بخشی از مقاله
چکیده
این مقاله با هدف شرح و توصیف آرا و اندیشه های یورگن هابرماس نوشته شده است. در ابتدا پیشینه پژوهش مطرح گردیده است و مقالات و کتابهایی که در خصوص این دانشمند، اندیشه های او یا کاربرد تفکرات او در جامعه نوشته شده است مورد مطالعه قرار گرفته است. در ادامه معرفی کوتاه از مدرسه فراکفورت که خاستگاه هابرماس است و همچنین دستاورد آن موسسه یعنی نظریه انتقادی بیان شده است. ریشه های تفکر هابرماس بخش بعدی را تشکیل می دهد. بخش هایی نیز به نظر وی درباره قانون و دولت، دین و مدرنیته و پست مدرن اختصاص دارد. یک بخش مجزا نیز شامل شرح نظریه کنش اجتماعی هابرماس می باشد.
در آخر اینکه اگر وبر را مارکس بورژا بنامیم، هابرماس را نیز می توانیم به اختصار وبر مارکسیست قلمداد کرد. او اساس یک متفکر است تا مرد عمل. اما متفکری که اگر چیزی او را تحریک کند در مسائل سیاسی نیز مداخله می کند. هابرماس به حق مهمترین نظریه پرداز اجتماعی نیمه دوم قرن بیستم است.
مقدمه
هابرماس نظریه پردازی است که در چهارچوب سنت انتقادی گام برمی دارد و طی چند دهه حیات فکری خویش در زمینه مقابله با انواع سلطه های فکر یکه به طور نا محسوس افراد جوامع را تحت سیطره خود قرار می دهند تلاش کرده است. او در بخش فعالیت های روش شناختی و فلسفی خود، نقد نگاه پوزیتیویستی و علم گرایانه را که در صدد حاکمیت نگرش کمی و تکنولوژیکی بر تمامی شئونات زندگی آدمی برآمده بود. از جمله نخستین اهداف مهم خویش قرار داد.
هابرماس برای این منظور به تدوین و ارائه و تحلیل نظریه علایق معرفتی پرداخت. او رد دوره بعدی حیات خود، جهت شفافیت بخشیدن به فلسفه خویش تئوری عقلانیت ارتباطی را ارائه و بسط می دهد و بدین وسیله کارایی عقل را در الگوی مفاهمه متقابل تایید ، تاکید و تحلیل می کند. هابرس به جهت غلبه بر انتشارات وارده در برخی ارای قبلی خود مثل نظریه صدق تجدید نظریه هایی را اعمال می کند
تفکر هابرماس همگام با کسانی است که سیاست مدرن را بر اساس ارتباط و فرهنگ می نگرند. منظور چرخش و تحول کلی تر عقاید و باورها است. نظیر آنچه جنبش های فمنیستی و بوم شناختی در پی داشته اند. شاید آنچه هابرماس عرضه می کند نظریه ای اجتماعی است که شالوده فکری برای سیاست دموکراتیک فعال فراهم می سازد. بدون لحن و بیان انقلابی که هنوز به اواخر دهه 1960 نسبت دهیم. هابرماس راه حل های شسته رفته ای ارائه نمی دهد بلکه راههای ممکن برای پرورراندن چیزی را عرضه می دارد که گاهی دستور زبان و روش های زندگی ما نامیده می شود.
در پیشینه پژوهش مقالات و کتابهایی که در خصوص این دانشمند، اندیشه های او یا کاربرد تفکرات او در جامعه نوشته شده است مورد دقت گرفته است. در ادامه معرفی کوتاه از مدرسه فراکفورت که خاستگاه هابرماس است و همچنین دستاورد آن موسسه یعنی نظریه انتقادی آمده است. ریشه های تفکر هابرماس بخش بعدی را تشکیل می دهد. بخش هایی نیز به نظر وی درباره قانون و دولت، دین و مدرنیته و پست مدرن اختصاص دارد. یک بخش مجزا نیز شامل شرح نظریه کنش اجتماعی هابرماس می باشد.
روش تحقیق
پژوهش حاضر به صورت مروری و با بهره گیری از منابع دست اول و همچنین منابع کتابخانه ای و سایت های پژوهشی انجام گرفته است.
پیشینه پژوهش
در این قسمت مروری داریم بر مقالات و کتابهایی که به اندیشه های هابرماس توجه خاص نشان داده و به بیان و تفسیر و شرح تفکر وی پرداخته اند.
- بوریل و مورگان، - 1393 در این کتاب ابتدا به مبانی جامعه شناختی هر یک از نظریه های سازمان و مدیریت در قالب چهار پارادایم کارکردگرا، تفسیری، انسان گرایبنیادی و ساختارگرای بنیادی پرداخته شده است و سپس نظریه هایی که از دل آنها برخاسته است مطرح می گردد. صحبت درباره اندیشه هابرماس در قالب نظریه انتقادی و پارادایم انسان گرایی بنیادی - فصل هشتم - جای گرفته است.
این کتاب در نه فصل مجزا به تفسیر انتقادی آرا و اندیشه های هابرماس می پردازد. از ریشه های تفکر هابرماس شروع و به آینده نظریه های انتقادی منتهی می شود. در خلال آن فصل هایی به ارتباط و اخلاق گفتگو ، ارزیابی نظریه کنش اجتماعی، مدرنیته، علم گرایی و ... اختصاص دارد.
- پرهیزکار، - 1383 غلام رضا پرهیزکار طی مقاله ای با عنوان یورگن هابرماس، گذری بر اندیشه های فیلسوف اجتماعی معاصر، به شرح و بسط زندگی نامه و همچنین نظریان وی می پردازد. زمینه های فکری و اجتماعی را بیان نموده و بخشی را به نظریه کنش اجتماعی وی اختصاص می دهدو در آخر انتقادی هایی را که به کار هابرماس شده مطرح می دارد.
- بائرت، - 1389 در این مقاله ابتدا درباره اندیشمندان و نوشته های قبل از هابرماس سخن گفته شده ودر ادامه نظریه کنش اجتماعی او به طور مفصل مشروح می گردد و به ارزیابی آن می پردازد.
- سمیع پور - این مقاله به کوشش سمیع پور و به راهنمایی دکتر علی ربیعی انجام گرفته است. ابتدا زندگی نامه هابرماس آورده شده است. بخش های بعدی اندیشه های هابرماس، نظرش درباره رسانه ها، ماتریالیسم تاریخی، فلسفه سیاسی و اجتماعی وی است. در انتها یک بخش مجزا به نظریه کنش ارتباطی و تکامل اختصاص داده است.
- عبداللهیان و شیخ انصاری، - 1395 نتایج تحقیق آنها بر روی کابران ایرانی فیسبوک نشان می دهد که انواع کنش - گفتارهای نمایشنامه ای ، گفتگو و راهبردی در بین کابران ایرانی فیسبوک صورت می گیرد. اما کنش - گفتار های نمایشنامه ای در صفحه های خصوصی بیشتر از صفحه های عمومی است. اکثر کاربران به گفتگو بی قید و شرط معتقد اند و عقلانیت ارتباطی لازم برای تعامل و گفتگو را دارند. البته بعضی از کاربران بردباری اجتماعی نداشتند و این نشان از این است که هنوزعقلانیت ارتباطی لازم را برای تعامل و گفتگو کسب نکرده اند.
- یوسفی، - 1391 در مقالهای در کتاب اندیشه روزنامه شرق به شرح و توضیح مدرنیته و نظر هابرماس در این خصوص پرداخته است. در ابتدای مقاله معرفی کوتاهی از هابرماس آورده است. عنوان مقاله یعنی هابرماس و طرح نا تمام مدرنیته گویای چکیده بحث مطرح شده در مقاله است.
- شیخ انصاری، - 2015 در این تحقیق با محوریت ساختار و عاملیت کنش ارتباطی هابرماس واکاوی شده است ابتدا به ارزیابی اجمالی از نظرات او با توجه به دو محور یادشده و بعد به نقد و واکاوی نظرات هابرماس پرداخته است. بخش هاییی به مارکس، وبر ، عقلانی شدن جهان زیست، ساختار و عاملیت نیز اختصاص دارد.
- بولتن نیوز، - 1389 این مقاله به چهره ای که از هابرماس و امثال وی در مطبوعات کشور ارائه شده اختصاص دارد و ذیل این عنوان نام برخی از افراد را به عنوان هم داستان با هابرماس آورده است.
- محمدی چابکی، - 1393 در این پژوهش ابتدا به مرور اجمالی نظریه کنش ارتباطی هابرماس پرداخته و سپس دلالت های تربیتی این اندیشه ارائه شده اند که عبارتند از: اهداف تربیتی: گفتار آرمانی تربیتی و رشد اخلاق گفتمانی . اصول تربیتی: بین الاذهانی بودن معرفت و ترویج گفتگو. روش های تربیتی: بهبود روابط انسانی و تقویت یادگیری مشارکتی.
وی در تحقیق خود مطرح می کند که هابرماس در بخش فعالیت های روش شناختی و فلسفی خود نقد نگاه پوزیتیویستی و علم گرایانه را که در صدد حاکمین نگرش کمی و تکنولوژیکی بر تمامی شئونات زندگی آدمی بر آمده بود از جمله نخستین اهداف مهم خویش قرار داد. برای این منظور به تدوین ارائه و تحلیل نظریه علایق معرفت پرداخت.
