بخشی از مقاله
چکیده
امروزه توسعه فیزیکی شهرها، رشد صنعت ، شهرنشینی و افزایش جمعیت در شهرها ، دوری از طبیعت و قطع رابطه انسان با محیط زیست طبیعی موجب توسعه بی رویه و ناپایدار شهری، تخریب نواحی سبز شهری، بالا رفتن تقاضا برای زمین شهری و در نتیجه بی توجهی به ابعاد کیفی زندگی انسان شده است .کیفیت زندگی شهری در واقع امید ما برای جامعه ای است، که در آن آرامش و امنیت بیشتردر بسترمحیطی پایدارشکل می گیرد .
زندگی با کیفیت در واقع زندگی است همراه با فرصتها، فرصت لذت بردن از فضاهای آرام، فرصت حضور در مکانی امن و فرصت تغییر فضا متناسب با نیاز ها است .پایداری به کیفیت زندگی در اجتماع بدین لحاظ که آیا سیستم های اقتصادی، اجتماعی و محیطی، زندگی سالم، مفید و معناداری برای تمامی ساکنان اجتماع ، حال و آینده، فراهم می کند، مرتبط می باشد .
این پژوهش به دنبال شناسایی میزان تأثیرویژگی های پایداری بر کیفیت زندگی و اینکه ساکنان چه تغییراتی را در کیفیت زندگی خود با بهبودشرایطی محیطی احساس می کنند، می پردازد .به همین منظور پنج ویژگی توسعه پایدار در محله جلفا ارزیابی و با توجه به میزان تأثیر هر یک بر کیفیت زندگی راهکار مداخله در بافت ارایه می گردد .تحقیق حاضر به لحاظ ماهیت کیفی بوده و از متدهایی همچون برداشت های تصویری، مشاهده، و پرسشنامه استفاده شده و تحلیل گردیده است.
مقدمه
هدف اصلی طرح های توسعه شهری،تامین رفاه نسبی شهروندان و بهبود کیفیت زندگی شهری و رضایتمندی سکونتی در محلات و مناطق شهری است در عین حال افزایش جمعیت ، محله های پر ازدحام و فقیر نشین می تواند محیط شهری را تحت تاثیر خود قرار دهد و رفاه شهروندان و در نتیجه کیفیت زندگی شهری را دچار مشکل کند .همچنین رشد سریع شهر نشینی در چند دهه ی گذشته مسایل زیست محیطی را به همراه داشته است که اگر مورد توجه قرار نگیرد ممکن است پایداری شهر و توسعه آینده ی شهر ها را تهدید کند.در همین زمینه نقش کیفیت زندگی در توسعه پایدار از آن جهت دارای اهمیت است که توسعه ای بدون رفاه و دارا بودن کیفیت زندگی برای شهروندان مشکلاتی را به همراه خواهد داشت که پایداری توسعه را تضعیف می کند.
کیفیت زندگی یکی از رویکردهای نوین در زمینه اصلاح و تکامل مفهوم توسعه است که در پرتو نفوذ این مفهوم، رویکردی جدید درعرصه برنامه ریزی و طراحی شهری شکل گرفته است که معتقد است، برنامه ریزی شهری علاوه بر توجه به اهداف کالبدی و کارکردی، میباید به نیازهای کیفی و روانی مردم در محیط زندگی شهری مانند هویت اجتماعی، امنیت و رفاه اجتماعی، اشتغال پایدار، آسایش روانی، احساس زیبایی،همبستگی و تعلق اجتماعی و ... نیز پاسخ گوید - .
توسعه پایدار فرایندی است که طی آن مردم یک کشور نیاز های خود را بر می آورند و سطح کیفیت زندگی خود را ارتقا می بخشند، بی آنکه از منابعی که به نسل های آینده تعلق دارد،مصرف کنند و سرمایه های آتی را برای تامین خواسته های آنی به هدر دهند.اگر متغییرهای توسعه شهری را به سه بعد اقتصادی،اجتماعی ومحیطی تقسیم کنیم و متغیرهای مرتبط با زندگی شهری بر رفاه اجتماعی شهروندی تاثیر گذار باشد، بایستی این متغییرها در چارچوب مفهوم توسعه پایدار شهری تبیین گردد..در واقع توسعه پایدار در بهره برداری از داده های طبیعی محدود به حد باز تولید و جبران آنهاست .در غیر این صورت موازنه منفی در بهره برداری از سرمایه طبیعی به کاهش تدریجی آن می انجامد و توسعه را ناپایدار می کند .این همان وضعیتی است که توسعه کنونی با تکیه بر رشد اقتصادی بوجود آورده است.
بیان مسئله
افزایش شهرنشینی وتمرکز امکانات و خدمات در کلانشهرها موجب بروز مشکلاتی مثل کمبود مسکن و اشتقال و به دنبال ان ، معضلات زیست محیطی واقتصادی و اجتماعی و فرهنگی ودر نتیجه پایین امدن سطح کیفی زندگی و نیز توسعه ناپایدار شده است.این پژوهش در پی بررسی ویژگی های توسعه پایدار و پاسخ به میزان تأثیر ویژگی های پایداری بر کیفیت زندگی در محله ی جلفای اصفهان است .
روش تحقیق
در این پژوهش علاوه بر استفاده از نشریات ، مقالات و کتب الکترونیک ، برای جمع آوری داده ها ابتدا پرسش نامه مشتمل بر سوالات بسته تهیه شد و سپس از 3 پرسشگر استفاده شد تا از طریق روش مصاحبه ی سیستماتیک اقدام به جمع آوری داده ها نمایند پرسشنامه مورد نیاز به گونه ای طراحی شده تا ابعاد روانی و اجتماعی کیفیت زندگی را در قالب ارزیابی شخصی و ارزیابی کارکردی بسنجد.
پیشینه و مبانی نظری
توسعه پایدار محل تلاقی جامعه، اقتصاد و محیط زیست است ، و توسعه شهری به عنوان یک مفهوم فضایی را می توان به عنوان تغییرات در کاربری زمین و سطوح تراکم جهت رفع نیاز های ساکنان شهر در زمینه ی مسکن، حمل و نقل، اوقات فراغت، غذا و غیره تعریف کرد.چنین توسعه زمانی پایدار خواهد بود که در طول زمان،شهری از نظر زیست محیطی قابل سکونت و زندگی، از نظر اقتصادی بادوام و از نظر اجتماعی همبسته سازد .
یک شهر پایدار فقط یک شهر تمیز نیست باید همچین شهری باشد که انسان بتواند در آن درآمدی عادلانه بدست آورد، سرپناه مناسب تهیه کند،احساس راحتی کند و تلاش و وقت خود را وقف حفاظت از تصویر شهر نماید.
توسعه پایدار شهری که به دنبال نظریه توسعه پایدار مطرح شده و شکلی از توسعه امروزی است که توان توسعه مداوم شهرها و جوامع شهری نسل های آینده را تضمین کند .آن روز که انسان در میان حجم عظیمی از آجر و بتون و آهن و دود و ماشین جمعیت احساس کرد که دیگر جای درنگ نیست و باید چاره ای اندیشید" :توسعه پایدار "چون مرهم بر زخم بزرگ شهرنشیان جای گرفت تا در سایه این مرهم، شرایط غیرقابل تحمل زندگی شهری دچار تحول شده و نوعی تعادل به شهر برگردد و تداوم زندگی از شهر گرفته نشود.
توسعه شهری از آغاز تاکنون که صحبت از پایداری می شود تنها به گسترش فضای شهری، پذیرایی از جمعیت بیشتر، ایجاد کاربری های متعددتر، بهره برداری بیشتر از منابع، تولید و مصرف بیشتر اندیشیده است ولی توسعه پایدار شهری در اوج ناهنجاری ها و بحران محیطی که توسعه شهری باعث آن شده بود، با اندیشه های جدید آمد تا کاربری های شهری را متنوع سازد، به ایجاد برابری در شهر کمک کند، شکاف موجود میان مناطق و محلات شهری و میان فقیر و غنی را از میان بردارد، الگوی پایدار حمل و نقل را پیاده سازد، ایجاد ضایعات کمتر و مصرف انرژی کمتر را الگو نماید، به بازیافت ضایعات اهمیت دوچندان دهد، جلوی تولیدات زیان آور را بگیرد، الگوی مصرف بهینه را پیاده کند، به فضاهای سبز و حفاظت و گسترش آنها بهای بیشتری دهد، مردم را به استفاده بیشتر از دوچرخه و پیاده روی توصیه کند و...
افزایش آگاهی برنامه ریزان و مدیران شهری در مورد ابعاد گوناگون توسعه و اجرای اقداماتی که به تعادل اکولوژیک و تعادل اجتماعی بینجامید، زمینه ساز استقرار توسعه پایدار شهری خواهد بود .آنها بایستی بدانند که توسعه پایدار در یک بعد به توسعه پایدار نمی انجامد و همه عملکردهای شهری با حرکت در مسیر توسعه و رسیدن به هدف می توانند توسعه پایدار شهری را حاکم سازند.
