نام برده شده است - گوسلینگ، - 2006 و در اکثر تعاریف برعدم استفاده از سموم و کود های شیمیایی تاکید شده است
کشاورزی ارگانیک شاخهای از کشاورزی پایدار است که در آن هیچ گونه مواد شیمیایی مصنوعی مورد استفاده قرار نمیگیرد و تمام مراحل تولید، فراروی و بازاریابی این نوع محصولات دارای استانداردهای خاصی است
کشاورزی ارگانیک یک سیستم تولید است که از مصرف کودهای مصنوعی، مواد شیمیایی، تنظیم کنندهای رشد و افزودنیهای خوراکی اجتناب میورزد و از روشهایی مانند تناوب زراعی استفاده از بقایای گیاهی و کودهای دامی، تناوب با بقولات، پسماندههای آلی و کنترل بیولوژیکی برای حفظ تعادل استفاده میکند
کشاورزی ارگانیک نوعی از کشاورزی است که هدف آن ایجاد نظامهای تولیدی کشاورزی یکپارچه، نظام یافته و انسانی است که تضادی با منافع زیست محیطی و اقتصادی ندارد. کشاورزی ارگانیک میتواند از لحاظ حفاظت محیط زیست، حفظ منابع تجدیدناپذیر، بهبود کیفیت مواد غذایی، کاهش تولید فراوردههای مازاد و غیره ضروری و جهتگیری مجدد بخش کشاورزی به سوی نیازهای بازار موثر واقع شود
تاریخچه کشاورزی ارگانیک
کشاورزی ارگانیک روشی است که ما غذایمان را از هزاران سال قبل تا پیش از پیدایش سموم و کودهای شیمیایی بدان طریق تولید میکردیم . این در حالی است که در سال 1924 دانشمند اتریشی به نام دکتر رودلف اشتاینر دیدگاهی از کشاورزی را ارائه داد که از علوم معنوی و شناخت ماهیت انسان نشات گرفته بود . عقاید وی مبنای ایجاد و توسعه کشاورزی بیودینامیک را که اکنون در بسیاری از کشورهای جهان به اجرا در میآید
از طرفی عواملی که منجر به ظهور کشاورزی ارگانیک، بیولوژیک، اکولوژیک و بالاخره جنبش کشاورزی تجدید شونده شد به انتشارات آلبرت هووارد بر میگردد. البته نورث برن در سال 1940 اولین کسی بود که کلمه ارگانیک را بکار برد. و بدین ترتیب فلسفه و روش مربوطه را معرفی کرد و در اواخر دهه 1940 و اوایل 1950 منابع علمی متعددی در رابطه با کشاورزی ارگانیک به چاپ رسید
دلایل پذیرش کشاورزی ارگانیک
میلیونها کشاورز خردهپا در کشورهای در حال توسعه توان اقتصادی برای خرید بذرهای با ثمردهی بالا و یا کودها و آفتکشهای ضروری برای زراعتشان را ندارند. در کشاورزی ارگانیک استفاده از واریتههایی که برای شرایط زیستی و غیرزیستی محلی بهتر پذیرش میشوند پیشرفت و ترقی محسوب میشود در کشورهای توسعهیافته راضی کردن کشاورزان برای پذیرش تکنولوژی کشاورزی ارگانیک کار مشکلی نیست زیرا در این کشورها نقش کشاورزی ارگانیک در احیا و نگهداری از گونهها واریتهها و پرورش گونههای در خطر انقراض منجر به پذیرش این سیستم برای حفاظت ژن، گونهها و تنوع اکوسیستمی شده است.
کشاورزانی که زراعت ارگانیک دارند میکنند مجذوب تقاضای روزافزون برای محصولات ارگانیک شدهاند. برای این کشاورزان تبدیل کشاورزی سنتی به کشاورزی ارگانیک راهی برای با ارزش شدن محصولات و بدست آوردن بهتر بازار محصولات است. کشاورزان ارگانیک برگزیدهاند که از مواد مصنوعی کشاورزی استفاده نکنند آنها ترجیح میدهند که به ورودیهای طبیعی یا ارتقاء تنوع زیستی با حفاظت و استفاده پایدار از منابع زنتیکی تکیه کنند
اصول کشاورزی ارگانیک
منشور کشاورزی ارگانیک چهار اصل دارد و کسانی که آن را میپذیرند باید خود را پای بند به این اصول بدانند
-1 اصل سلامت: باید به سلامت انسان، جانوران، گیاهان، خاک، و کره زمین به طور یکپارچه توجه و برای حفاظت از آنها کوشش شود.
-2 اصل اکولوژی: کشاورزی بر مبنای کشت بومهای طبیعی و مطابق کارکرد چرخههای آن طراحی و باعث تقویت آنها شود و با ایجاد زیستگاهها و تقویت تنوع زیستی به تعادل محیط زیست کمک کند.
-3 اصل مراقبت: سلامت و رفاه نسل حاضر را با احساس مسئولیت و رعایت احتیاطهای لازم به منظور حفظ محیط زیست برای نسلهای آینده تامین کرد و آینده کره زمین را فدای نسل امروز نکرد.
-4 اصل انصاف: منافع همه تولیدکنندگان، مصرف کنندگان، کارگران، بازرگانان، توزیع کنندگان و غیره به طور عادلانه تامین و برای افزایش امنیت غذایی و کاهش فقر کوشش شود.
اهداف کشاورزی ارگانیک
· تغییر در تاکید بر تولید بیشتر به کاهش هزینه و بهبود کیفیت و مسیر تولید از طریق جایگزینی نهادههای آلوده کننده گران قیمت توسط دانش کشاورزی و اکولوژیک نیروی تفکر انسانی و تکنیکهای کشاورزی غیر شیمیایی.
· تشویق و حمایت از گونهها و پوششهای گیاهی و جانوری در درون و اطراف مزرعه برای پایداری اگرو- اکوسیستم به عنوان یک ابزار پیشگیری کننده در برابر حمله آفات ، بیماریها و علفهای هرز.
· حفظ محیط زیست روستا و همچنین حفاظت از زیستگاههای اکولوژیک غیر کشاورزی.
· فراهم نمودن شرایطی برای دامها، به طوری که نیاز فیزیولوژیکی آنها تامین شود.
