بخشی از مقاله
چکیده
سیستم مولد صدا در انسان متشکل از تارهای صوتی حنجره و حفرهای تشدیدکنندهی صوت میباشد. نقش دیافراگم و عضلات و قفسهی سینه را نیز نباید نادیده گرفت. روش استفادهی بهینه از اندام مولد صوت، برای بیشتر معلمان ناشناخته است. تارهای صوتی قبل از تدریس باید به خوبی پرورانده شده باشد و دارای قدرت کافی باشد.
منظور از حنجرهی قوی و صدای قوی، صدای بلند و یا فریاد نیست؛ بلکه منظور حنجره و صدایی میباشد که دارای بنیهای بالا و قدرتی است که بعد از یک روز تدریس، توانایی خود را به طور کامل از دست نداده باشد و به اصطلاح »زود نگیرد.« دلایل متعدد بسیاری وجود دارند که میتوانند منجر به خشن شدن و یا غیرطبیعی شدن صدای معلمان شوند و برخی از آنها به طور کلی از حیطه کنترل خارج میباشند. تکنیکها و نکاتی وجود دارند که با توجه به آنها میتوانید جلوی ابتلای خود به بسیاری از مشکلات صوتی را بگیرید. این توصیهها به شما کمک میکند تا حد امکان حنجره و تارهای صوتی سالمتری داشته باشید. این موارد به ویژه برای افرادی که عمده کارشان صوتی است مانند معلمان از اهمیت ویژهای برخوردار میباشد.
.1 مقدمه
معلمی، یک فن یا به بیانی جامعتر یک هنر است. روش استفادهی بهینه از اندام مولد صوت، عمولاً برای معلمان ناشناخته است. گاهی آنان صدای خود را به درستی نمیشناسند و در نحوهی سخن گفتن در حین تدریسشان، از نظمی شایسته و سبک علمی پیروی نمیکنند.
مشاهده میشود که معلمان بیشترین اهتمام را در کسب مهارتهای تدریس دارند؛ غافل از اینکه سلامتی او بهویژه بزرگترین سرمایهاش یعنی صدای خوب و جذاب باید سالهای متمادی حفظ شود.
تمرین صدا جهت زیبایی صوت امری است که نیاز به سالها ممارست دارد و جز عدهای که استعداد ذاتی صدا را دارند، دیگران برای زیبایی صدای خود نیازمند سالها تمرین روزانه هستند. اما با کمک یک روش نوین عملی میتوان در مدت زمان کمی شاهد تقویت صوت خود باشیم. صداسازی به تعبیر مناسب، ساختن صدا به منظور خارج ساختن صحیح و مطلوب آن است. یک آموزگار برای صدایی سالم میبایست توانایی حنجرهی خود را بشناسد و با صدایی آماده سر کلاس حضور یابد و این چارچوب هنری را به زبان ساده برای فراگیران نیز بیان نماید.
در این مقاله با استفاده از روش کتابخانهای و استفاده تجربیات اساتید صداسازی در امر قرائت قرآن و آواز، سعی برآن است تا معلمان با توانایی حنجره ونحوهی استفادهی صحیح وپرورش درست آن، بتوانند صدایی دلنشین و بهدور از آسیبرسانی به حنجرهی خود، کسب نمایند.
.2 شناخت صوت
.1.2 صدا
صدا فرکانسی است قابل شنیدن. صدا در نتیجهی ارتعاش یک جسم تولید میشود و در محیط مادی مانند هوا یا آب به صورت موج انتشار مییابد و به گوش ما میرسد و ما در دستگاه شنواییمان آن را با فرایندی فیزولوژیک درک میکنیم.
صدا را معمولاً به دو دستهی کلی موسیقایی و غیر موسیقایی تقسیم میکنند.
.2.2 طول موج
جسم مرتعش هر تناوب کامل را در مدت زمانی مشخص انجام میدهد. این طول تجسم دیگری از بسامد است؛ یعنی هر چه کوتاهتر باشد صدا زیرتر و هر چه بلندتر باشد بمتر خواهد بود. بنابراین هر چه فرکانس صوت بیشتر باشد صدا زیرتر است و هر چه فرکانس صوت کمتر باشد آن صدا بمتر است. گوش انسان قادر است از فرکانس20هرتز تا تقریباً 20000 هرتز را بشنود. این محدوده را محدودهی فرکانسی قابل شنیدن میگویند.صحبت معمولی آقایان حدوداً در محدوده 100 هرتزی و صحبت معمولی خانمها در محدوده 200 هرتزی انجام می شود. میتوان گفت که ارتفاع صوت خانمها معمولاً دو برابر ارتفاع صوت آقایان است. گوش انسان در تشخیص ارتفاع فوقالعاده حساس است بهطوری که تغییر 1 تا 2 هرتز را بهخوبی تشخیص میدهد.
تولید صدای انسان منحصراً به وسیلهی حنجره نیست؛ بلکه ارتعاشات دیگری که از راه تشدید در حفرههای مختلف تولید میشود بر آن افزوده میشود. صوتهای بم را با ارتعاش جدارهای سینه همراه است و به همین دلیل اغلب آن را صدایی که از سینه بیرون میآید نام نهادهاند. صوتهای زیر در حفرهی بالای حنجره تشدید میشوند و بدین جهت آنرا صدایی که از سر میآید مینامند. آنچه تاکنون گفته شد مربوط به صدای آواز است. درکلام اهمیت حفرههای بالای حنجره از خود حنجره بیشتر میشود. درصداهای آهسته و درگوشی، صوت حنجرهای تقریباً بهطور کامل از بین میرود و جای خود را به صوتهای حفرهدار میدهد. کلام از صوتهای حقیقی مرکب تشکیل میشود که حروف صدادار هستند و صداهای بین آنها که حروف بیصدا نامیده میشوند
.3.2 استعدادهای صوت
برای شناخت صدا، ابتدا باید با استعدادهای صوتی آشنا شد که در اینجا برخی از آنها را توضیح میدهیم. .1.3.2
طنین
طنین، پژواک و پیچش صوتی در دستگاه تکلم است که هر چه بیشتر و بهتر باشد، صدای زیباتری به گوش خواهد رسید. طنین از استعدادهای خدادادی صداست و نسبت به صداهای مختلف فرق میکند و با تمرین میتوان آن را به کمال رساند، مگر صدایی که ازاین استعداد اصلاً بهرهای نداشته باشد. گاهی استفادهی ناصحیح از صوت، این استعداد الهی را تباه میسازد یا کارآییاش راکم می نماید؛ مثلاً افرادی که در حین تدریس صوت قرآن و آواز فارسی صدایشان را حبس میکنند یا به اصطلاح »صدایشان را می گیرند« مانع ظهور کامل طنین صدایشان میشوند.
.2.3.2 قدرت و احاطه صوتی
از دیگر استعدادهای صوت، قدرت و احاطهی آن است. منظور از احاطهی صوتی »میزان اشغال فضا به هنگام خروج صوت« است؛ یعنی مقدار فضایی که صوت در هنگام خروج از دستگاه تکلم بدون هیچ وسیلهی کمکی فرا میگیرد. بالطبع این قدرت و احاطهی صدا مانند بقیهی ویژگیهای صوتی در صداهای مختلف فرق میکند؛ در یک صدا کم است در صدای دیگر حد متوسط را داراست و در صدایی زیاد میباشد
.3 خوب نفسکشیدن
تنفس صحیح از اهمیت بسیاری برخوردار است. افرادی که تنفس درست رانیاموختهاند صحبت کردن و آموزش درسهایی از قبیل فارسی و قرآن برایشان بسیار مشکل است. با تنفس صحیح انعطافپذیری دیافراگم افزایش مییابد. در غیر این صورت، اگر پردهی دیافراگم سفت و محکم باشد، عضلات گردن و بالاتنه منقبض میشوند.
کودکانطبیعتاً تنفس شکمی دارند و پرده دیافراگم آنها هنگام تنفس تحرک ندارد. بزرگسالان نیز هنگام خواب با شکم نفس میکشند و در حالی که قفسهی سینهشان هیچ تحرکی ندارد شکمشان بالا و پایین میرود، اما بسیاری از بزرگسالان در حالت ایستاده با قفسهی سینه نفس میکشند. جوانان و به خصوص پسرها با تنفس عمیق سینه میخواهند قدرت و برتری خود را نشان دهند اما این گونه هنگام آواز خواندن و یا صحبت کردن تنفس بینظم و کوتاه میشود و با وارد شدن جریان هوای بسیار زیاد تارهای صوتی نمیتوانند به درستی مرتعش شوند و کیفیت صدا نامطلوب میشود. همچنین پردهی دیافراگم سفت میشود و قفسهی سینه و شانهها به بالا کشیده میشوند. عضلات گردن و کتف نیز منقبض میگردند.
