بخشی از مقاله
مقدمه
اصلاح خاکهای شور-سدیمی علاوه بر به کارگیری روشهای هزینهبر شیمیایی، از طریق کشت برخی گونه های خاص گیاهی نیز امکانپذیر است - قدیر و همکاران، . - 2007 استفاده از روشهای شیمیایی مانند کاربرد اسیدسولفوریک و گچ، پیشینهای طولانی برای اصلاح این خاکها دارد، اما به مراتب هزینهبر است و گاهی برای بعضی کشاورزان قابل دسترس نیست. برخی گیاهان با به کار بردن مکانیسمهای مختلفی در منطقه ریشه همچونافزایش فشار جزیی دیاکسیدکربن در منطقه ریشه، آزادسازی پروتون و سایر تراوشات ریشه و جذب املاح و سدیمسبب افزایش حلالیت کلسیت، آزادسازی کلسیمو در نتیجه کاهش غلظت سدیم در خاک میشوند. از جمله گیاهان موثر در اصلاح خاکهای شور-سدیمی آهکی، میتوان به گیاه سسبانیا M، کلارگراس MویونجهMاشاره کرد - بارتا و همکاران، . - 1997
به طور عمده، این گیاهان دارای توانایی تولید زیستتوده زیاد، تحمل به شوری و سدیمی بودن خاک و نیز تحمل به غرقاب شدن مقطعیهستند - کائور و همکاران،. - 2002در این تحقیق در کنار اصلاحگرهای شیمیاییِ گچ و اسید سولفوریک و نیز برخی گیاهان به کار رفته در گیاهپالایی خاکهای شورسدیمی- - سسبانیا و مرغ - ، کشت گیاه روناس جهت بهبود خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک،مورد ارزیابی قرار گرفته است. روناس یک گیاه علفی چندساله، بومی مناطق شرق میانه و از معدود گیاهان زراعی است که سازگاری بسیار خوبی با آب و خاک شور دارد . روناس میتواند در خاکهای شور با EC بیشتر از15 dS m-1 و با شوری آب آبیاری بیش از 8/5 dS m-1 رشد کند - دشتکیان، . - 2000 این گیاه در شمال غربی،مرکز و جنوب ایران و به طور اساسی در استان یزد که منطقهای خشک و بیابانی با منابع آب محدود و شور است کشت میشود.
مواد و روشها
این آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی با آرایش کرتهای خرد شده با 7 تیمار، سه تکرار و دو عمق درستونهایی پلی اتیلنی با ارتفاع 35 سانتیمتراز یک خاک شور – سدیمی آهکدار انجام شد. تیمارهای شیمیایی شامل گچ - CaSO4 - در دو سطح 50 و 100 درصد نیاز گچی و اسید سولفوریک به میزان اکیوالانی برابر با نیازگچی و تیمارهای گیاهی شامل گیاهان سسبانیا، روناس و م رغ بودند. پس از ضد عفونی و خراشدهی پوسته خارجی بذور سسبانیا و روناس و جوانه زنی، این جوانه ها به ستونهای خاک منتفل شدند.در مورد گیاه مرغ ریزوم جونهدار آن در ستونها کشت شد. برای این آزمایش یک تیمار شاهد نیز بدون اضافه کردن ماده شیمیایی و یا کشت گیاه در نظر گرفته شد. پس از گذشتن 2 ماه از زمان اعمال تیمارهای شیمیایی و 5 ماه و نیم از زمان کشت گیاهان، همه تیمارها از جمله تیمار شاهد به طور مجزا با 41 لیتر آب لولهکشی - EC= 0/56dSm-1 و - SAR=1/36 در 8 مرحله و به مدت یک ماه و به طور یکسان آبشویی شدند.
برای به دست آوردن مقدار آب مورد نیاز آبشویی، EC آب زهکش در هر دوره آبشویی اندازهگیری میشد. پس از رسیدن به EC حدود4 dSm-1و ثابت شدن آن آبشویی متوقف گردید. پس از اتمام دورهی آبشویی از هر ستون خاک و از دو عمق 0-15 و15-30 سانتیمتری سطح خاک یک نمونه جهت اندازه گیری خصوصیات شیمیایی و فیزیکی به آزمایشگاه منتقل شد. pH گل اشباع و EC عصاره اشباع خاک، کلیسم و منیزم محلول به روش تیتراسیون با EDTA0/01 نرمال ، سدیممحلولبادستگاهفلایمفتومتراندازهگیری شدند. بافت به روش هیدرومتری، کربنات کلسیم معادل به روش تیتراسیون با سود 0/25 نرمال، ظرفیت تبادلی کاتیونی به روش پولمیو و رودز - - 1977 اندازه-گیری و SAR،ESPو نیاز گچی نیز محاسبه شدند.
برای به دست آوردن ضریب هدایت هیدرویکی اشباع - - Ks ارتفاع ثابتی از آب روی ستون خاک حفظ شد و مقدار زهکش خروجی در مدت زمان مشخص اندازه گیری شد و با استفاده از فرمول زیر محاسبه شد:.که در این معادله Q حجم آب جمع آوری شده در بازه زمانی مشخص - - cm3، A سطح مقطع هر ستون خاک - cm2 - ، tزمان - hr - ، z طول ستون خاک - - cm و پتانسیل ماتریک - - cm است. MWD - میانگین وزنی قطر خاکدانه - ، به روش ون باول - 1949 - با استفاده از وزن خاکدانههای حفظ شده در سری الکهای 0/2، 0/5، 1 ، 2 و 4 میلی متر اندازهگیری شد .نتایجبدستبااستفادهازنرمافزار SAS موردتجزیهوتحلیلقرارگرفتومیانگینها باآزمونچنددامنهایدانکندرسطحاحتمال5درصد مقایسه شدند.
نتایج و بحث
برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک مورد آزمایش در جدول 1 آمده است.پس از آبشویی ستونهای خاک، در تمامی تیمارهای شیمیایی و گیاهی مقدار SARدر هر دو عمق خاک کاهش پیدا کرد - شکل . - 1 در این تحقیق تیمارهای گیاهی به طور میانگین سبب کاهش 59 درصدی SAR نسبت به تیمار شاهد شدند. از این میان گیاه روناس با کاهش 65 درصدی SAR نسبت به شاهد موثرترین گیاه در اصلاح خاک بوده است. کاهش EC خاک مستقل از نوع تیمار بوده و صرفا زیر تاثیر آبشویی قرار داشت. همه تیمارهای مورد آزمایش سبب کاهش EC خاک اولیه تا مقدار 4 گردیدند.دادههای مربوط به اثر تیمارهای مختلف بر هدایت هیدرولیکی خاک در جدول 2 نشان داده شده است. به طور میانگین مقدار Ks مربوط به تیمارهای گیاهی %82 و Ks مربوط به تیمارهای شیمیایی %76 بیشتر از Ks درتیمار شاهد است. گیاه روناس با 88 درصد افزایش Ks نسبت به شاهد اثر گذار ترین تیمار در میان تیمارهای گیاهی و شیمیایی است و کمترین میزان Ks مربوط به تیمار شاهد است.
