بخشی از مقاله
موضوع: کشاورزی شهری ( مزایا و چالش ها)
چکیده
کشاورزی شهری یکی از منابع تأمین کننده سیستمهای تغذیه شهری است و یکی از چندین گزینه امنیت غذایی برای خانوارها محسوب میشود. براساس تعریف FAO درک صحیح از کشاورزی شهری این گونه است که تنوع فعالیت های کشاورزی و خانگی منجر به امنیت غذایی و ایجاد در آمد شود. طراحی شهرهای مولد و تولید صنایع غذایی بومی نه بهعنوان یک رویکرد دورهای بلکه به-
عنوان یک سیاست اصلی در روند برنامهریزی شهری محسوب خواهد شد. شرایط طبیعی کشور ایران و محدودیتهای شدید آب و خاک در آن، نیازمند نگرشی بسیار فراتر از تجارب موجود در کشورهای مرطوب و سرسبز توسعه یافته در حفظ اراضی کشاورزی است. با توجه به ویژگیهای هر شهری باید از الگوهای گوناگون توسعه شهری برای حفظ اراضی کشاورزی و ساماندهی آنها استفاده کرد. زراعت در شهر باید یکی از عناصر کاربری زمین شهری و برنامهریزی اجتماعی برای توسعه پایداری همه کشورهای جهان شود. هدف کلی کشاورزی شهری احترام به پتانسیل زندگی سالم، و طبیعت در شهر است و برای رسیدن به این منظور سه هدف دنبال می شود: بهبود و حفاظت ساختار اکولوژیک سرزمین ، استحکام روح و مکان فرهنگی و تاریخی با بازآفرینی اجتماع و مشارکت اجتماعی، اقتصاد شهری.
کلمات کلیدی: کشاورزی شهری- امنیت غذایی شهری
1
.1 مقدمه
منظر روستایی و حاشیه شهری که در برگیرنده زمین های کشاورزی، باغستان ها یا اراضی بایر می باشد، بسته به موقعیت جغرافیای شهر، پیشینه تاریخی و سیمای اکولوژیک سرزمین از اهمیت خاصی برخوردارند که بدلیل رشد جهشی شهرها اغلب در معرض تنزل ارزشهای محلی، کشاورزی، اکولوژیک و افزایش ارزش آن ها برای تقاضا توسعه شهری به نظر می رسند. . در بیشتر کشورهای توسعه یافته، کشاورزی شهری به عنوان تفریح و سرگرمی و موقعیتی که افراد جامعه با کار کشاورزی از تنش های شهری دور شده و به آرامش میرسند، دیده می شود و قلمرو آن را زمین های کوچک رها شده در بخش های میانی شهر با تراکم ساختمانی بالا می دانند. حال آنکه کشاورزی شهری در تعریف صحیح خود، طرحی فراتر می باشد. براساس تعریفFAO درک صحیح از کشاورزی شهری این گونه است که تنوع فعالیت های کشاورزی و خانگی منجر به امنیت غذایی( (Food security و ایجاد در آمد شود. قلمرو آن حاشیه و داخل شهر شناخته می شود و وجه تمایز آن از کشاورزی روستایی، توانایی آن در یکی کردن اقتصاد شهر و سیستم اکولوژی شهری می باشد .هدف کلی کشاورزی شهری احترام به پتانسیل زندگی سالم، و طبیعت در شهر است و برای رسیدن به این منظور سه هدف دنبال می شود :بهبود و حفاظت ساختار اکولوژیک سرزمین ، استحکام روح و مکان فرهنگی و تاریخی با بازآفرینی اجتماع و مشارکت اجتماعی، اقتصاد شهری3
در گذشته، در بیشتر پژوهش های اکولوژی شهری، موضوعاتی مانند شناخت گونه های گیاهی بومی و غیر بومی، نحوه گسترش آنها و اهمیت حفظ تنوع زیستی، نوع خاک ، اقلیم و جزایر حرارتی شهری مورد مطالعه قرار می گرفته است. در این رویکرد، شهر به عنوان یکی از مهمترین محیط زیست های تحت تسلط انسان با ویژگی هایی مانند جمعیت زیاد، پوشیده بودن زمین، مصرف کننده انرژی و مواد، معرفی می شد. اکولوژی در شهر به عنوان رویکرد گذشته تحت تاثیر رویکرد کلاسیک علم اکولوژی، انسان را در خارج از سیستم فرض می کرده و تمرکز خود را بر فاکتورهای طبیعی ملحوظ می داشته است .در حالیکه در رویکرد جدید شهرها به عنوان سیستم های باز و زنده که تلفیقی از سیستم های اجتماعی- اکولوژیکی هستند، معرفی شده و انسانها به عنوان بخش جدایی ناپذیر سیستم های شهری وارد محاسبات و مطالعات اکولوژی شهری می شوند1
کشاورزی شهری و حومه، در درون و اطراف مرزهای شهرهای جهان به وقوع میپیوندد و شامل محصولات زراعی و دامپروری،
ماهیگیری و درختکاری در محدوده شهرها میباشد. همچنین شامل محصولات غیرمصرفی نظیر خدمات اکولوژیکی نیز میگردد. در
اغلب موارد، سیستمهای زراعتی و باغبانی چندگانه در نزدیکی شهرها وجود دارد7
2
مقصود از ایجاد کشاورزی در شهر، کاشت و تولید محصولات خرد غذایی با روشهای آسان و با حداقل امکانات میباشد. تولید سبزیجات، صیفیجات و برخی میوههای بومی در مناطق مسکونی شهری نه تنها محتمل و انجام شدنی است، بلکه بنا به ضرورتهای توسعه شهری، امری سودمند و ضروری تلقی میشود 2مقایسه ای بین شاخص های کشاورزی شهری و کشاورزی روستایی در جدول 1 صورت گرفته است.
ضرورت اجرای طرح های کشاورزی شهری :
این روزها شهرها به عنوان مصرفکنندگان شدید منابع و تولیدکنندگان مواد زاید شناخته شده و اثرات شهرها فراتر از اثرات کالبدیشان رفته است. علاوه بر این شهرها همانگونه که با ازدیاد جمعیت مواجه هستند، با تعداد افراد بیشتری برای تغذیه نیز مواجه خواهند بود16
ارتباط بین کشاورزی شهری و حفظ روانابهای شهری، ناامنی غذایی، اثرات جزیره گرمایی شهری، کارآیی انرژی، کیفیت هوا، تغییرات آب و هوایی، افت کیفیت زندگی مناطق مسکونی، انزوای اجتماعی و جلوگیری از بروز جنایت مستند شده است 9
کشاورزی شهری شیوهای برای کاهش آسیبپذیری جمعیتهای شهری جهان در برابر تغییرات اکولوژیکی جهان است. زراعت در شهر باید یکی از عناصر کاربری زمین شهری و برنامهریزی اجتماعی برای توسعه پایداری همه کشورهای جهان شود.
سازمان فائو (سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد) بهعنوان یکی از نهادهای رسمی جهانی، راهکارها و سیاستهای برنامهریزی شده را برای ایجاد پایداری در روند عرضه و تقاضای محصولات کشاورزی مورد طرح و بررسی قرار داده است. با توجه به گرانی غیرقابل مهار مواد غذایی و بحران سوء تغذیه که رو به افزایش است؛ فائو یکی از راههای مؤثر در واکنش به افزایش جمعیت شهرنشینان بهویژه در کشورهای در حال توسعه را "کشاورزی شهری" میداند. براساس برنامهای که تحت عنوان غذا برای شهرنشینان توسط فائو اجرا میشود، به شهروندان کمک شده تا در تولید غذا و تغذیه خود و سایرین مشارکت داشته باشند. بخش عمدهای از این برنامهها شامل استفاده از اراضی و محیطهای سبز شهری در تولید میوهها و سبزیجات در فضاهای آپارتمان است6
مزایای کشاورزی شهری :
-1 تولید پایدار مواد غذایی
شهروندان جامعه میتوانند از فضای اختصاص داده شده به کشاورزی شهری سود ببرند. ابتکاراتی نظیر باغهای عمودی، جامعه را برای رسیدن به خودکفایی و امنیت غذایی شهری با تأمین دسترسی تمامی شهروندان به غذاهای مغذی بهدست آمده از کشاورزی شهری کمک می کند9
